به گزارش خبرنگار ایمنا، پنجم ماه می مصادف با ۱۵ اردیبهشت، روز جهانی ماما نامگذاری شده است و در ابتدا در سال ۱۹۸۰ این روز به عنوان روز جهانی ماما پیشنهاد شد، سپس به صورت رسمی از سال ۱۹۹۲ اعلام و هر سال در سراسر دنیا به منظور تجلیل از زحمات ماماها گرامی داشته می‌شود.
هدف از بزرگداشت روز جهانی ماما افزایش آگاهی و تبادل اطلاعات بین آن‌ها در راستای حفظ سلامتی مادر و نوزاد است و شعار روز ماما برای امسال یعنی سال ۲۰۲۰ میلادی "ما ماماها در کنار زنان خرسندیم و پرتوان و پویا برای سلامت آن‌ها همراه و همگام هستیم" تعیین شده است.
ویژگی خاص امسال در کنار بزرگداشت هر ساله این است که سازمان جهانی بهداشت در هفتاد و دومین مجمع این سازمان به منظور به رسمیت شناختن نقش مهم پرستاران و ماماها در حرکت به سوی پوشش همگانی سلامت، سال ۲۰۲۰ میلادی را سال "بین المللی پرستار و ماما" اعلام کرده است. تمامی این موارد در کنار عملکرد شاخص و تحسین برانگیز حوزه مامایی در مدیریت بحران بیماری کووید ۱۹ اعم از فعالیت‌های آن‌ها در ارائه خدمات مراقبتی مادران باردار، خدمات پیشگیرانه، غربالگری و مشاوره‌های تلفنی به مادران و زنان ما را بر آن می‌دارد که نگاهی ژرف‌تر به جایگاه والای این حرفه داشته باشیم، در این زمینه با نادیا رحیمی، رئیس گروه سلامت مادران، جمعیت و باروری سالم معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
تعریف ماما از نظر شما چیست؟
حیات انسان والاترین و با ارزش‌ترین نعمت خداوند متعال است و ماما اولین فردی است که این هدیه الهی را درک می‌کند، مامایی حرفه‌ای است به قدمت حیات بشر و مصادف با تاریخ حیات؛ ماما فردی است که آثار خدماتش در تمامی مراحل زندگی یک زن از دوران جنینی تا کهنسالی همراه او است و مراقبت‌هایی که توسط ماما انجام می‌شود، تضمین‌کننده حمایت و یاری رساندن به مادران است و این چیزی است که این حرفه را از سایر حرفه‌ها متمایز می‌کند، خواست و میل کمک کردن به مادران و خانواده آنان بهترین تعریف برای ماما است.
ماما چگونه و در چه مواردی در ارتقای سلامتی مادر، نوزاد و جامعه تأثیر گذار است؟
ماما می‌تواند در امر سلامتی مادر، نوزاد و جامعه تأثیر گذار باشد و در محورهایی مانند آموزش‌های بهداشت دوران بلوغ و مشاوره‌های حین ازدواج و پیش از بارداری، مشارکت با مادران در جهت انجام مراقبت‌های دوران بارداری و حمایت از آن‌ها با در نظر گرفتن فرهنگ و سنن خانواده و جامعه، حامی برای مادر در موقع زایمان و دسترسی مادر به امکانات و تجهیزات لازم، انجام زایمان فیزیولوژیک و طبیعی، افزایش آگاهی خانواده در خصوص اهمیت مراقبت بارداری، علائم خطر و مراجعه به موقع به مراکز پزشکی، مراقبت از نوزاد و تغذیه انحصاری با شیر مادر و انجام خدمات باروری سالم در راستای سیاست‌های جمعیتی ابلاغی مقام معظم رهبری همچنین خدمات مراقبتی زنان ویژه سنین میانسالی و سالمندی مادر و نوزاد را همراهی می‌کند.
مهم‌ترین دستاورد در حوزه مامایی چیست؟
دستاوردهای خدمات حوزه بهداشت کشور در چهار دهه اخیر متنوع و در برخی موارد در سطح بین المللی الگو و زبانزد بوده است که کاهش شاخص‌های مرگ نوزادان و مادران باردار از مهم‌ترین این دستاوردها محسوب می‌شود و این موفقیت مرهون توسعه خدمات شبکه‌های بهداشتی در جمعیت‌های محروم بوده و از جمله اساسی‌ترین عوامل پیشرو در این زمینه توسعه نیروی انسانی از جمله دانش آموختگان مامایی در بخش سلامت است.
چند ماما در حوزه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان فعالیت دارند و وظایف آن‌ها چیست؟
در حال حاضر حدود ۷۰۰ ماما در حوزه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان فعالیت دارند، وظایف پرسنل مامایی در واحدهای بهداشتی در حیطه‌های سلامت مادران، میانسالان، باروری سالم، کودکان و سالمندان است.
برنامه‌های حوزه مامایی چیست و ماماها در چه قسمت‌هایی از حوزه معاونت بهداشتی فعالیت می‌کنند؟
از جمله برنامه‌های این حوزه ارتقای کمی و کیفی پوشش خدمات مراقبتی، همچنین برنامه‌ریزی به منظور بهبود شاخص‌های سلامت، انجام پژوهش و طرح‌های تحقیقاتی مرتبط است، محل خدمت رسانی ماماها در حوزه بهداشت عموماً مراکز خدمات جامع سلامت، پایگاه‌های سلامت شهری و روستایی، واحدهای ستادی مرتبط در سطح شهرستان و استان، واحدهای مختلف دیگری مانند کلاس‌های آموزشی و آمادگی برای زایمان، مراکز آموزش‌های حین ازدواج، مراکز مشاوره شیردهی و مراکز آموزش بهورزی مشغول انجام وظیفه هستند.
با توجه به فعالیت‌ها و اقدامات مسئولان ذی‌ربط در حوزه سلامت مادران و در حوزه‌های مختلف بهداشت، درمان و آموزش نسبت مرگ‌ومیر مادران باردار در کشور چه تغییری کرده است؟
مقوله سلامت یکی از نیازهای اساسی انسان است که نمی‌توان از آن چشمپوشی کرد و از آنجایی که زنان محور اصلی سلامت و اعتلای خانواده و جامعه محسوب می‌شوند، حفظ سلامت آنان یکی از مهم‌ترین اولویت‌های برنامه سلامت است و در این بین و در ارتباط با سلامت زنان با فاجعه‌ای بزرگ تحت عنوان مرگ مادر مواجه هستیم.
مرگی که ناشی از عوارض دوران بارداری و زایمان است و یکی از مهم‌ترین شاخص‌های توسعه یعنی نسبت مرگ‌ومیر مادران را به خود اختصاص می‌دهد که این شاخص بیشترین تفاوت در بین شاخص‌های بهداشتی در مقایسه کشورهای پیشرفته و در حال پیشرفت را دارا است.
نسبت مرگ مادران در ایران در سال ۱۹۹۰ میلادی ۱۲۰ در ۱۰۰ هزار تولد زنده بوده که طی یک روند کاهنده به ۲۰ در ۱۰۰ هزار تولد زنده در سال ۲۰۱۸ رسیده است.
همچنین دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به عنوان سرگروه قطب هفت آمایشی کشور است که شامل دانشگاه‌های اصفهان، کاشان، چهار محال و بختیاری و یزد است، مجموعه دانشگاه‌های قطب ۷، کمترین میزان مرگ مادری طی سه سال گذشته یعنی مجموع سال‌های ۹۷-۹۵ در کشور را به خود اختصاص داده‌اند که مرهون تلاش همه جانبه همه مسئولان ذی‌ربط سلامت مادران در حوزه‌های مختلف بهداشت، درمان و آموزش است.
ماماها چگونه در کاهش مرگ‌ومیر مادران باردار و ترویج تغذیه با شیر مادر مؤثر هستند؟
عوامل مختلفی در کاهش موارد مرگ مادری تأثیرگذار و مراقبت با کفایت از مادران باردار در این بین از جایگاه خاصی برخوردار است، ماماها با ارائه خدمات مراقبتی با کیفیت و کارآمد و شناسایی به موقع عوامل خطر و مدیریت صحیح آن‌ها نقش مؤثری در پیشگیری از مرگ مادران و حفظ جان مادر و نوزاد او ایفا می‌کند، مراقبت از مادران باردار بخشی از شرح وظایف پرسنل مامایی را در واحدهای بهداشتی به خود اختصاص می‌دهد در برنامه میانسالان معاینات ادواری زنان، غربالگری انواع کانسرهای بانوان و مشاوره‌های تخصصی در زمینه باروری، در برنامه باروری سالم مشاوره‌های فرزند آوری و مشاوره باروری سالم همچنین بررسی مراقبت‌های سطح دوم روش‌های پیشگیری از بارداری در زنان پرخطر توسط آن‌ها صورت می‌گیرد.
ماماها نقش مؤثری در ترویج تغذیه با شیر مادر داشته و بهترین مشاورین ترویج تغذیه با شیر مادر در بیمارستان‌های دوستدار کودک و مراکز مشاوره شیردهی هستند، اجرای برنامه تماس پوست با پوست در ساعت اول تولد چه در زایمان طبیعی و چه در زایمان به شیوه سزارین برعهده ماماها است و آن‌ها نشان داده‌اند که بهترین پایشگران سیستم ارزیابی ۱۰ اقدام در بیمارستان‌های دوستدار کودک هستند.
اقدامات این حوزه در ارتباط با زایمان طبیعی و فیزیولوژیک چیست؟
امروزه پیشرفت سایر شاخه‌های طب باعث شده افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای بیشتری به سنین تولید مثل برسند و قطعاً با چالش‌های بیشتری در مراقبت‌های دوران بارداری این افراد مواجه خواهیم بود، مورد دیگر با توجه به آمار بالای سزارین در کشور ما، ترویج زایمان طبیعی و فیزیولوژیک لازم است، مامایی با ابعاد فیزیولوژیک در ارتباط است، بنابراین موفقیت در ترویج زایمان طبیعی با سرمایه‌گذاری بیشتر روی ارتقای عملکرد ماماها حاصل می‌شود.
کلاس‌های آمادگی برای زایمان در حوزه بهداشت از سال ۱۳۹۳ راه اندازی شده و آموزش به مادران در طول دوران بارداری در حال حاضر در این کلاس‌ها صورت می‌گیرد، با شرکت در این کلاس‌ها که توسط مربیان دوره دیده‌ای اداره می‌شود که عموماً ماما هستند و آگاهی مادر در مورد توانایی‌هایش برای انجام زایمان طبیعی افزایش پیدا می‌کند و آمادگی برای رویارویی با این دوران را پیدا می‌کند و با بهره‌برداری از روش‌های کاهش درد غیردارویی و غیرمداخله‌ای می‌تواند زایمانی راحت و فیزیولوژیک را تجربه کند.
همینطور موفقیت برای ترویج زایمان طبیعی و فیزیولوژیک با سرمایه‌گذاری بیشتر روی ارتقای عملکرد ماما حاصل می‌شود و علی‌رغم تلاش‌های متعدد صورت گرفته، شاخص سزارین کل در سال ۱۳۹۸ در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نسبت به سال ۱۳۹۷ کاهش اندکی داشته و از طرفی شاخص سزارین نخست‌زا نیز هنوز با هدف مورد نظر که کمتر از ۴۵ درصد است، فاصله دارد.
جایگاه مامایی در نظام سلامت در جریان اجرای طرح تحول نظام سلامت کشور در حیطه بهداشت چیست؟
با ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیتی از سوی مقام معظم رهبری ارتقای پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی، همچنین تسهیل و ترویج تشکیل خانواده و افزایش فرزندآوری، مورد تاکید ویژه و در سر لوحه برنامه‌های حوزه بهداشت و سایر حوزه‌های مرتبط قرار گرفت، درهمین راستا در طرح تحول نظام سلامت نیز یکی از محورهای مهم، ترویج زایمان تعریف شد که بدیهی است بازوی عمده در تحقق این محور، ماما است.
همچنین در جریان اجرای طرح تحول نظام سلامت کشور در حیطه بهداشت اقدامات سازنده‌ای صورت گرفت که منجر به پررنگ‌تر شدن جایگاه حرفه مامایی در نظام سلامت و توسعه بکارگیری آن‌ها با جذب بیشتر فارغ التحصیلان رشته مامایی شد، توسعه مراکز خدمات جامع سلامت و پایگاه‌های سلامت و ارائه خدمات فعال در شهرها و سکونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه شهرها از دیگر دستاوردهای طرح تحول است و تمامی این موارد در نهایت منجر به این شد که گام‌های بزرگ و مؤثری در افزایش کیفیت آموزش و خدمات بهداشت باروری، ترویج زایمان ایمن و فیزیولوژیک و پیشگیری و غربالگری‌های زودهنگام کانسرها در کشور برداشته شود که بدون شک استفاده از علم و تجربه دانش آموختگان این رشته، نقش مؤثری در کاهش مخاطرات و ارتقا سطح سلامت مادران، کودکان و خانواده‌ها خواهد داشت.
ایجاد پرونده الکترونیک سلامت فرصتی در جهت ارائه و ثبت دقیق‌تر خدمات ایجاد کرد به گونه‌ای که دسترسی به سوابق مراقبتی مراجعین واحدهای بهداشتی در کل کشور فراهم شده است؛ در پایان با بهره‌گیری از سخن با ارزش مولی‌الموحدین که می‌فرمایند: "بهترین همت‌ها، بلندترین آن‌ها است." همت والای تمامی خادمین نظام سلامت، به ویژه ماماهای گران‌قدر را ارج می‌نهم و بر خود لازم می‌دانم از تلاش‌های ارزشمند ایشان که همسو با اهداف طرح تحول نظام سلامت بوده و ادامه خواهد یافت، تقدیر کنم.
نظر شما