درس‌های از نحوه پاسخ ایتالیا به کرونا

به گزارش خبرنگار ایمنا، مرور تجربه شهرها و کشورهایی که روند شیوع بیماری و مراحلی از سرکوب آن را پشت سر گذاشته‌اند، در جهت تعیین رویکرد مناسب و عدم تکرار خطاها از یک سو و تعیین ضریب تأثیر اقدامات در جهت رسیدن به انتخاب‌های مؤثرتر از سوی دیگر، از اهمیت بالایی برخوردار است.

ضرورت تهیه و اجرای برنامه‌ای جامع در سطوح و لایه‌های مختلف و تعیین میزان تأثیر پذیری آن برای مقابله با بیماری، نیازمند جمع آوری و تحلیل داده‌های درست، کافی و سنجش همه ظرفیت‌های موجود در جامعه و بسیج عمومی آنها است.

در این راستا تجربه کشور ایتالیا می‌تواند به اتخاذ تصمیمات تأثیرگذار و در زمان درست بیانجامد. در مقاله‌ای با عنوان "درس‌های از نحوه پاسخ ایتالیا به کرونا"که توسط سه نفر از اساتید رشته‌های مدیریت و توسعه در دانشگاه هاروارد نوشته‌ شده، خاطرنشان شده که راه‌حل‌های موضعی و مقطعی درست عمل نمی‌کنند.

هدف از این مقاله، کمک به تصمیم سازان در همه سطوح بوده است تا از اشتباهات ایتالیا درس بگیرند و بتوانند چالش‌های بی سابقه‌ای را که به واسطه این بحرانِ در حال گسترش به وجود آمده را شناسایی و برطرف کنند.

در این مقاله توضیحاتی درباره عدم موفقیت‌هایی که بخشی از آنها مربوط به مشکلات تصمیم سازی در زمان درست و مؤثر است، در زمانی که یک بحران در حال آشکار شدن است و راه‌هایی برای غلبه بر آن، ارائه شده است.

دولت ایتالیا در آغاز شیوع بیماری فقط مناطق پرخطر را قرنطینه کرد، اما خروج مردم از این مناطق، موجب پخش سریع ویروس در سطح کشور شد. در خصوص زمان مناسب جهت مداخله اینگونه گفته شده که مؤثرترین زمان برای انجام اقدامات مناسب، بسیار زود هنگام و از زمان شروع تهدیدات کوچک است، یا حتی قبل از آن. اما اگر این مداخله واقعاً مؤثر باشد، اغلب این گونه تصور می‌شود که گویا اقدامات مربوط به یک واکنش بیش از حد بوده است.

این یک بازی است که بسیاری از سیاستمداران نمی‌خواهند وارد آن شوند. ناتوانی سیستمی در گوش دادن به متخصصان، مشکلی که برخی تصمیم سازان و مردم به طور عمومی، دارند، ثابت کرده که چگونه می‌بایست در شرایط وخیم و بسیار پیچیده و در حالی که هیچ راه حل آسانی وجود ندارد، رفتار کنند. تمایل به عمل گرایی موجب می‌شود تا رهبران به احساس یا عقاید دایره درونی خود اعتماد کنند، اما در مواقع عدم اطمینان، مقاومت در برابر آن بسیار ضروری است تا زمان را برای کشف، ساماندهی و جذب دانش دقیق که به صورت پراکنده در اختیار متخصصان است، تلف نکنند.

تجربه های شهر

از نظر نویسندگان مقاله یکی از درس‌هایی که می‌توان از تجربه ایتالیا آموخت، اهمیت رویکردهای جامع و سیستماتیک و خطرات ناشی از راه حل های بخشی و جزئی است. از سوی دیگر ایتالیا به‌جای جلوگیری از گسترش ویروس، گسترش ویروس را دنبال کرد، به‌عبارت‌دیگر روند تصمیم سازی ها و اقدامات در ایتالیا از روند گسترش بیماری عقب‌تر بود و تاکنون موفق به کنترل مؤثر آن نشد، علاوه بر آن در برخی از شهرهای ایتالیا به دلیل تصمیم‌گیری‌های محافظه‌کارانه، اقدامات همه‌جانبه‌ای صورت نگرفت که نتایج غیرقابل جبرانی را به همراه داشت.

حال می توان گفت پاسخ مؤثر به روند شیوع ویروس باید به عنوان یک سیستم منسجم و جامع از اقداماتی که همزمان انجام شود، تنظیم شود. نتایج رویکردهای صورت گرفته در چین و کره جنوبی نیز این موضوع را تأکید می‌کند. در حالی که بحث عمومی درباره سیاست‌های دنبال شده در این کشورها، اغلب بر متغیرهای تعریف شده در مدل‌ها و سناریوهای آینده‌نگرانه (مانند آزمایش گسترده) متمرکز است، آنچه واقعاً پاسخ‌های مؤثر به آنها را توصیف می‌کند، تعدد اقداماتی است که یکباره انجام شد. آزمایش زمانی مؤثر است که با ردیابی دقیق مخاطب همراه باشد و ردیابی تا زمانی که با یک سیستم ارتباطی مؤثر که اطلاعات مربوط به حرکات افراد آلوده و غیره را جمع آوری و منتشر می‌کند، مؤثر است.

به‌عنوان‌مثال در هر دو شهر لومباردی (با ۱۰ میلیون نفر جمیعت) و ونتو (با ۵ میلیون نفر جمیعت) مغازه‌ها و کاربری‌های غیرضروری تعطیل و فاصله‌گذاری اجتماعی پیاده شد، اما ونتو تست تشخیص کرونا، ردیابی فعال تماس‌ها، راهکارهای مناسب و شدید برای محافظت از کارکنان درمانی و بهداشتی و سایر افراد درگیر و مراقبت‌های خانگی برای اکثر بیماران را اضافه کرد؛ نتیجه: فوتی‌ها در لومباردی ۵۰۰۰ نفر اما در ونتو ۲۸۷ نفر یعنی نزدیک به ۱/۲۰.

لومباردی یکی از ثروتمندترین و پرجمعیت‌ترین مناطق اروپا است و اکنون به شدت تحت تأثیر قرار گرفته است.

علاوه بر آن نویسندگان بر اساس رصد اقدامات و نتایج در فرایند شیوع بیماری به این نتیجه مهم رسیدند که در اختیار داشتن و استفاده از داده‌های دقیق و به‌موقع بسیار ضروری است، تصمیم گیران از نبود داده‌های استاندارد در مسیر گسترش ویروس، تعداد و نوع بستری‌ها در بیمارستان‌ها و میزان فوتی‌ها در سطح محلی و منطقه‌ای به‌شدت ضربه خوردند.

در معرفی یک سناریوی ایده آل هم ضرورت وجود داده‌هایی که شیوع و اثرات شیوع ویروس را مورد تحلیل قرار دهند، ذکر شده و آمده باید تا حد امکان در مناطق و کشورها استاندارد شده و از روند گسترش ویروس و روش‌های مهار آن در سطح کلان (ایالتی) و خرد (واحدهای درمانی و بیمارستانی) پیروی کنند، نیاز به داده‌های سطح خرد را نمی‌توان دست‌کم گرفت. به‌جای پنهان کردن این تفاوت‌های اساسی، باید کاملاً از آن‌ها آگاه باشیم و بر اساس آن، به‌منظور نحوه‌ تخصیص منابع محدود خود برنامه‌ریزی کنیم فقط با داشتن داده‌های مناسب در مقیاسی مناسب برای تجزیه‌وتحلیل، تصمیم سازان و پزشکان می‌توانند استنتاج‌های مناسب را در مورد اینکه کدام روش‌ها کار می‌کنند و کدام‌ها جواب نمی‌دهند، ترسیم کنند.

درک این موضوع که چه روشی مؤثر نیست، بسیار مهم است، حصول موفقیت‌ها به‌طور آشکار و به لطف رهبران مشتاق به تبلیغ عمومیِ اقداماتشان معرفی شده، در حال که شکست‌ها اغلب به دلیل ترس از مجازات پنهان می‌شوند و یا هنگامی‌که ظهور می‌یابند، به‌عنوان شکست‌های فردی و نه سیستماتیک تعبیر می‌شوند.

ازنظر نویسندگان مقاله دو جنبه از این بحران از تجربه ایتالیا روشن است؛ نخست آن‌که با توجه به رشد نماییِ ویروس، زمانی برای اتلاف وقت وجود ندارد همان‌طور که یکی از مسئولان ایتالیایی اظهار داشت، "این ویروس سریع‌تر از بوروکراسی عمل می‌کند." دوم آن‌که، یک رویکرد مؤثر در مقابله با کووید ۱۹ به یک بسیج همگانی مانند آنچه در زمان جنگ روی می‌دهد، نیاز دارد؛ هم از نظر ظرفیت‌های منابع انسانی و هم ازنظر منابع موردنیاز اقتصادی که نیاز به استقرار دارند علاوه بر آن نیاز به هماهنگی بالایی در حوزه‌های مختلف مرتبط با فرایند سلامت وجود دارد؛ در سیستم مراقبت (امکانات آزمایشی و تشخیصی، بیمارستان‌ها، پزشکان مراقبت‌های اولیه و...)، بین نهادهای مختلف در بخش دولتی، خصوصی و در کل جامعه.

در انتها نیز نتیجه ای که گرفته شده این است"ضرورت اقدامات فوری و بسیج گسترده دلالت بر آن دارد که یک واکنش مؤثر در برابر این بحران، نیاز به یک رویکرد تصمیم سازیِ متفاوتی دارد که دور از روش‌های کسب‌وکار معمول است."

نویسندگان: گری پیسانو، رافالا سادون و میخائیل زنینی، استادان دانشگاه هاروارد، ۲۷ مارچ ۲۰۲۰

مترجم: هادی پندار، عضو هیئت علمی گروه شهرسازی، دانشگاه هنر تهران