به گزارش خبرنگار ایمنا، ظهور فضای مجازی در دهکده جهانی تأثیر بسیار زیادی بر رسانه‌ها و مطبوعات گذاشت. سایت‌ها و بسترهای آنلاین جدید، بسیاری از روزنامه‌ها را به تعطیلی کشاند و این بستر جدید تبدیل به منبع اطلاعاتی اصلی مردم جهان شد. با این حال اولین گروهی که سریعاً اهمیت اینترنت را درک کردند، مطبوعات بودند که با ایجاد "خبرگزاری"ها ابتکار عمل را در بستر آنلاین هم در دست گرفتند و از آنچه که "بحران" مطبوعات در دهه‌های گذشته خوانده شد بهترین استفاده را کردند.
ادامه فرمانروایی خبرگزاری‌ها بر اینترنت با تمام چالش ادامه داشت تا اینکه پدیده جدیدی به نام شبکه‌های اجتماعی ظهور کرد. به یکباره "فیسبوک"، "توئیتر" و سپس "اینستاگرام" در کنار پیام‌رسان‌ها به وجود آمدند و این بار مطبوعات و حتی خبرگزاری‌ها با چالش جدی مواجه شدند. محبوبیت شبکه‌های اجتماعی به سرعت افزایش یافت و به بازیگر اصلی در دنیای مجازی تبدیل شدند ضمن اینکه بسیاری از مردم که اکنون در این فضا خود را در قامت یک «شهروند خبرنگار» فعال می‌دانند به جای روزنامه‌ها و یا خبرگزاری‌ها اطلاعاتشان را از این شبکه‌ها دریافت می‌کنند.
علاوه بر این چالش‌ها، رسانه‌های اجتماعی یک مشکل بزرگ دیگر را برای مطبوعات و خبرنگاران ایجاد کردند. این مشکل فعالیت خبرنگاران در صفحات مجازی بود. خبرنگاران و روزنامه‌نگاران جز گروه‌های خاص در اجتماع هستند، افرادی که به منابع دست‌اول خبری دسترسی دارند و زودتر از دیگران از اتفاقات با خبر می‌شوند. همین موضوع باعث شده تا این قشر از مقبولیت بیشتری در مردم برخوردار باشند و نحوه فعالیت و محتوا منتشرشده آنان بیش از بقیه زیر نظر قرار گیرد.
بسیاری از رسانه‌های دنیا دستورالعمل مشخصی برای فعالیت خبرنگاران خود در فضای مجازی و محتوای خبری که در صفحات شخصی خود منتشر می‌کنند، دارند. در ایران هم تاکنون برخی از خبرنگاران به علت انتشار برخی اخبار و محتواهای خلاف سیاست‌های رسانه خود در فضای مجازی دچار مشکلاتی از سوی مدیران مسؤول شدند. همچنین استفاده خبرنگاران از محتوای فضای مجازی در خبرها و مطالب خود نیز مسئله‌ای مورد مناقشه است. در ادامه نگاهی به دستورالعمل‌های خبرگزاری‌ها و مطبوعات مختلف دنیا برای استفاده خبرنگاران از شبکه‌های مجازی خواهیم داشت.
"آسوشیتدپرس"
این رسانه همه خبرنگاران خود را تشویق به استفاده از شبکه‌های اجتماعی و ایجاد حساب‌های کاربری می‌کند. آسوشیتدپرس معتقد است شبکه‌های اجتماعی به ابزاری اساسی برای گزارشگران و خبرنگاران جهت گردآوری اخبار و اشتراک گذاری تبدیل شده‌اند. این رسانه به تمام خبرنگاران خود توصیه می‌کند برای مسائل کاری و شخصی یک حساب کاربری در تمام شبکه‌های اجتماعی داشته باشند.
در دستورالعمل آسوشیتدپرس تاکید شده که کارکنان این رسانه در صورتی که از حساب کاربری خود برای مسائل کاری استفاده می‌کنند، حتماً باید ذکر کنند که جز کارکنان آسوشیتدپرس هستند. نیازی نیست که در نام کاربری و یا عکس پروفایل کارکنان نام و یا لوگو آسوشیتدپرس باشد، اما حتماً باید عکسی از خودشان بر روی پروفایل قرار گیرد و باید در بخشی از پروفایل (به عنوان مثال بخش "بیو" و یا توضیحات) نام آسوشیتدپرس ذکر شود.
آسوشیتدپرس انتشار اخبار اختصاصی و یا محرمانه این خبرگزاری توسط کارکنان در شبکه‌های مجازی را ممنوع کرده است. همچنین کارمندان این خبرگزاری حق ندارند دیدگاه‌های سیاسی خود را بیان و یا درباره آنها مطالبی منتشر کنند. این رسانه حتی درباره اظهارنظر و نوشتن کامنت زیر پست‌های مختلف هم دستورالعمل دارد و از کارمندان خودخواسته تا اعتبار نام آسوشیتدپرس را در کامنت‌ها و پست‌هایی که می‌گذارند، در نظر بگیرند و همچنین هیچ گونه توهینی به افراد معروف نداشته باشند.
شرط اصلی کارمندان آسوشیتدپرس برای انتشار اخبار در صفحات شخصی خود ایجاد لینک به این خبرگزاری است. همچنین کارمندان این رسانه نباید اطلاعات شخصی درباره محل زندگی خود را برای مسائل ایمنی و امنیتی منتشر کنند. کارمندان آسوشیتدپرس حتی برای ریتوییت (باز انتشار) دیدگاه‌های دیگران نیز محدودیت‌هایی دارند.
در پایان دستورالعمل "آسوشیتدپرس" برای استفاده کارکنان از شبکه‌های مجازی تاکید شده که هر پیام دریافتی که احتمال اقدام قانونی علیه خبرگزاری و یا شخص را دارد، باید پیش از پاسخ توسط کارشناسان این رسانه بررسی شود.
"بی‌بی‌سی"
بزرگترین شبکه خبری بریتانیا نیز دستورالعمل‌های سفت و سختی برای فعالیت خبرنگاران خود در شبکه‌های مجازی دارد. در بند اول راهنمای خبرنگاران بی‌بی‌سی برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی مختصر و مفید ذکرشده که "کار احمقانه‌ای انجام ندهید. شما خبرنگار بی‌بی‌سی هستید پس مانند آن رفتار کنید"!
در دستورالعمل بی‌بی‌سی تاکید زیادی بر مسائل امنیتی و حریم شخصی افراد در شبکه‌های مجازی شده است. این رسانه یادآور شده که پست‌ها و توییت‌ها بسیار سریع‌تر از آنچه که فکر می‌کنید، به صورت گسترده مشاهده می‌شود؛ پس با این ذهنیت که در هر لحظه همه می‌توانند کارهای شما را مشاهده کنند در شبکه‌های مجازی فعالیت کنید.
برخلاف آسوشیتدپرس برای بی‌بی‌سی تفاوتی ندارد که اعضا تحریریه خبر خود را به عنوان کارمند این رسانه در شبکه‌های مجازی معرفی کنند. با این حال بی‌بی‌سی عقیده دارد که بهتر است کارمندان در قسمت "بیو" یا توضیحات اعلام کنند که کجا کار می‌کنند، زیرا اینکه مردم درباره کار کارمندانش صحبت کنند را اتفاقی خوشایند می‌داند. اما این رسانه بزرگ استفاده از نام "بی‌بی‌سی" را در نام کاربری و قسمت‌های اصلی صفحه اصلی کارمندان خود ممنوع اعلام کرده است.
بی‌بی‌سی به کارکنان خود تاکید کرده که حتماً در صفحات خود درج کنند که در اینجا نظرات شخصی خود را به اشتراک می‌گذارند و ربطی به "بی‌بی‌سی" ندارد. عقیده‌های سیاسی، گرایش به احزاب و هر آنچه بی طرفی کارمندان "بی‌بی‌سی" را به خطر بیاندازد نباید در شبکه‌های اجتماعی منتشر شود.
تغییر محتوا مرتبط با "بی‌بی‌سی" در سایت‌هایی مانند ویکی‌پدیا، انتقاد از همکاران و انتشار اطلاعات محرمانه از جمله فعالیت‌های ممنوع دیگر برای کارمندان در شبکه‌های اجتماعی است. بی‌بی‌سی از خبرنگارانی که به محل‌های حساس اعزام می‌شوند خواسته تا در زمان مأموریت و در شبکه‌های اجتماعی فعالیتی نداشته باشند.
در دستورالعمل بی‌بی‌سی از کارمندان خواسته شده تا در دنبال کردن افراد حساسیت بالایی به خرج دهند و در دنبال کردن دوستان، آشنایان و افرادی که فعالیت سیاسی و حزبی دارند وسواس بیشتری داشته باشند.
درباره ریتوییت و یا به اشتراک گذاشتن مطالب در دستورالعمل بی‌بی‌سی آمده: "ریتوییت و به اشتراک گذاری مطالب دیگران بخشی از شبکه‌های اجتماعی است، اما در نظر داشته باشید که این مطالب ممکن است ظاهراً عقیده شما و رسانه شما را تأیید کند. همچنین درج سلب مسئولیت از ریتوییت‌ها و بازانتشار نظرات دیگران در قسمت توضیحات صفحه یا همان "بیو" به تنهایی کافی نخواهد بود."
بی‌بی‌سی در بند دیگری از دستورالعمل خود تاکید کرده که کارمندان از تأثیر انتشار شایعات یا محتوای تأیید نشده آگاه باشند. این رسانه خواسته تا خبرنگاران در هر شرایطی ادب را در شبکه‌های اجتماعی رعایت کنند. در پایان نیز بی‌بی‌سی به کارمندان خود اعلام کرده که در صورت فعالیت در شبکه اجتماعی و یا فضاهایی مانند وبلاگ‌ها باید به مدیر بالادست خود اعلام کنند تا او آنها را از خطرات احتمالی آگاه سازد.
"گاردین"
نشریه "گاردین" انگلستان برای استفاده کارکنان خود از محتوا فضای مجازی به خصوص وبلاگ‌ها و توئیتر دستورالعمل مشخصی دارد. این دستورالعمل‌ها روزنامه نگاران را ترغیب می‌کند تا مسئولیت گفتگوهای خود را با پاسخ دادن به نظرات مردم و همچنین تمرکز بر مشارکت‌های سازنده با مخاطبان برعهده بگیرند. گاردین دبیران و کارکنان تحریریه خود را به لینک دادن اخبار به مراجع و منابع آنها تشویق می‌کند و از آنها می‌خواهد اگر از شبکه‌های مجازی استفاده می‌کنند در اخبار لینک منبع را نیز قرار دهند.
"نیویورک تایمز"
نیویورک تایمز هم مانند بسیاری از رسانه‌های دیگر از اهمیت شبکه‌های اجتماعی آگاه است و اذعان دارد که فعالیت نادرست روزنامه‌نگاران در این شبکه می‌تواند اعتبار کل رسانه را زیر سوال ببرد. این رسانه آمریکایی تاکید دارد که کارمندان باید از انتشار هر آنچه که بی‌طرفی آن را زیر سوال ببرد، پرهیز کنند. نیویورک تایمز در دستورالعمل خود ذکر کرده که کارمندان نباید محتوایی درباره کاندیداهای منصب‌های مختلف و یا محتوایی حامل عقاید سیاسی و حزبی را منتشر کنند.
این رسانه رسماً به کارمندان خود در تمام سرویس‌ها اعلام کرده که فعالیت آنان در شبکه‌های اجتماعی تحت نظر قرار دارد. نیویورک تایمز معتقد است برخلاف تصورات هر آنچه در صفحات شخصی روزنامه‌نگاران به اشتراک گذاشته می‌شود به دلیل جنبه عمومی که دارد، به نوعی با این رسانه در ارتباط است.
نیویورک تایمز بر مواردی مانند عدم عضویت در گروه‌های شخصی یا خصوصی و برخورد با احترام و مؤدب تاکید کرده است. همچنین در صورتی که کسی روزنامه‌نگار را در شبکه‌های اجتماعی تهدید کرد، آنان باید سریعاً مدیر خود را مطلع سازند. این رسانه حق بلاک و مسدودسازی حساب‌های کاربری دیگر را برای کارمندان خود محفوظ می‌داند.
رسانه‌های ایران
محدوده فعالیت روزنامه‌نگاران و خبرنگاران رسانه‌های ایرانی در شبکه‌های اجتماعی هنوز به شفافی رسانه‌های خارجی مشخص نشده است. بسیاری از فعالان رسانه‌ای با درج اینکه "مطالب ذکر شده در این صفحه نظرات شخصی است و ارتباطی با رسانه آنها ندارد" مشغول فعالیت در شبکه‌های اجتماعی هستند. این فعالیت گاهاً حاشیه‌های زیادی به بار آورده و در جاهایی که خلاف سیاست‌های رسانه بوده حتی در مواردی باعث قطع همکاری بین خبرنگاران و آن رسانه شده است.
علی رغم اینکه بسیاری از رسانه‌های ایرانی دستورالعمل شفافی درباره حد و حدود فعالیت کارمندان خود در شبکه‌های اجتماعی ندارند، اما تقریباً تمام مطبوعات مرامنامه و یا اساسنامه‌هایی تحت عنوان "اخلاق حرفه‌ای" دارند که خط‌مشی رسانه را تعیین می‌کنند. بسیاری معتقدند خبرنگاران با کار در یک رسانه در واقع این خط‌مشی را قبول کرده‌اند و اظهارنظری بر خلاف آن در شبکه‌های اجتماعی تحت عنوان "دیدگاه شخصی" غیرمنطقی به نظر می‌رسد.
با این حال همچنان یکی از چالش‌های خبرنگاران و رسانه‌ها شبکه‌های اجتماعی هستند، از طرفی این فضاهای تعاملی جدید گوی سبقت را از رسانه‌ها ربوده‌اند و از طرفی دیگر حد و حدود محدودیت فعالان عرصه مطبوعات در این فضا مشخص نیست. شبکه‌های اجتماعی از دو منظر انتشار برخی مطالب و همچنین استفاده از برخی محتواها برای اخبار چالش بزرگی را پیش روی مطبوعات قرار داده است.
نظر شما