یافته‌های تازه محققان ایرانی در ساخت واکسن کرونا

به گزارش ایمنا و به نقل از پایگاه اطلاع رسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، مصطفی قانعی در نشست خبری با اصحاب رسانه که به صورت ویدئو کنفرانس در استودیو سلامت وزارت بهداشت برگزار شد، اظهار کرد: در وزارت بهداشت علاوه بر کنترل و مهار کووید ۱۹ در کشور، هیچیک از استانداردهای بهداشتی و درمانی نادیده گرفته نشد؛ با اینکه در شرایط بحرانی ممکن است برخی کشورهای اقدامات خاصی انجام دهند که در رسانه‌ها شاهدیم که گاهی مسئولان عالی مرتبه یک کشور بزرگ، مواردی را مطرح می‌کنند که کاملاً بر خلاف امور پزشکی و سلامت بیماران است.

وی افزود: در ایران با تشکیل کمیته علمی هر پیشنهادی که برای درمان، تشخیص و پیشگیری از این بیماری وجود داشت، حتماً از مسیر کمیته علمی عبور کرد و این باعث شد که دانشمندان ایرانی احساس کنند که قواعد علمی کاملاً رعایت می‌شود و سلامت بیماران نیز حفظ شد.

رئیس کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا تصریح کرد: اگر کمیته علمی در ایران تشکیل و پیشنهادات بررسی نمی‌شد، بسیاری از افرادی که تصمیم داشتند داروهای با منشأ طبیعی یا شیمیایی یا بیولوژیک دارد، وارد بازار شوند و با تقاضای القایی که ایجاد می‌شود، مصرف این محصولات را افزایش دهند، سود هنگفتی به دست آوردند و البته سلامت بیماران را به مخاطره بیاندازند.

قانعی ادامه داد: وجود کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا باعث امنیت خاطر مردم کشور شد و اطمینان داشته باشند که آنچه توسط وزارت بهداشت تأیید شده، وارد پروتکل درمانی بیماران کووید ۱۹ می‌شود. به عنوان نمونه در ابتدای شیوع این بیماری، داروی اوسلتامی ویر در پروتکل‌های درمانی وجود داشت اما بعد از اینکه مشخص شد بر روی این بیماری تأثیری ندارد، بلافاصله از پروتکل درمانی خارج شد.

وی یادآور شد: با وجود مشکلاتی که ویروس کرونا برای ما ایجاد کرد، اما همت علمی بسیار خوبی در جامعه پزشکی و دانشگاهی کشور آغاز و همت فناورانه به آن اضافه شد و کمتر کشوری را سراغ داریم که وقتی بیماری ویروسی در آن شیوع پیدا می‌کند و به تجهیزات، امکانات و کیت‌های تشخیصی نیاز دارد، ظرف دو ماه تبدیل به کشوری صادر کننده تبدیل شود.

رئیس کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا خاطرنشان کرد: بنیه فناورانه در ایران نسبت به کشورهای مدعی، بسیار بالا است و این می‌تواند نوید بخش این باشد که در آینده نیز توسط شرکت‌های دانش بنیان و فناوران، حمایت شوند؛ در کمیته علمی ۷۰ مجوز برای انجام مطالعات بالینی تصویب شده و نتایج آن به تدریج وارد کمیته علمی می‌شود و کمیته علمی بر اساس اثربخشی این مطالعات، پروتکل‌های نهایی درمان کووید ۱۹ را مشخص می‌کند.

قانعی تاکید کرد: خوشبختانه اقداماتی برای ساخت واکسن کووید ۱۹ در کشور انجام شده و در حال پیشرفت است و می‌توانیم امیدوار باشیم که اگر روزی واکسنی در دنیا تولید شد و مؤثر بود، از سایر کشورها عقب نخواهیم بود و ما هم می‌توانیم وارد این عرصه شویم.

وی گفت: خبرهایی از بعضی پروژه‌های تحقیقاتی می‌رسد که نشان می‌دهد برخی از تحقیقات توانسته اند در میزان بستری و بهبودی بیمار اثرات خوبی داشته باشد؛ تحقیقات متعددی در زمینه سلول درمانی، پلاسما درمانی و سور فک تا نت که درمان‌های پیشرفته‌ای هستند در کمیته علمی مطرح شد و ضمن اینکه از همه تحقیقات استقبال شد اما برای اینکه بتواند وارد پروتکل کشوری شود باید تحقیقات جامع و کامل‌تری انجام شود.

رئیس کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا بیان داشت: گاهی در رسانه‌های خارجی شاهدیم که یک تحقیق آغاز شده که قبل از آن به عنوان نمونه در مورد داروهای کلروکین و آزیترومایسین از یک ماه قبل در ایران آغاز شده و یا تحقیقاتی که با تاییدیه FDA آمریکا بر روی پلاسما درمانی آغاز شده، بعد از این بود که کشور ما این تحقیقات را شروع کرد و یا آنتی‌بادی اختصاصی علیه کرونا را ایران زودتر از سایر کشورها اعلام کرد و نتایج آن بعد از بررسی در کمیته علمی، تا یک ماه آینده، اطلاع رسانی خواهد شد.

قانعی با اشاره به ادعاهای مختلف در زمینه تولید دارو یا روش درمانی برای کرونا افزود: در هر استان حداقل یک دانشگاه علوم پزشکی وجود دارد و این دانشگاه تیمی با عنوان «کمیته اخلاق در پژوهش» دارد. ریاست این کمیته با دانشگاه علوم پزشکی است. تمام کدهای اخلاق در سایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری وجود دارد و تخلف از این کدها، تخلف انتظامی است. از سال ۷۲ دارای کدهای اخلاقی هستیم. حتماً کسی که می‌خواهد دارویی را روی فردی آزمایش کند باید همه مشخصات آن را اعلام کند. باید سلامت دارو تأیید شود و سیستم پوشش بیمه‌ای هم مشخص شود که اگر بیمار خسارتی دید، چه کسی باید جبران خسارت کند. همه این موارد توسط کمیته اخلاق بررسی می‌شود و ممکن است ادعاهای متعددی باشد و کمیته اخلاق می‌تواند رد کند و اگر رد شد، فرد هیچ چاره‌ای ندارد که از طرح خود بگذرد.

وی ادامه داد: در مورد تشخیص بیماری کووید ۱۹ به خودکفایی کامل در زمینه کیت‌های تشخیصی رسیده‌ایم؛ در جلسه‌ای که با وزیر بهداشت داشتیم نیز اجازه داده شد که اگر تا حد مشخصی رسیدیم اجازه صادرات داشته باشیم.

رئیس کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا افزود: تست‌های مختلف در مورد داروهای انجام می‌شود و اگر در کمیته علمی نتایج ارائه شود، دارویی مورد بحث قرار می‌گیرد که باعث کاهش التهاب ریه شود. دسته دوم داروها، داروهایی هستند که جلوی تکثیر ویروس را می‌گیرند. برخی از این داروها وارد کشور شده و تست بالینی آن منتشر شد. به طور مثال داروی فاویپیراویر نسبت به کلترا هیچ مزیتی ندارد و از پروتکل درمان کرونا خارج شد. بخش دیگر مربوط به داروهایی مثل رمدسیویر است که همه این موارد در حال تحقیق و بررسی بوده و نتایج علمی آنها هنوز به کمیته علمی نرسیده است. داروی اسلتامیویر هم از پروتکل درمان خارج شد. انواع داروهای ضد التهاب هم که تست شده برایشان مسیر بندی‌هایی مشخص کردیم که اگر طی شود می‌توانیم بگوییم در ماه‌های آینده نتیجه آن مشخص می‌شود.

قانعی با اشاره به کمک‌های مالی انجام شده اظهار کرد: حدود ۴۰ میلیارد تومان برای تولید ونتیلاتور به صورت وام قرض الحسنه کمک شد. حدود ۵۰۰ میلیارد تومان صندوق نوآوری و شکوفایی کمک کرد. معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت نیز برای پروژه‌های پژوهشی بودجه خوبی گذاشت و معاونت علمی ریاست جمهوری هم بالغ بر ۲۰ تا ۳۰ میلیارد تومان برای حمایت از پروژه‌ها هزینه کرده است؛ هم در حمایت مالی و هم در زمینه دارو و واکسن، مسیر خوبی در کشور طی شده است.

وی گفت: شرکت دانش بنیانی که برای ساخت واکسن آنفلوآنزا گام برداشته اعلام کرده که تا قبل از مهر ماه واکسن را وارد بازار می‌کند، کمبود شدیدی در دنیا در مورد واکسن آنفلوآنزا پیش آمده و حتی اگر بخواهیم از منشأ خارجی تهیه کنیم نیز مشکلاتی وجود دارد؛ بنابراین امیدواریم با همت سازمان غذا و دارو، واکسن آنفلوآنزا را به روش نوترکیب داشته باشیم.

رئیس کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا با اشاره به لخته شدن خون در رگ به علت کرونا اظهار کرد: ویروس کرونا سلول‌های پوشاننده داخل عروق را به نوعی تحت تأثیر قرار می‌دهد. وقتی سلول‌های داخل رگ ملتهب می‌شوند، زمینه برای لخته شدن خون فراهم می‌شود. بیمار بستری در آی سی یو داشتیم که ۳۹ سال داشت و دستور ترخیص صادر شده بود، اما تا بعد از ظهر فوت کرد و نتیجه نشان داد که لخته شدن خون به صورت ناگهانی باعث فوت او شد. در نتیجه دریافت داروی ضد انعقاد برای این بیماران وارد پروتکل شد. میزان مرگ ناشی از لخته شدن خون در ریه با این اقدام تا ۳۰ درصد کاهش یافت.

قانعی گفت: طیف علائم کرونا بسیار گسترده است و بر اساس آخرین تحقیقات، فرم خفیف بیماری بسیار بیشتر از آن چیزی بود که پیش بینی کردیم و بسیاری از بیماران می‌توانند با یک داروی ضد تب یا قرنطینه در منزل درمان شوند و نیازی به داروی بیشتری ندارند. وقتی درمان به کار می‌رود که اکسیژن به زیر ۹۳ درصد برسد و ریه درگیر شده باشد. در موارد خفیف که تنگی نفس فعالیتی وجود ندارد، ریه درگیر نشده و ممکن است تب و لرز مختصر و سرفه وجود داشته باشد. سیستم دفاعی بدن ویروس را کنترل می‌کند. بنابراین مشاهده می‌شود که مرگ و میر و ابتلاء در کسانی است که دیابت و فشار خون دارند یا چاق هستند. زیرا عروق آنها زمینه درگیری با بیماری را دارد و اگر فرد سالم باشد، سیستم دفاعی بدن او به خوبی دفاع می‌کند.

وی در خصوص داروی رمدسیویر گفت: این دارو در پروتکل چند کشور وارد شده، اما شواهد خیلی قدرتمند نیستند که نشان بدهد این دارو را می‌توانیم وارد پروتکل درمانی کنیم. به هر حال شرکت سازنده تلاش می‌کند این دارو را وارد فهرست کند. این دارو تزریقی است و اگر بخواهیم از این دارو استفاده کنیم، فرد حتماً باید برای ۱۰ روز در بیمارستان بستری شود. نکته دیگر این است که مشخص نیست این دارو برای کدام دسته از بیماران اثربخش است و کمیته علمی کرونا بر اساس مدارک بالینی هنوز قبول نکرده که این دارو وارد فهرست درمانی شود.

رئیس کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا عنوان کرد: در این مدت، هماهنگی بین معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارت بهداشت کمک بسیاری کرد. از طرفی مسئولیت اجتماعی بین دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور نیز وجود داشت. طرح‌های تحقیقاتی با سرعت بالایی بررسی و موارد اخلاق مورد بررسی قرار گرفت که آسیبی به کسی وارد نشود. از طرفی کمیته علمی نیز شکل گرفت که اگر قرار باشد درمانی بین مردم استفاده شود، حتماً از کمیته علمی کرونا عبور کند.

وی با اشاره به امکان کشت ویروس کرونا در کشور گفت: یک سوال بسیار جدی در مورد دستگاه‌هایی وجود دارد که می‌گویند در بازه زمانی کوتاه ویروس را از بین می‌برند. این اقدام زمانی میسر است که کشت ویروس در کشور ممکن باشد و تاکنون موفق به کشت این ویروس در کشور نشدیم. انستیتو پاستور فعلاً موارد را روی ویروس آنفلوآنزا و سایر ویروس‌ها تست می‌کند.

رئیس کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا ادامه داد: کمیته علمی هیچکدام از دستگاه‌های رفع ویروس در دو ساعت را تأیید نکرده است، در اینکه برخی شرکت‌های دانش بنیان به دنبال راه حل هستند باید از آنها تقدیر کرد.

قانعی اظهار کرد: وقتی در مورد کیت صحبت می‌کنیم، از ویروس زنده استفاده نمی‌شود، بلکه از پاسخ سیستم ایمنی بدن بر یکی از اجزای ویروس استفاده می‌شود که اگر ویروس وجود داشته باشد، پادتن در بدن می‌تواند ویروس را شناسایی کند یا خیر. کیت‌ها کاملاً مطابق استانداردها ساخته شد و زمانی که در حال توسعه کیت‌ها بودیم از ذخیره سرم‌هایی که از چهار سال قبل وجود داشت به شرکت‌ها داده شد و تمام موارد منفی اعلام شد. از تعدادی از بیماران بیمارستان بقیه الله نمونه‌های مثبت دادیم و دو نمونه هم منفی گذاشتیم و شرکت اعلام کرد که به جز دو نمونه، بقیه مثبت بوده‌اند. در نتیجه متوجه شدیم که این کیت تشخیصی از پتانسیل خوبی برخوردار است.

وی افزود: در حال حاضر قادر به این نیستیم که ویروس کرونا را در کشور کشت بدهیم و در محیطی آزاد کنیم و کسی اقدامی علیه آن انجام بدهد و بگوید محیط استریل شده است، اما از تکنولوژی که برای ویروس‌های قبلی بوده استفاده می‌شود و با توجه به این‌که ابزار دیگری نداریم، از آن استفاده می‌کنیم.

رئیس کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا عنوان کرد: وقتی سوآپ داخل حلق یا بینی می‌شود و نمونه‌ای از ویروس گرفته می‌شود، بلافاصله ویروس از بین می‌رود. بخش‌هایی از داخل ویروس خارج شده و به کمک دستگاه PCR تشخیص داده می‌شود. وقتی کرونا با این روش تشخیص داده می‌شود، با ویروس زنده سروکار نداریم و با اجزای آن کار می‌کنیم.

قانعی با اشاره به ادعاهای مختلف در کشورها مبنی بر ساخت دارو یا واکسن کرونا خاطرنشان کرد: در حال حاضر رقابت بین المللی وجود دارد که قبل از انتشار نتایج علمی در مجله‌های علمی و داوری شدن آن، کشورها تلاش می‌کنند از بازاری که توسط کرونا ایجاد شده، نفع اقتصادی ببرند. اگر بعدتر مشخص شد که اثری نداشته، کشورها فروش خود را انجام داده‌اند. در نتیجه هر کشوری، ادعای خود را رسانه‌ای می‌کند و این ادعاها بدون چاپ مقاله در مجله‌های علمی قابل استناد نیست.