مکانیزم ماشه؛ راه حل یا تهدید؟!

به گزارش خبرنگار ایمنا، در حالی که حدود یک ماه از ورود ایران به گام پنجم کاهش تعهدات برجامی آن هم در چارچوب این توافق می‌گذرد، بحث احتمال استفاده از «مکانیزم ماشه» از سوی برخی مقامات اروپایی مطرح شده است. ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه اولین مقامی بود که چهارشنبه ۶ آذر ماه ایران را به آغاز ساز و کار موسوم به مکانیزم ماشه تهدید کرد و گفت این کشور به طور جدی کلید «مکانیزم ماشه» را که به از سر گیری تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران منجر خواهد شد، در دست بررسی دارد.

در برجام دو بند ۳۶ و ۳۷ به ساز و کار حل و فصل اختلافات اختصاص یافته است. در بند ۳۶ آمده است: «چنانچه ایران معتقد باشد که هر یک یا کلیه گروه ۱+۵ تعهدات خود را رعایت نکرده‌اند، می‌تواند موضوع را به منظور حل و فصل به کمیسیون مشترک ارجاع کند؛ به همین ترتیب، چنانچه هر یک از اعضای گروه ۱+۵ معتقد باشد که ایران تعهدات خود را رعایت نکرده است، می تواند اقدام مشابه را به عمل آورد.»

 بند ۳۷ برجام نیز عنوان می‌کند: «متعاقب دریافت ابلاغ طرف شاکی، به نحو مشروح در فوق، به همراه توضیحی از تلاش‌های توأم با حسن نیت آن طرف برای طی فرآیند حل و فصل اختلاف پیش بینی شده در برجام، شورای امنیت سازمان ملل متحد می‌بایست منطبق با رویه‌های خود در خصوص قطعنامه‌ای برای تداوم لغو تحریم‌ها رای گیری کند.»

 چنانچه قطعنامه فوق‌الذکر ظرف ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ به تصویب نرسد، مفاد قطعنامه‌های سابق شورای امنیت سازمان ملل متحد مجدداً اعمال خواهند شد، مگر اینکه شورای امنیت سازمان ملل متحد به نحو دیگری تصمیم گیری کند.

اگر آمریکا و متحدانش به تعهدات برجامی خود عمل نکنند هیچ اتفاقی نخواهد افتاد

پژمان میرکریمی زراسوند، تحلیلگر مسائل حقوق بین الملل در گفت و گو با خبرنگار ایمنا درمورد دلائل استفاده کشورهای  ۱+۴ از سیاست مکانیزم ماشه اظهار کرد: سیاست مکانیزم ماشه یا همان مکانیزم حل اختلاف بین کشورهای ۱+۵ برای نقض و تخطی ایران از مفاد تعهدات برجام از طرف کشورهای اروپایی درنظر گرفته شده است، اما اگر آمریکا و متحدانش به تعهدات برجامی خود عمل نکنند نه تنها اتفاقی نخواهد افتاد بلکه برای نقض برجام مواخذه هم نخواهند شد.

وی افزود: برجام توافق‌ نامه‌ای یک طرفه و بی خاصیت برای ایران است. کشورهای ۱+۵ در توافق نامه برجام، مکانیزم ماشه و حل اختلاف را برای ایران پیش بینی کرده اند که اگر ایران به تعهدات برجامی اش عمل نکند این چهار کشور بتوانند علیه ایران شکایت و یا درخواست مکانیزم حل اختلاف را بدهند؛ کشورهای آلمان، انگلیس و فرانسه خواهان شکایتی علیه ایران به کمیته حل اختلاف دربرجام شده‌اند و در ابتدا باطرح شکایت کمیته مکانیزم حل اختلاف، باید فعال و تشکیل شود و سپس در زمانی که مکانیزم حل اختلاف فعال است به شکایت این کشورها رسیدگی شود؛ در این فاصله زمانی به ایران سه مهلت ۱۵ روزه داده می شود. در این سه نوبت پاسخ های ایران شنیده و کشورها به سوی حل اختلاف مسائل می روند؛ اگر چنانچه این اختلافات مرتفع نشود کمیته حل اختلاف برجام نامه ای را به شورای امنیت ارسال و در مورد اینکه ایران از تعهدات مندرج در برجام عدول کرده  است یا خیر در شورای امنیت تصمیم گیری می شود.

هدف اروپا از فعال شدن مکانیزم ماشه تسلیم شدن ایران در برجام است

این تحلیلگر مسائل حقوق بین الملل تصریح کرد: اگر شورای امنیت ظرف مدت خاصی در این مورد تصمیم گیری نکند، این موضوع را مسکوت گذاشته و یا علیه ایران تصمیم گیری کند، به طور خودکار ظرف مدت ۳۰ روز همه تحریم های قبلی شورای امنیت ضد ایران عملی خواهد شد؛ اما این اتفاقی نیست که همین فردا منتظر وقوع آن باشیم. اروپا یا همان کشورهای ۱+۴ شدیدا مشتاق ماندن ایران در برجام هستند. این کشورها درحالی که مکانیزم حل اختلاف را فعال کرده اند اما هدفشان از فعال شدن مکانیزم ماشه ارسال پرونده ایران به شورای امنیت نیست بلکه بیشتر هدف آنها تحت فشار قرار دادن و تسلیم شدن جمهوری اسلامی برای بازگشت به تعهدات برجام است.

میرکریمی زراسفند افزود: مکانیزم ماشه یعنی اینکه اروپا یک بازی دو پهلو را با ایران شروع کرده است اما با اعلام خروج آمریکا از برجام و تحریم های دوباره این کشور ضد ایران، شرکت های بزرگ بین المللی بخش خصوصی نظام سرمایه داری مانند هواوی چین، توتال، پژو، رنو و یا شرکت هواپیمایی ایربایس قراردادهایی را که با ایران بسته بودند نقض  کرده و حاضر به همکاری با ایران نشدند. بسته اقتصادی که در قبال پذیرش تعهدات برجام به جمهوری اسلامی تحمیل شده بود نه تنها میسر و محقق نشد بلکه مسئولان بلند پایه ایران به طور دائم از کشورهای اروپایی در توافقنامه برجام درخواست کرده اند که به تعهدات برجامی خود عمل کنند، درحالی که کشورهای ۱+۴ معتقدند ایران باید به تعهدات برجامی اش پایبندی داشته باشد؛ اما مگر ممکن است ایران بدون چشمداشت به وعده های عملی نشده آنها بتواند در برجام بماند؟

وی تصریح کرد: دولت های اروپایی با بالابردن چماق تحریم ها بر سر ملت ایران تا کنون توانسته‌اند آنها را تسلیم کنند و هم اکنون هم نیز با طرح مکانیزم ماشه سعی دارند ایران را به تعهدات برجامی اش پایبند نگه دارند اما ایران نمی تواند بیش از این نسبت به  بدعهدی اروپایی ها بی تفاوت بماند. مکانیزم ماشه فعال شده اما هنوز شلیک نشده است. البته ماشه ای چکانده نخواهد شد؛ کشور های  ۱+۴ مانند پرونده معاهده FATF نمی توانند با ایران وارد دعوا شوند. ایران کشور کوچکی نیست که بتوانند به راحتی آن را از پای در آورند. هدف و تلاش این چند کشور نگه داشتن ایران در برجام بوده و همه ترسشان این است که خروج از برجام باعث خروج ایران از NPT شود.

مکانیزم ماشه حربه ای  ضد ایران است

مرتضی مکی تحلیلگر روابط بین الملل و مسائل اروپا نیز استفاده کشورهای ۱+۴ از سیاست مکانیزم ماشه را یک حربه بر ضد ایران خواند و به خبرنگار ایمنا گفت: مکانیزم ماشه یا مکانیزم حل اختلاف که از سوی دولت های اروپایی برای حل اختلافات ایران با کشورهای ۱+۵ به کار گرفته شده، مکانیزمی در چهارچوب ماده ۳۶ و ۳۷ برجام است.

وی اظهار کرد: مکانیزم ماشه به این نکته اشاره دارد که هریک از اعضا این توافقنامه باتوجه به روند تعهدات اجرای تفاهم نامه برجام در صورت عدم تعهد به مفاد این قرارداد می توانند شکایتی را به کمیسیون مشترک ارجاع داده و اگر این کمیسیون به این شکایت رسیدگی و موضوع اختلاف حل نشود، این اختلاف در سطح وزرای خارجه مطرح و اگر بازهم اختلاف رفع نشد این شکایت به شورای عالی امنیت سازمان ملل ارجاع داده می شود. اگر در آنجا هم در فورجه یک ماهه به راه حلی برای استمرار یا تعلیق تحریم ها برای جمهوری اسلامی ایران نرسند، تحریم های سازمان ملل پیش از تفاهم و توافق نامه برجام به طور خودکار و قطعی ضد ایران فعال خواهند شد.

این تحلیلگر روابط بین الملل و مسائل اروپا تصریح کرد: به طور قطع رفتار دولت های اروپایی تحت تأثیر فشارهای سیاسی آمریکا و تحولاتی است که طی چندماه گذشته در منطقه روی داده است؛ پنج گامی که جمهوری اسلامی ایران در جهت تعلیق و کاهش به تعهدات برجام برداشته به دلیل بدعهدی اروپایی ها در رعایت تعهدشان نسبت به ایران است. حسیاست اروپا بر این تحولات می تواند تبعات سیاسی و امنیتی در حفظ برجام داشته باشد؛ آنچنان که در سطح منطقه هم شاهد تحولات غیر قابل پیش بینی خواهیم بود.

مکی ادامه داد: مکانیزم ماشه، مکانیزمی است که در تعهدات برجام تعریف شده و اگر دولت های اروپایی با ایران در چهارچوب برجام و کمیسیون مشترک در مورد اختلافات مطرح شده به راه حلی دست نیابند، مکانیزم ماشه به مرحله اجرا رسیده و اگر شورای امنیت سازمان ملل نتواند در مورد تعهدات ایران و کشورهای اروپایی در برجام به یک اجماع قطعی برسد، بعد از یک ماه به طورخود کار مکانیزم ماشه فعال و تحریم های سازمان ملل طی شش قطعنامه علیه جمهوری اسلامی در ذیل ماده هفت منشور سازمان ملل عملی شده و ایران به عنوان یک تهدید امنیت جهانی مورد تحریم  سازمان ملل  و تحریم های این سازمان قرار خواهد گرفت.

گزارش از: آناهید بیدکانی-خبرنگار سیاسی ایمنا