به گزارش خبرنگار ایمنا، فیپا (فهرست نویسی پیش از انتشار)، به معنی تهیه اطلاعات کتابشناختی برای شناسایی و بازیابی یک کتاب بر مبنای ضوابط و استانداردهای بین‌المللی قبل از انتشار آن کتاب است. به فرایندی که برای آماده‌سازی یک کتاب، یا یک مجموعه مکتوب، یا چندرسانه‌ای انجام می‌شود تا دستیابی سریع و صحیح به آن کتاب یا مجموعه میسر شود فهرست نویسی می‌گویند. ناشران باید پیش از چاپ یک اثر سرشناسه (نام نویسنده اصلی کتاب همراه با سال تولد وی)، عنوان (نام کتاب و نام تمامی نویسندگان)، ناشر (نام انتشارات کتاب و سال چاپ کتاب)، محل نشر (آدرس انتشارات کتاب)، ویرایش، تعداد جلدها، پیوست‌ها، بها و مترجم را به همراه اطلاعات مختصری از کتاب و بخشی از متن نهایی اثر به صورت فایل pdf از طریق سایت اینترنتی کتابخانه ملی یا حضور در آنجا اعلام و اقدام به دریافت فیپا نمایند. ناشران پس از دریافت فیپا، باید اطلاعات دریافت شده را به صورت صحیح و کامل در صفحه حقوقی کتاب ذکر کرده و از تغییر اطلاعات کتاب پس از صدور فیپا خودداری نمایند و در صورت تغییر، پیش از چاپ کتاب به واحد فیپای سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران اطلاع دهند.
صرفه‌جویی سالانه یک میلیارد تومان
در حال حاضر این طرح توسط بسیاری از کشوهای جهان مورد استقبال قرار گرفته است اما در خصوص تاریخچه فیپا می‌توان گفت این طرح نخستین بار در سال ۱۹۰۱ به صورت رسمی توسط کتاب خانه کنگره آمریکا آغاز شد و پس از چند سال بیش از نیمی از کتابخانه‌های آمریکا دارای فهرست پیش از انتشار شدند. همچنین این طرح در سال ۱۸۷۶ در انگلستان نیز پیشنهاد شد و در سال ۱۹۷۷ به صورت رسمی در آنجا آغاز به کار کرد و چهار سال پس از آن ۹۰ درصد از کتابخانه های انگلستان از این طرح استفاده می‌کردند.تاریخچه این طرح در ایران به سال ۱۳۴۶ در کتاب‌های چاپ دانشگاه تهران و ۱۳۴۹ به بعد خانقاه نعمت‌اللهی باز می‌گردد. همچنین در سال ۱۳۷۱ کتابخانه ملی ایران این طرح را به طور آزمایشی با برخی از ناشران به اجرا گذاشت و پس از موفقیت نسبی پیشنهاد قانونی شدن آن، طی طرحی در اسفند ۱۳۷۴ از سوی کتابخانه ملی به هیات دولت ارائه شد، که تصویب‌نامه آن در سال ۱۳۷۵ به کتابخانه ملی ابلاغ و در مهر ۱۳۷۷ کتابخانه ملی با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اجرای طرح را به طور رسمی آغاز کرد.
اکنون بیش از ۹۰ درصد از کتاب‌های منتشر شده در سطح کشور به همراه این اطلاعات چاپ و منتشر می‌شوند. تخمین زده می‌شود که حاصل اجرای این طرح سالانه بیش از یک میلیارد تومان است.
صدور فیپا رایگان است
از جمله اهداف و فوایدی که برای این طرح در نظر گرفته شده است می‌توان به تکمیل کتاب شناسی ملی کشور، پیشگیری از دوباره کاری، افزایش سرعت بازیابی منابع در کتابخانه‌ها، صرفه‌جویی در بودجه، زمان و نیروی انسانی و افزایش سرعت گردش اطلاعات اشاره کرد. با توجه به تمام این فواید در نهایت اطمینان از صحت و درستی کار افزایش خواهد یافت. همچنین در مواردی مانند تغییر یافتن، حذف یا اضافه شدن نام مترجم، ناشر، فروست، تعداد صفحات، ویراست و قطع کتاب نیاز به فهرست نویسی مجدد است.
مسئول اخذ فیپا در ایران اداره کل پردازش و سازماندهی سازمان اسناد و کتابخانه ملی است و هیچ نماینده دیگری ندارد همچنین انجام این کار هیچ هزینه‌ای نداشته و باید به صورت رایگان صورت گیرد.
فیپا الکترونیکی
در سال‌های اخیر صدور فیپای الکترونیکی (ECIP)به منظور امکان فرآیند درخواست و صدور فیپا از طریق اینترنت در کتابخانه های کنگره آمریکا، کتابخانه بریتانیا ، کتابخانه های ملی کانادا و کتابخانه های ملی اکثر کشورهای دنیا آغاز شده است.
در ایران از اواخر سال ۱۳۸۶ طرح صدور فیپای الکترونیکی به اجرا درآمده است و در حال حاضر ناشران تنها از طریق سایت، درخواست خود را به واحد فیپا ارسال می‌کنند و از این طریق برای کتاب‌های منتشره خود فیپا دریافت می‌نمایند.
از جمله مزایای فیپای الکترونیکی می‌توان به صرفه‌جویی در وقت و هزینه به علت عدم نیاز به مراجعه حضوری برای درخواست فیپا، امکان ارسال درخواست الکترونیکی در کلیه ساعات شبانه روز، امکان درخواست فیپا از تمام نقاط کشور به طور یکسان، امکان دریافت برگه فیپا از طریق پست الکترونیک و از وب گاه کتابخانه ملی اشاره کرد.
نظر شما