به گزارش خبرنگار ایمنا، محمدرضا عابدی رئیس دانشکده روانشناسی و مشاوره دانشگاه اصفهان و راضیه ایزدی عضو هیئت علمی دانشگاه صفاهان در سلسله نشست‌های روانشناسی چهل‌چراغ که به همت سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری اصفهان و با موضوع "طراحی زندگی برای روزهای سخت" برگزار شد به بحث و گفت‌وگو در این زمینه پرداختند.
شرایط استرس‌زا نیاز به مدیریت دارد
استرس می‌تواند مانند ازدواج یا آزمون جنبه مثبت و مانند بیماری و فوت بستگان جنبه منفی داشته باشد، پس منظور از استرس، اضطراب نیست، به طور کلی هر نوع فشار روانی را استرس می‌گوئیم که این فشار می‌تواند در فرد غم یا شادی ایجاد کند. در شرایط استرس‌زا هم ذهن و هم جسم واکنش نشان می‌دهند و درگیر می‌شوند و برخلاف بحران و اضطرار، استرس کم‌کم وارد زندگی ما می‌شود و تمام افراد با درصدهای گوناگون دچار استرس می‌شوند، شرایط استرس‌زا نیاز به عبور یا مواجهه ندارد بلکه نیاز به مدیریت دارد.
در شرایط بحران مانند سیل، زلزله یا تصادف، زندگی از روال معمول خود خارج می‌شود در این شرایط تخریب مالی یا جانی اتفاق می‌افتد و اثرات آن می‌تواند اطرافیان را هم درگیر کند. در بحران، زمان بسیار حیاتی است و به جای مدیریت به عبور نیاز دارد.
در شرایط اضطرار مانند شیوع کرونا، برخلاف بحران احتمال خطر برای همه وجود دارد، اضطرار خطرناک است و باعث مرگ و میر می‌شود، وضعیت نامعلوم است و عوامل ناشناخته‌ای وجود دارد، در اضطرار کسی به دیگری کمک نمی‌کند و به جای مدیریت و عبور، نیاز به آمادگی دارد.
به مجموعه شرایط پراسترس، بحران و اضطرار، شرایط سخت گفته می‌شود، در شرایط سخت زندگی، در مؤلفه هیجانات مثبت به امید، در مؤلفه ارتباط به دلگرمی، در مؤلفه شفقت به رنج مشترک، در مؤلفه اشتیاق به گشودگی و در مؤلفه معناداری به تعالی در اضطرار، ایجاد تعادل در بحران و حل تعارض در استرس نیاز داریم تا طرح زندگی برای روزهای سخت نمره بالایی بگیرد، برای مثال وقتی این روزها از کادر درمانی تشکر می‌کنیم، دلگرمی را به مؤلفه ارتباط خود اضافه کرده‌ایم.
در طرح زندگی متعادل فرد تلاش می‌کند به همه این موارد بپردازد، در زندگی متعهدانه نیز به این موارد پرداخته می‌شود اما اولویت‌بندی جدی‌تری صورت می‌گیرد کسی که می‌خواهد زندگی خوبی داشته باشد می‌تواند تمام این موارد را مورد توجه قرار دهد.
توجه به گذراندن پنج مرحله در وضعیت بحرانی
در شرایط سخت زندگی شامل وضعیت استرس‌زا، بحران و اضطرار برای اینکه بفهمیم به چه طرح زندگی نیاز داریم، باید پنج مرحله زیر را طی کنیم:
آگاهی از ماهیت رویداد: بدین معنا که ببینیم هر رویداد چیست و چه زوایایی دارد، البته در استرس رویداد را خوب حلاجی نمی‌کنیم اما بهتر است این کار را انجام دهیم مثلاً اگر خانواده‌ای قصد دارند مراسم عروسی برگزار کنند باید از قبل درباره مخارج، تعداد مهمانان، دردسرها و حواشی با هم صحبت کنند و هرچه این مسائل را جزئی‌تر روی کاغذ بیاورند و سطح آگاهی خود را بالاتر ببرند این استرس را بهتر مدیریت خواهند کرد، در شرایط بحران، آگاهی از ماهیت رویداد کمی مشکل است چون با رویدادهایی مانند زلزله و سیل روبه‌رو هستیم. در شرایط اضطرار نیز باید عاملی که اضطرار را ایجاد کرده مانند ویروس کرونا بررسی کنیم و هرچه آگاه‌تر شویم قدم نخست را محکم‌تر برداشته‌ایم، پس در مرحله آگاهی از ماهیت رویداد چون ممکن است کاری که با عجله انجام می‌دهیم مشکل را دوچندان کند، نباید عجله کنیم.
دریافت اطلاعات از منابع موثق: در شرایط اضطرار مانند زمان شیوع ویروس کرونا دیدیم که مطلبی ناموثق درباره مصرف ماده‌ای خاص باعث ایجاد تلفات شد، پس منبع اطلاعات ما باید دقیقاً مشخص باشد و مواظب باشیم که هر اطلاعاتی به دستمان رسید را برای دیگران نفرستیم، چون در شرایط اضطرار هر خطایی ممکن است جبران‌ناپذیر باشد، در شرایط بحران نیز باید به اطلاعاتی که از سوی ستادهای ویژه بحران منتشر می‌شود عمل کنیم. در شرایط پر استرس نیز خودمان باید اطلاعات و جزئیات را حلاجی کنیم؛ مثلاً اگر آزمونی در پیش داریم باید جزئیات آن و اینکه چه منابعی را باید مطالعه کنیم را مشخص کنیم.
آگاهی از منابع درونی و بیرونی خود: برخی اوقات در شرایط پراسترس منابع لازم را در اختیار نداریم مثلاً یک خانواده برای برگزاری مراسم عروسی منابع بیرونی (پول) دارد اما حوصله فراهم کردن مقدمات آن یعنی منابع بیرونی را ندارد در حالی که یک خانواده دیگر این توانایی را داشته باشد، بنابراین در شرایط پراسترس نمی‌توانیم به دیگران راهکار توصیه کنیم، در شرایط اضطرار مانند شیوع کرونا ممکن است برای یک نفر فرقی نداشته باشد به بیماری مبتلا شود اما منابع درونی و بیرونی مقابله با آن را دارد یعنی هم پول دارد و هم سرحال و شاد است و می‌تواند مدتی کار نکند، اما فرد دیگری که منابع درونی و بیرونی متفاوتی دارد باید مراقب باشد که اصلاً به کرونا مبتلا نشود.
سنجش میزان فشار، آسیب و تهدید: سنجش برخی افراد ضعیف است و در شرایط بحران متوجه نیستند که اگر دیر برسند یا اقدام لازم را انجام ندهند ممکن است به خودشان یا دیگران آسیب برسد، در حال حاضر سنجش تهدید کرونا و آمارها نشان می‌دهد که این تهدید بسیار جدی بوده و از جدیت آن هنوز کم نشده است یا اینکه موتورسوارانی که در خیابان حرکات نمایشی انجام می‌دهند در سنجش تهدید ضعیف‌اند چون متوجه نیستند که هر لحظه ممکن است دچار حادثه شوند.
اقدام متعهدانه: در اقدام متعهدانه باید به تنظیم هیجان بپردازیم یعنی بر اساس هیجان و بهم ریختگی اقدام نکنیم و ابتدا هیجان خود را به شیوه‌ای کم کنیم، مثلاً اگر آتش‌سوزی رخ داد ابتدا باید خونسردی خود را حفظ کنیم و سپس اقدام کنیم. همچنین باید به تنظیم زمان بپردازیم چون هر اقدامی زمانی طلایی دارد که اگر بگذرد بی‌فایده است. در شرایط پراسترس اگر چند کار برای انجام دادن داریم نباید کار دیگری اضافه کنیم. در شرایط اضطرار باید متوجه باشیم که در هر لحظه چه کاری باید انجام دهیم مثلاً زمانی که به خانه می‌رسیم قبل از اینکه کار دیگری انجام دهیم باید ابتدا دستان خود را بشوئیم.
در شرایط بحران نیز تنظیم زمان بسیار حیاتی‌تر است و اگر در روزهای اول به داد آن بحران نرسیم دیگر کار از کار می‌گذرد. همچنین باید به تنظیم تأثیر بپردازیم یعنی اگر تأثیر اقدامات ما در شرایط پراسترس، بحران و اضطرار کم بود شیوه خود را تغییر دهیم و اقدام غیر مؤثر را ترک کنیم. همچنین تنظیم پایداری به ما می‌گوید اقدامات خود در شرایط سخت مانند شیوع بیماری کرونا را تا چه زمانی باید ادامه دهیم، در نهایت نیز باید تفویض نتیجه کنیم، یعنی وظیفه خود را انجام دهیم و نتیجه را به خدا واگذار کنیم که به آن توکل هم می‌گوئیم.
گفتنی است؛ سلسله نشست‌های روانشناسی چهل‌چراغ به همت سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری اصفهان و با موضوع «طراحی زندگی برای روزهای سخت» از سیمای مرکز استان اصفهان پخش شد.
نظر شما