به گزارش خبرنگار ایمنا، نام سیستان و بلوچستان برای عامه مردم ایران با محرومیت گره خورده، این بخش از خاک ایران که روزگاری مردمانش حس می‌کردند فراموش شدند با ابزار گردشگری دریچه‌ای تازه به روی توسعه می‌بیند. گوشه گوشه خاک ایران ظرفیت‌های مختلفی برای توسعه دارد و سیستان و بلوچستان از جاذبه‌های بکر خود استفاده کرد تا با کشاندن گردشگران به منطقه جریان سرمایه را جذب کند.
از زمانی که در دو سال گذشته تبلیغات گردشگری سیستان و بلوچستان آغاز شد تاکنون براساس آمارهای دفتر بازاریابی و تبلیغات معاونت گردشگری کشور، ورود گردشگران به جنوب شرق کشور رشد زیادی داشته است. این رشد را می‌توان در اثر تبلیغات مثبت گردشگران و فعالان حوزه گردشگری چابهار و سیستان و بلوچستان دانست که در این مدت همت کردند تا چهره‌ای واقعی از استان پرحاشیه‌ای که برای عامه مردم مهر ناامنی بر پیشانی‌اش خورده بود، نشان دهند.
برنامه گردشگری سیستان و بلوچستان تازه در روزها ابتدایی خود است، اما اقبال خوب مردمی که دیگر از مقاصد معمول گردشگری و شلوغی شمال کشور خسته شده بودند نشان داد که بهشت گمشده ایران توانسته تا حدودی از زیرسایه تصویر منفی خارج شود.
مجتبی میرحسینی، معاون گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان در گفتگو با خبرنگار ایمنا گفت: حرکت گردشگری استان یک حرکت چهار ساله است، در سال ۱۳۹۴ زمانی که مسئولیت معاونت گردشگری استان را عهده دار شدم در حدود هفت سال بود که طرح جامع گردشگری استان در کتابخانه خاک می‌خورد. این طرح در ۲۰ جلد به طور دقیق شرایط استان را سنجیده و برنامه‌های عملیاتی و راهبردهایی تا سال ۱۴۰۱ تعریف کرده بود، اما تغییر متد مدیران باعث شد که به این طرح توجهی نشود. در همان سال این طرح به روز رسانی شد و از دل آن "سند توسعه گردشگری سیستان و بلوچستان" در آمد و حرکت خود را یک برنامه آغاز کردیم.
وی ادامه داد: طبق این برنامه و با توافق استاندار و رئیس سازمان میراث فرهنگی وقت (مسعود سلطانی‌فر)، سال ۱۳۹۶ به عنوان سیستان و بلوچستان مقصد جدید گردشگری ایران نام‌گذاری شد. در این سال ۳۰ درصد یارانه سفر برای تورهای سیستان و بلوچستان اعطا شد ضمن اینکه سعی بر این بود تا زیرساخت‌ها و تاسیسات گردشگری بهبود یابند. در بازه زمانی سال ۹۴ تا امروز تاسیسات گردشگری استان سه برابر شده و به عدد ۱۵۰ رسیده است.
میرحسینی با بیان اینکه "در واقع در این سال‌ها و به خصوص سال ۱۳۹۶ بذرپاشی در حوزه گردشگری انجام شد تا اینکه محصول آن در سال ۱۴۰۰ برداشت شود." توضیح داد: سعی کردیم تا آرام آرام ارتباط بین جامعه ایرانی و سیستان و بلوچستان ایجاد و تصویر ذهنی مردم را نسبت به این منطقه ترمیم بخشیم. در سال ۱۳۹۷ با توجه به فقر اطلاعاتی که درباره سیستان و بلوچستان وجود داشت، حداکثر توان خود را بر روی حوزه تولید محتوا قرار دادیم. در ادامه سند توسعه گردشگری، پویش ملی سفر به سیستان و بلوچستان به سازمان میراث فرهنگی پیشنهاد شد و با دستور رئیس سازمان (وزارتخانه) دبیرخانه آن شکل گرفت. در این پویش تبلیغات گسترده‌تری نسبت به سال‌های گذشته اتفاق و کمپین‌های مختلفی از جمله "سیستان را ببینیم و بلوچستان را بشنویم" به راه افتاد.
تبلیغات هدف‌مند و موفق سیستان
ماجراجویان و افراد تاثیرگذار در حوزه سفر همواره به دنبال جاذبه‌ها و مقاصد بکری هستند تا به واسطه معرفی آن افتخار کشف آن را به نام خودشان ثبت کنند. سیستان و بلوچستان مملو از این مقاصد دست نخورده است که در فضای مجازی بارها و بارها درباره آن‌ها شنیده‌ایم. حتی نام روستای منحصر به فرد "دَرَک" نیز اولین بار در توییتر به میان آمد. تمام این اتفاقات اهمیت رسانه و بازاریابی نوین را در گردشگری نشان می‌دهد، شیوه‌ای که به با برنامه‌ریزی‌های گوناگون به خوبی در سیستان و بلوچستان جواب داد.
معاون گردشگری استان سیستان و بلوچستان با اشاره به برنامه‌های تبلیغاتی گردشگری استان، اظهار کرد: در این مدت برنامه‌هایی مانند تورهای آشناسازی برای قشرهای خاص (فم‌تور)، شب‌های فرهنگی سیستان و بلوچستان در دیگر استان‌ها و پویش‌های رسانه‌ای برگزار شد. همچنین برای اولین بار در ۴۰ سال اخیر از تهران تمرکززدایی شد و برنامه ملی روز جهانی گردشگری که هرساله در پایتخت بود، سال جاری در زاهدان برگزار شد.
وی افزود: تمام این فعالیت‌ها باعث شد تا در کنار مقاصد سنتی گردشگری ایران، سیستان و بلوچستان و خصوصا چابهار نیز به عنوان یک مقصد معرفی شوند. ضمن اینکه سرمایه‌گذاری در استان رشد داشته و ضریب اطمینان آن افزایش پیدا کرده است. در حال حاضر ۵۴ پروژه گردشگری با حجم سرمایه‌گذاری ۷۰۰ میلیارد تومان در حال اجرا است.
دیروز بحث اصلی تبلیغات بود، امروز تاسیسات!
بسیاری از افرادی که به واسطه تبلیغات گسترده به سیستان و بلوچستان سفر کردند از کمبود زیرساخت‌های گردشگری در این منطقه گلایه‌مندند. علی‌رغم تبلیغات گسترده و شتاب‌زده‌ای که برای سفر به سیستان و بلوچستان صورت گرفته، تاسیسات گردشگری در این منطقه توسعه نیافته و حتی در برخی از ابتدایی ترین آن‌ها مشکلات اساسی وجود دارد. بسیاری از فعالان و متخصصان گردشگری نیز این انتقاد را به سیاست‌های وزارت گردشگری داشته‌اند که چرا به جای خرج تبلیغات برای زیرساخت‌ها هزینه نشده است.
معاون گردشگری استان سیستان و بلوچستان در پاسخ به این انتقادات، تاکید کرد: بحث تاسیسات و زیرساخت‌ها امروز مطرح می‌شوند، در صورتی که همین فعالان گردشگری در سال‌های گذشته خواهان تبلیغات بودند. از سال ۱۳۹۵ تا کنون بیش از ۴۰۰ تورلیدر را دعوت و برای آن‌ها تور آشناسازی برگزار کردیم، اگر امروز درک، بریس، کوه‌های مریخی و چابهار مطرح هستند به دلیل کارهایی است که در سال‌های گذشته انجام شد.
وی ضمن تایید کمبود تاسیسات و خدمات گردشگری، خاطرنشان کرد: تقریبا تمام کسانی که به سیستان و بلوچستان سفر کردند، می‌گویند که زیرساخت‌های گردشگری متناسب با تبلیغات نیست که درست هم می‌گویند. نیاز امروز گردشگری سیستان و بلوچستان زیرساخت و تاسیسات است، مردم استان سیستان و بلوچستان پذیرفتند که گردشگری می‌تواند جایگزین کشاورزی و دامداری باشد.
میرحسینی افزود: مطالب در مورد کمبود زیرساخت‌های گردشگری در استان کاملا درست است. برای جبران بخشی از کمبود زیرساختی بودجه ۴۰۰ میلیون یورویی را با موافقت رهبری جهت اتصال چابهار به راه‌آهن سراسری تا سال ۱۴۰۰ در نظر گرفته شده. در حوزه اقامت نیز با همکاری مردم به دنبال افزایش تاسیسات و استاندارسازی هستیم تا عرضه و تقاضا گردشگری به میزان برابر برسد.
قوانین حمایتی در حوزه گردشگری وجود ندارد
هر کشوری در راستا سیاست‌های توسعه گردشگری قوانین حمایتی وجود دارد. این قوانین شامل اختصاص زمین رایگان توسط دولت به بخش خصوصی برای راه‌اندازی زیرساخت‌های گردشگری و یا دیگر تسهیلات است. در قوانین ایران به دلیل اینکه دیدگاه صحیح و علمی نسبت به گردشگری در هیچ‌یک از دولت‌ها وجود نداشته، خبری از این تسهیلات نیست و بخش خصوصی باید بدون هیچگونه حمایتی به حوزه گردشگری ورود پیدا کند.
معاون گردشگری استان سیستان و بلوچستان در این رابطه گفت: در ایران قوانین حمایتی لازم برای سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری وجود ندارد، این در حالی است که قوانین مختلفی از جمله در اختیار گذاشتن زمین رایگان برای خدمات گردشگری در کشورهایی چون ترکیه و امارات وجود دارد. بنابراین در حوزه پیچیده گردشگری قوانین حمایتی به روزتری نیاز است. در همین رابطه از سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها درخواست کردیم تا هزینه سفر هوایی برای تورها به مقصد سیستان و بلوچستان نیم‌بها شود.
چابهار میزبان وزرا گردشگری کشورهای حاشیه‌های اقیانوس هند
از زمان تحریم دوباره ایران، تنها کانال ارتباطی اقیانوسی ایران یعنی بندر چابهار اهمیت ویژه‌ای برای اقتصاد ایران پیدا کرده است. علاوه بر مراودات اقتصادی این منطقه به دلیل ارزانی و نزدیک بودن به کشورهایی چون هند و عمان می‌تواند مقصد بسیار مناسبی برای گردشگران خارجی باشد. تنها استان اقیانوسی ایران می‌تواند انحصار را از خلیج فارس بشکند و به عنوان مقصد تفریحی تجاری برای کشورهای منطقه بدل شود.
میرحسینی درباره میزبانی چابهار از وزرا گردشگری کشورهای اقیانوس هند، تصریح کرد: سال آینده به عنوان "سیستان و بلوچستان میزبان وزرا گردشگری حاشیه اقیانوس هند" نام‌گذاری شده تا به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای حاشیه اقیانوس هند به صورت کامل در مقیاس ملی نقش آفرینی کنیم. برای برگزاری این رویداد چند تاریخ پیشنهاد شده و درحال رایزنی با وزارت امور خارجه هستیم، اما به احتمال زیاد در بهمن‌ماه سال آینده و پیش از نمایشگاه گردشگری تهران میزبان وزرا خواهیم بود.
برگزاری این رویداد با پوشش رسانه‌ای قوی ضمن امن نشان دادن منطقه می‌تواند راهی برای دیپلماسی گردشگری با کشورهای منطقه باشد. کشورهایی که اکنون بیش از هر زمان دیگری به کمک آن‌ها برای ارزآوری و فعالیت‌های اقتصادی نیازاست.
میراث فرهنگی کاری نکرده است
گردشگری سه رکن اساسی دارد، جامعه محلی، متخصصان و دولت. این صنعت یکی از معدود صنایعی است که دولت در آن نقش اساسی ندارد، اما با این حال به عنوان سیاست گذار می‌تواند در سایه بسیاری از معادلات را تعیین کند. فعالان گردشگری سیستان و بلوچستان در این چند ساله هم‌پا و حتی جلوتر از دولت در راستای تحقق اهداف گردشگری این استان و نجات آن از رکود به واسطه گردشگری پیش رفتند.
یکی از فعالان مسلم بارکزئی است که درباره اقدامات وزارت میراث فرهنگی برای رونق گردشگری در سیستان و بلوچستان به خبرنگار ایمنا گفت: میراث فرهنگی باید زیر ساخت ایجاد کند، اما تاکنون در این حوزه موفق نبوده و در واقع کاری نکرده است. در بحث تبلیغات نیز خود مردم، گردشگران و فعالین حوزه گردشگری در حال انجام کارهایی هستند. جذب گردشگر در این مدت بسیار بیشتر شده، اما جذب گردشگر را میراث فرهنگی انجام نداده است؛ البته ناگفته نماند که میراث نیز تلاش کرده اما معتقدیم که تبلیغات خود گردشگران از زیبایی‌های منتطقه باعث ورود گردشگران زیادی در سیستان و بلوچستان شد.
وی اعتمادسازی که گردشگران انجام دادند را باعث توجه مردم به زیبایی‌ها و امنیت سیستان و بلوچستان دانست و تصریح کرد: انتظار ما از میراث فرهنگی جذب سرمایه گذار برای ایجاد تاسیسات گردشگری است. برنامه‌ها و پروژه‌های وزارت میراث فرهنگی تنها روی کاغذ است و هنوز اتفاق خاصی رخ نداده. وزارت میراث فرهنگی چندین پروژه تعریف کرده و حتی احتمال اینکه اعتباراتی برای آن در نظر گرفته شده باشد نیز وجود دارد، اما تاکنون کاری که اجرایی شده باشد وجود ندارد. به جز حوزه میراث فرهنگی که کارهای خوبی مانند ثبت ملی‌ها در منطقه انجام پذیرفته، دیگر چیزی ندیدیم.
کمپین‌های تبلیغاتی و شب‌های فرهنگی دور ریختن پول است
این فعال گردشگری با بیان اینکه "معاونت‌های گردشگری و سرمایه‌گذاری کاری خاصی نکرده‌اند" خاطرنشان کرد: برگزاری رویدادهایی مانند شب‌های فرهنگی تاثیری ندارد و مصداق پول را دور ریختن است. بحث تبلیغ را خود گردشگران انجام می‌دهند، به عنوان مثال در نوروز گذشته یک میلیون و ۳۰۰ هزار گردشگر به چابهار آمد و میلیون‌ها عکس از منطقه منتشر شد. این عکس‌ها و انتقال تجربیات مهم‌ترین محرک‌ها برای تبلیغ و ترغیب برای سفر به سیستان و بلوچستان است.
بارکزئی ادامه داد: برگزاری شب‌های فرهنگی سیستان و بلوچستان در اصفهان و دیگر شهرها کار بیهوده‌ای بود، چراکه ساده‌ترین تاسیسات گردشگری مانند سرویس بهداشتی در منطقه وجود ندارد. با این کمبود زیرساخت اگر بر فرض اصفهانی‌ها به سیستان و بلوچستان بیایند قطعا ناراضی باز خواهند گشت. نیازی نیست که میراث در حوزه تبلیغات سرمایه گذاری کند بلکه باید همین پول را در حوزه زیرساخت سرمایه گذاری کند.
وی افزود: کمپین "سیستان را ببینید، بلوچستان را بشنوید" ناکارآمد است، فیلم‌هایی که این گروه تهیه می‌کنند سر جمع ۴۰۰ بازدید ندارند و نمی‌دانم منظور از این کمپین‌ها چیست.میراث فرهنگی زحمت کشیده، اما بار اصلی تبلیغات بر دوش گردشگران و فعالین گردشگری بوده است. میراث فرهنگی ۴۰ سال است درحال تبلیغ سفر به سیستان و بلوچستان است، آیا در این دوسال که شاهد رشد گردشگری در منطقه چابهار هستیم تغییر رویکردی در دستگاه میراث فرهنگی اتفاق افتاده است؟در این چند سال شبکه‌های مجازی و تصویر امن و درستی که از سیستان و بلوچستان در آن‌ها مخابره شده عامل اصلی ورود گردشگران هستند.
معاونت سرمایه‌گذاری را تقویت کنید
وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دستگاهی عریض و طویل با شش معاونت است(میراث فرهنگی، صنایع دستی، گردشگری، توسعه مدیریت، سرمایه‌گذاری) است که همواره معاونتی مانند سرمایه‌گذاری که نقش اساسی و مهم داشته در حاشیه بوده است. در برخی ادارات کل معاونت سرمایه‌گذاری و گردشگری با هم تلفیق شدند که این سیاست می‌تواند مانند تیغ دولبه‌ای عمل کند. آنچه که مسلم است، ناتوانی دستگاه اجرایی و سیاست‌گذار اصلی گردشگری کشور در جذب سرمایه گذار است.
بارکزئی دراین باره اظهار کرد: همانگونه که در وزارت میراث فرهنگی معاونتی به نام گردشگری وجود دارد، معاونت سرمایه گذاری هم است. جذب سرمایه‌گذار هم وظیفه میراث فرهنگی است. برای ادامه رشد گردشگری در سیستان و بلوچستان تنها به زیرساخت نیاز است. میراث فرهنگی باید تمام معاونت‌ها را تعطیل کرده و تنها معاونت سرمایه‌گذاری را قوی کند. در این صورت گردشگران به شدت به چابهار خواهند آمد. اکنون هیچ کدام از ماشین‌های گردشگری سهمیه سوخت ندارند و در نتیجه هزینه تورها بالا می‌رود. زمانی که تاسیساتی مانند سرویس بهداشتی وجود نداشته باشد گردشگر ناراضی باز می‌گردد.
این فعال گردشگری به بروکراسی اداری و مراحل اخذ مجوز برای احداث تاسیسات گردشگری نیز اعتراض داشت و گقت: برای گفتن یک مجوز بوم‌گردی چندین بار از چابهار هزار کیلومتر راه را طی کردم و به زاهدان رفتم. این مجوز برای یک پیرمردی است که راضی شده بوم گردی راه‌اندازی کند، اما این مسیر را نمی‌تواند طی کرد. علی‌رغم اینکه اداره کل میراث سیستان و بلوچستان تفیذ اختیار به ادارات خود داده، اما این پیرمرد چندین بار به زاهدان رفته و در اخذ مجوز ناتوان بوده. بروکراسی اداری نیز باید چابک‌تر و تسهیل شود.
شتاب‌زده عمل نکنیم تا اصول توسعه پایدار رعایت شود
اگرچه سیستان و بلوچستان یک نمونه موفق در بخش تبلیغات گردشگری بوده، اما در بخش خدمات و زیرساخت‌ها بسیار ناتوان عمل کرده است. نباید هیچ‌گاه فراموش کرد که گردشگری یک تیغ دو لبه است که در صورت کنترل نکردن افسار آن نه تنها موجب رشد اقتصادی نمی‌شود، بلکه تمام منابع را نیز نابود خواهد کرد. توسعه پایدار گردشگری اصلی است که موجب رشد و توسعه پایدار اقتصادی یک منطقه می‌شود. روند شتاب‌زده سیستان و بلوچستان در گردشگری اگر با توسعه زیرساخت‌ها و تاسیسات توام با تبلیغات همراه نباشد موجب افت حضور گردشگران و بدنامی این مقصد خواهد شد. در این صورت گردشگری مانند یک مسکن عمل کرده که تنها برای مدت کوتاهی زخم اقتصادی منطقه را درمان می‌کند، اما بعد از آن این زخم را با عفونت بیشتری رها خواهد کرد. عدم‌شتاب‌زدگی و پیروی از اصول توسعه پایدار می‌تواند گردشگری را ابزار توسعه بلندمدت این استان محروم قرار دهد تا نه تنها در بُعد ملی بلکه در بعد بین المللی نیز به بازیگر مهمی در گردشگری منطقه جنوب ایران تبدیل شود.
نظر شما