انواع سنگ کلیه و روش‌های درمان آن

به گزارش سرویس ترجمه ایمنا، وجود مواد معدنی بیش از حد در بدن و در عین حال کمبود مایعات کافی، باعث تشکیل این اجسام سخت می‌شود. این سنگ‌ها ممکن است به رنگ‌های قهوه‌ای یا زرد و صاف یا زبر باشد. یکی از حقایق دیگر در مورد سنگ کلیه این است که زنان و مردان هر دو به این بیماری مبتلا می‌شوند، اما احتمال ابتلای مردان تقریباً دو برابر زنان است. در ادامه شما را انواع سنگ کلیه، روش‌های تشخیص و درمان آن آشنا می‌کنیم:

علل ایجاد سنگ کلیه

تشخیص علت ایجاد سنگ کلیه دشوار است، اما این سنگ‌ها اغلب هنگامی ایجاد می‌شود که ادرار حاوی مقادیر بالای مواد معدنی مانند کلسیم، اگزالات و اسید اوریک باشد. برای روشن‌تر شدن این موضوع یک نوشیدنی حاوی پودر را در نظر بگیرید؛ اگر مایعات کافی به عنوان مثال آب یا آب‌میوه به پودر اضافه نکنید، تجمع یافته و به تکه‌های سخت و خشک تبدیل می‌شود. به همین ترتیب، فقدان ادرار کافی در بدن برای کاهش غلظت بالای مواد معدنی نیز منجر به تشکیل سنگ می‌شود. رژیم غذایی، چاقی، ابتلا به بعضی بیماری‌ها، مصرف داروهای خاص و سابقه خانوادگی داشتن سنگ کلیه، موارد دیگری است که احتمال ابتلا به این عارضه را افزایش می‌دهد.

انواع سنگ کلیه

سنگ‌های کلسیم: رایج‌ترین نوع سنگ کلیه است که صرفاً خوردن بعضی از غذاهای سرشار از اگزالات مانند ریواس یا مصرف مقادیر زیاد D می‌تواند احتمال ابتلا به آن را افزایش دهد. دریافت نکردن مایعات و آب کافی، تعریق زیاد و جبران‌نشدن مایعات از دست رفته بدن، باعث ایجاد این نوع سنگ کلیه می‌شود.

سنگ‎های سیستین: شیوع این نوع سنگ کلیه از همه موارد دیگر کمتر است؛ با ایجاد یک سنگ سیستین، احتمال تشکیل مجدد آن وجود دارد. ممکن است ابتلا به این نوع سنگ از طرف والدینی که هر دو تحت یک نوع جهش ژنتیکی قرار داشتند، به ارث برسد.

سنگ‎های استروویتی: عفونت‌ها به‌خصوص عفونت مجاری ادراری باعث ابتلا به سنگ استروویتی (Struvite Urinary Stones) می‌شود.

سنگ‌های اسید اوریک: خوردن مقدار زیادی پروتئین حیوانی باعث افزایش اسید اوریک در ادرار شده و در نهایت سنگی از جنس کلسیم یا فاقد آن تشکیل می‌دهد. عوامل خطرزا شامل نقرس، دیابت و اسهال مزمن نیز در ابتلا به این نوع سنگ‌ها موثر است.

علائم سنگ کلیه چیست؟

گاهی اوقات تا زمانی‌که سنگ حرکت نکند، هیچ علائمی بروز پیدا نمی‌کند. این سنگ می‌تواند درون کلیه یا درون لوله‌ای که کلیه را به مثانه متصل می‌کند، حرکت کند. علائم سنگ کلیه در افراد مختلف، متفاوت بوده و ممکن است شدت آن نیز متغیر باشد. این سنگ‌ها با علائمی مانند درد شدید در پهلوها، پشت، زیردنده‌ها، درد کشاله ران و پایین شکم، دفع دردناک ادرار و تکرر ادرار بیش از معمول آن، ادرار تیره، صورتی، قرمز یا قهوه‌ای، احساس نیاز به ادرار، تب و لرز (در صورت وجود عفونت) و مقادیر اندک ادرار همراه باشد.

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟

اغلب افراد با احساس درد شدید به پزشک مراجعه می‌کنند. ناراحتی معده و استفراغ همراه با درد، تب و لرز همراه با درد و ادرار خونی یا دشواری در ادرار کردن، علائم دیگری است که نیاز به مراقبت‌های پزشکی دارد.

تشخیص سنگ کلیه

ابتدا پزشک پیشینه سلامت بیمار را بررسی کرده و او را معاینه می‎کند. سپس در صورت نیاز، آزمایشاتی برای عکسبرداری از کلیه‌ها و مجاری ادراری تجویز می‌کند. هنگامی‌که سنگ دفع شد، پزشک برای تشخیص نوع سنگ، آن را تجزیه و تحلیل می‌کند؛ این نتایج تشخیص بهترین شیوه درمان را برای بیمار فراهم می‌کند.

درمان سنگ کلیه

اگر سنگ کلیه کوچک باشد، ممکن است هنگام ادرار دفع شود. پزشک ممکن است برای انجام آزمایش، تشخیص نوع سنگ و پیشگیری از تشکیل مجدد سنگ، از بیمار بخواهد سنگ دفع‌شده را نگه دارد. اگر سنگ بزرگ‌تر باشد یا دفع نشود، پزشک می‎تواند از چند طریق سنگ را بشکند؛ بنابراین بدن در نهایت می‌تواند آن را دفع کند.

سنگ‌شکنی با امواج ضربه‌ای

سنگ‌شکنی با امواج ضربه‌ای، رایج‌ترین روش برای شکستن سنگ کلیه است؛ در این روش، از امواج ضربه‌ای برای تبدیل سنگ به تکه‌های کوچک استفاده می‌شود. سپس این تکه‌های کوچک توسط ادرار راحت‎تر دفع می‌شود. سنگ‌شکنی با امواج ضربه‌ای، حدود یک ساعت طول می‌کشد و معمولاً بیمار یک ساعت بعد از آن مرخص می‌شود. در این روش درمانی، برشی ایجاد نمی‌شود. برای کاهش درد پزشک در مورد گزینه‌های بیهوشی ملایم (با آرامبخش)، بیهوشی موضعی (بی‌حس‌کردن اندام در عین حال هوشیار ماندن بیمار) و بیهوشی عمومی با بیمار صحبت می‌کند.

آرتروسکوپی (arthroscopy)

در این روش، سنگ کلیه‌ها و حالب درمان می‎شود. پزشک از لوله‌ای نازک و انعطاف‌پذیر برای یافتن و حذف سنگ استفاده می‎کند و هیچ برشی در پوست ایجاد نمی‌شود. طی این عمل، بیمار هوشیار نخواهد بود. پزشک لوله را از طریق مثانه و مجرای ادرار به کلیه منتقل می‎کند؛ او پنس کوچکی برای از بین بردن سنگ‌های کوچک استفاده می‎کند. اگر سنگ‌ها بزرگ‌تر باشد، پزشک برای شکستن آن‌ها لیزر را از طریق لوله عبور می‌دهد. معمولاً، بیمار در همان روز درمان ترخیص می‌شود.

سنگ کلیه و جراحی

جراحی راه دیگری است که به دفع سنگ کلیه کمک می‌کند. در این روش پزشک برش کوچکی در قسمت پشت ایجاد کرده که به کلیه می‌رسد و از طریق آن، سنگ دفع می‌شود. پس از درمان با این روش، بیمار باید چندین روز در بیمارستان بستری شود.

پیشگیری از ایجاد سنگ کلیه

افراد مبتلا به سنگ کلیه، ممکن است در آینده در معرض خطرات بیشتری قرار گیرند. در صورت رعایت نکردن موارد احتیاطی، کلیه نیمی از افراد هفت سال بعد دچار سنگ مجدد می‌شود. برای پیشگیری از ابتلا به سنگ کلیه راه‌کارهای زیر توصیه می‌شود:

نوشیدن مقدار زیاد آب: (حداقل هشت لیوان آب در روز) یا مایعاتی مانند آب پرتقال، لیموناد یا لیموترش

کاهش مصرف سدیم و غذاهای شور: مقدار زیاد سدیم سطح کلسیم را در ادرار افزایش می‌دهد و این امر باعث تشکیل سنگ می‌شود.

نوشیدن و خوردن کلسیم کافی: این اقدام پیشگیرانه ممکن است کمی گیج کننده به نظر برسد، زیرا پزشکان معتقد هستند که مقادیر بالای کلسیم در ادرار می‌تواند باعث ایجاد سنگ شود، اما عدم مصرف مقدار کافی کلسیم نیز می‎تواند سطح اگزالات را در ادرار افزایش دهد. کلسیم علاوه بر ریواس در مواد غذایی دیگری مانند اسفناج، چغندر، دانه‎های سبوس، چیپس سیب‎زمینی و سیب‎زمینی سرخ‎کرده یافت می‌شود. بهتر است به جای مصرف مکمل، کلسیم را از مواد غذایی و نوشیدنی‌های سالم تأمین کنید.

پرهیز از خوردن بعضی از غذاها و نوشابه ‎ های بدون الکل: در صورت داشتن سابقه حداقل یکبار سنگ کلیه، کاهش مصرف پروتئین حیوانی ایده خوبی است. مصرف بعضی غذاها مانند تخم‌مرغ، اسفناج، چغندر، شکلات و آجیل و همچنین نوشیدنی‌های کولا (نوشیدنی شیرین و گازدار) با سنگ کلیه مرتبط است.

ترجمه از: مینا ابوطالبیان، خبرنگار ایمنا