به گزارش ایمنا به نقل از روابط عمومی حوزه هنری استان اصفهان، خانه موسیقی حوزه هنری استان اصفهان، دهمین نشست خود را از سلسله نشست های تشکیل شده پیرامون موسیقی تعزیه (با موضوع مخالف خوانی) با حضور استاد حسینعلی مومن زاده (تعزیه شناس) و جمعی از صاحب نظران و پیشکسوتان هنر قدسی تعزیه در خانه هنرمندان اصفهان برگزار کرد.
در آغاز این نشست مهرشاد متین فر (دبیر نشست و مدیر خانه موسیقی اصفهان) به مساله دو قطبی بودن تعزیه (موافق خوان و مخالف خوان) و ریشه های تاریخی آن در فرهنگ و اساطیر ایرانی اشاره کرد و گفت: ریشه تقابل و دوگانگی تعزیه را باید در خود ثنویت فرهنگ کهن ایرانی و تقابل و نبرد نور و تاریکی یا و نیکی و بدی و صف بندی نیرهای اهورایی و اهریمنی جستجو کرد. به تعبیر "دوشمن گیشمن" ایران باستانی همواره دوگانه باور و دوگانه اندیش بوده است.
وی ادامه داد: از این رو این دوگانه باوری در شالوده و اساس میتولوژی و اساطیر و آیین های ایرانی وجود داشته و امروز نمود آن را در هنر ایرانی تعزیه مشاهده می کنیم. در تعزیه ها تقابل های دیگری از نوع تقابل عقل و جهاد و یا عقل و عشق داشته ایم که باز تبلور این دوگانگی را نشان می دهد.
پس از آن، حسینعلی مومن زاده پیرامون مخالف خوانی و مشکلات اجرای آن در تعزیه اشاره کرد و گفت: عمر مخالف خوانی به اندازه تعزیه است منتها در ابتدای امر، همانطوری که در سینما و تئاتر نقش منفی گاه با برخورد اجتماع روبرو می شود، در تعزیه هم این مساله همواره نمود بیشتری داشته است. در گذشته شبیه خوانان به راحتی نقش مخالف را نمی پذیرفتند و چه بسا شاهد بودیم زمانی که یک مخالف خوان نقشش را به خوبی ایفا می کرد، با برخورد برخی حضار روبرو می شد و اتفاقاتی در تعزیه ها رقم می خورد. بنابراین آن شخصی که نقش مخالف را می پذیرفت، دارای یک ارادت خاص و یک جرات و شهامت خاص بود. از این رو مخالف خوانی کاری باارزش، مشکل، تکنیکی و بسیار حساب شده بود.
وی ادامه داد: در تعزیه اولیا خوان به خاطر ارادتی که مردم به صاحبان این نقش ها داشتند مورد توجه بیشتری بود و عمدتاً انعام و خلعت به امام خوان و حتی بچه خوان داده می شد و نه به مخالف خوانان، در صورتی که اگر بخواهیم منصفانه به این مساله نگاه کنیم، این اجرای هنرمندانه و خوب مخالف خوان بوده که باعث غلیان احساسات در میان مستمعین می شده است. به خاطر همین مساله در گذشته برخی مخالف خوانها در ابتدا موافق خوان بودند و در اثر بیماری یا پیشامدی که صدای خود را از دست می دادند تبدیل به مخالف خوان می شدند. مثلا "ملا علی جعفری" در ابتدا شهادت خوان بود ولی در اثر بیماری آبله و تاثیر آن در صدا، ایشان به مخالف خوان تبدیل گشت.
در ادامه مومن زاده به ویژگی های مخالف خوانی در آغاز کار اشاره کرد و ساده و ابتدایی اجرا کردن و نداشتن لباس خاص را از ویژگی های آن بر شمرد و افزود: آنچه که من از مخالف خوانی در گذشته به خاطر دارم این بود که مکالمات مخالف خوانها بسیار کوتاه بود و عمدتا لباس خاصی هم نداشتند.
این پژوهشگر تعزیه در بخش بعدی صحبت خود، به تکامل و تحولات مخالف خوانی در طی زمان اشاره و خاطر نشان کرد: طبق بررسی های ما، مرحوم "سید حسن خوش ضمیر" پایه گذار مکتب مخالف خوانی تهران بود. ایشان از نقالان زبردست و مشهور زمان خود بودند و به خوبی توانستند تحولاتی را در مخالف خوانی ایجاد کنند و شاگردانی را در این زمینه بپرورانند که مرحوم اسماعیل محمدی، حسین سماورساز و ... از جمله آنها بودند. از اینجاست که مخالف خوانی پا به پای شهادت خوان در تعزیه نقش دارد. در اصفهان هم "حاج علی اعظمی" (معروف به علی شمر) و پدرشان ملا ابراهیم و مرحوم استاد نبی الله فقیه حبیب آبادی از جمله متحول کنندگان مخالف خوانی در این شهر بودند.
وی با اشاره به سختی کار مخالف خوان و اینکه چگونه از کراهت نقش خود در برابر مخاطبین بکاهد اشاره کرد و افزود: مخالف خوان برای کاستن کراهت نقش خود در فحوای کلام خود مداحی می کند و در واقع در آغاز تعزیه با نوعی قرارداد با مستمع، خود را ارادتمند امام حسین (ع) معرفی می کند و با اشعاری که می خواند هم مدح گفته و هم از مردم صلوات می گیرد.
نظر شما