به گزارش خبرنگار ایمنا، کولبر به کسانی گفته می شود که برای کسب درآمدِ زندگی، اجناسی بین دو مرز رد و بدل می کنند. این افراد با کولبری برای نان و زندگی می جنگند؛ این داستان غم‌انگیز و پر از غصه زندگی کولبران ایران است که هر روز در آن سوی مرزها تکرار می‌شود. دوباره، صد باره و هزار باره... سالیان متعددی است که از مرزِ جان گذشته‌اند. نمی‌توان جوان و پیرشان را از هم تشخیص داد. زن و کودک، مرد جوان و کهنسال، دانش آموز، دانشجو، ورزشکار، دیپلم، لیسانس و ... همه کمرهایشان خمیده است...
افسوس که ما نمی دانیم غم نان در سفره خالی چیست؟ نمی دانیم سرمای تا مغز استخوان‌سوز کوه‌های مرز چه برسرشان می آورد؟ چه می‌دانیم خطر افتادن از صخره و راه های کوهستانی به چه معناست؟ چه می‌دانیم هربار رفتن و برگشتن، یعنی مصون ماندن از شلیک گلوله، از پرت شدن، از سرما، از نرفتن روی مین و غرق شدن در رودخانه؛ و چه می‌دانیم کولبری و بار ده ها کیلویی بر پشت حمل کردن برای تنها چند هزار تومان یعنی چی؟
کولبران، دردمندانی که هم‌صحبت کوهستان‌های بی‌رحمی‌اند و نان خود را از همین کوهستان تمنا می‌کنند. دردمندانی که زندگی امروز خود را برای نان فردای خود به کوهستان می‌فروشند تا شاید تقدیم این زندگی، فردای روشنی برای فرزندانشان بسازد؛ کوهستان دانسته یا ندانسته کاری می‌کند که زندگی برای آنها خیلی ارزانتر از نان تمام شود. کولبری سخت‌ترین و کم درآمدترین شغلی است که کولبران برای تأمین معاش زندگی خود و خانواده‌شان مجبور به روی آوردن به آن هستند.
قانون در مورد کولبران چه می گوید؟
قانون به دلیل حمل کالاهایی که حق قانونی و گمرک آن پرداخت نشده آنها را قاچاقچی می نامد. افرادی که به عنوان انتقال دهنده کالا شناخته می شوند مشروط بر داشتن کارت تردد می توانند اقدام به انتقال کالا از محورهای مرزی کنند.
چه تعداد کولبر در ایران وجود دارد؟
خبرگزاری ایرنا در سال ۹۵ در گزارشی آمار کولبران موجود در کردستان و آذربایجان غربی و سیستان و بلوچستان را ۴۰ هزار نفر اعلام کرد. کردستان محل سکونت اکثریت این کولبران است و درآمد سرانه در این استان حدود ۴٫۴۶ درصد درآمد سرانهٔ میانگین کشوری است. در سال ۱۳۹۳ سهم کردستان از تولید ناخالص داخلی ۰٫۹۵ و به عبارت دیگر کمتر از یک صدم بوده و رتبهٔ این استان از این نظر در کل کشور ۲۳ برآورد می شود.
موضع در خصوص رعایت حقوق کولبران
رهبر معظم انقلاب در مورد کولبران می فرمایند: «منظور از مبارزه با قاچاق کالا، مقابله با کولبرهای ضعیفی که در برخی مناطق اجناس کوچک را وارد می‌کنند، نیست، بلکه منظور قاچاقچیان بزرگی است که با ده‌ها و صدها کانتینر، اجناس قاچاق، وارد کشور می‌کنند.»
رسول خضری، نماینده مردم پیرانشهر، در ۲۲ اسفند ۱۳۹۵ در واکنش به کشته شدن تعدادی از کولبران گفت: "کولبران تحت عناوین مختلف در مرزها به دلیل اصابت گلوله جانشان را از دست می‌دهند و خانواده‌هایشان بی‌سرپرست می‌شوند، باید هنگ مرزی و نیروی انتظامی در صورت مشکوک شدن به فردی او را بازداشت کرده تا به وضعیت‌اش در دادگاه صالحه پرداخته شود و حکم صادر گردد نه اینکه هنگ مرزی به دلیل مشکوک شدن به فردی به او تیراندازی کند."
وی همچنین با اشاره به تهیه طرح ساماندهی مرزنشینان و کولبران با ۱۵۲ امضا گفت: "طی دو هفته گذشته با حضور مسئولان ۱۵ دستگاه، ارگان و سازمان همچون وزارتخانه‌های اقتصاد، صنعت، کشاورزی، خارجه، کشور و ستاد مبارزه با قاچاق کالا جلساتی در مرکز پژوهش‌ها برگزار شد تا این طرح با یک ماده واحده و ۶ تبصره به بهترین نحو تدوین شود، که انتظار می رود خروجی این طرح بهبود وضعیت معیشت و اشتغال کوله بران باشد."
در دی ماه ۱۳۹۸ نیز، این نماینده از تهیه طرحی دو فوریتی در مورد ممنوعیت شلیک مستقیم به کولبران خبر داد و گفت: به منظور جلوگیری از کشته و زخمی شدن آنها برای تامین معیشتی حداقلی خانواده و به منظور پیشگیری از تیراندازی غیر ضرور طرحی را با قید دو فوریت تهیه کرده بودیم که در نوبت بررسی طرح‌های دو فوریتی در مجلس قرار داشت. با رایزنی صورت گرفته با برخی از همکاران مقرر شد این طرح دو فوریتی یکشنبه هفته آینده در دستور کار مجلس قرار گیرد."
حسن نوروزی، نماینده رباط‌کریم و سخنگوی کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس اما یکی از مخالفان حمایت از کولبران است. او در گفت و گو با اعتماد آنلاین، در این باره گفت: "به جای اینکه از کولبری و ته‌لنجی در کردستان یا جنوب دفاع کنیم، دولت را موظف کنیم که کشاورزی را در این مناطق توسعه بدهد، کارخانه تاسیس کند و وام بدهیم برای دامداری، کشاورزی و... تا به درستی شاهد صادرات محصولات و واردات باشیم. وقتی کولبری و ته‌لنجی را قانون می‌کنیم یعنی قاچاق. از سوی دیگر شاهد قاچاق نفت و حامل‌های انرژی هستیم."
آمار تلخ کولبران
هیچگاه آما رسمی از تعداد کولبران کشته شده در رسانه های رسمی منتشر نشده، تنها کمپین بین‌المللی حقوق بشر در سال ۱۳۹۱ در گزارشی اعلام کرده بود که در فاصله یکسال ۷۴ مورد مرگ و ۷۶ مورد مجروحیت در میان کولبرها مشاهده شده است. این نهاد در سال ۱۳۹۵ آمار کولبران کشته شده از زمان روی کار آمدن دولت حسن روحانی را نیز ۲۱۲ نفر عنوان کرد. همچنین این سازمان آمار مرگ و میر کولبران در سال ۱۳۹۸ از ابتدای آذرماه تا پایان همین ماه را در مناطق مرزی کردستان ۶ نفر اعلام کرد.
علاوه بر کولبران حیواناتی که در حمل کالا در مرزها بکار گرفته می شوند نیز در امان نیستند؛ در ۱۵ اردیبهشت سال ۱۳۹۷، انتشار فیلمی در شبکه‌های اجتماعی مبنی بر کشتار نزدیک به ۹۰ اسب باربر در جنگل‌های امیرآباد شهرستان اشنویه واکنش‌های مختلفی را ازسوی کاربران در فضای مجازی به‌دنبال داشته است.
عبدالکریم حسین‌زاده، عضو مجمع نمایندگان استان کردستان در واکنش به این اتفاق در توئیتر خود نوشت: «مسئولان باید هر چه سریع‌تر از کشتن اسب‌های کولبران دست بردارند.» وی همچنین در مصاحبه با روزنامه شرق گفت: «حتی اگر مسئله ما برخورد با قاچاق هم باشد، نباید اسب‌کشی وسط بیاید. این اتفاق چه از منظر روانی، چه از منظر اخلاقی و چه از منظر امنیتی مردود است.»
اما اسعد خضری، فرماندار اشنویه در گفت و گو با خبرگزاری ایرنا با تکذیب این ماجرا و با اشاره به اینکه اسب های کشته شده به قاچاقچیان تعلق دارد، گفت: «قاچاقچیان در برخی از مناطق کوهستانی این شهرستان با بکارگیری افراد غیر بومی به دنبال سودجویی هستند.»
مرزنشینان از بانه تا سردشت و پیرانشهر در واکنش به این اتفاق دست به اعتراض زدند که باعث سفر وزیر صمت به این منطقه شد.
کولبرانی که مرگشان رسانه هارا لرزاند
در بسیاری از موارد حوادث ایجاد شده برای کولبران در هیچ رسانه رسمی کشور اعلام نمی شود، اما مواردی از آنها در شبکه های اجتماعی بازخورد زیادی پیدا کرده و باعث واکنش مسئولان و نهادهای مختلف شده است.
در ۹ بهمن ۱۳۹۵ در نتیجه ریزش بهمن در حوالی روستای «بیوران علیا» در ۱۰ کیلومتری شهر سردشت، ۱۶ کولبر زیر برف ماندند. این حادثه منجر به جان باختن چهار تن از کولبران و وارد آمدن جراحات و آسیب‌های جدی به‌شماری دیگر از آنان شد. کشته شدگان عبارت بودند از علی محمدنژاد، ۱۸ ساله، شیرزاد عبداللهی، ۲۷ ساله، هیوا ابراهیمی‌نیا، ۲۲ ساله و محمد حمزه زاده، ۲۱ ساله. در نیمه اسفند همان سال نیز بر اثر سرمای شدید، پنج کولبر سردشتی در منطقه روستای بیوران، دچار سرمازدگی شدند. یکی از این کولبران که جوانی ۱۸ ساله بود جان خود را از دست داد که به سوژه شبکه های اجتماعی تبدیل شد.
در روزهای پایانی آذر ۹۸، خبر مفقود شدن دو کولبر در ارتفاعات ژالانهٔ کردستان رسانه‌ای شد. آزاد خسروی ۱۷ ساله و فرهاد خسروی ۱۴ ساله، دو برادر کولبر اهل روستای نِی در شهرستان مریوان بودند که فرهاد خسروی بر اثر شدت سرما جان خود را از دست داده بود. تصاویر یافتن جسد این کولبر نوجوان در شبکه‌های اجتماعی بازتاب بسیار گسترده‌ای داشت.
موارد دیگری نیز وجود دارند که حتی به گوش کاربران شبکه های اجتماعی هم نمی رسند و مثل همیشه در سکوت خبری دفن می شوند. برخی از منابع خبری کرد از مواردی نام برده اند که رسانه ای نشده است. ۵ فروردین ماه ۱۳۹۶، دو کولبر در منطقه مرزی «شیخ سیله» از توابع منطقه «تازه آوا» در ثلاث باوه جانی، بر اثر شلیک مستقیم به شدت مجروح شدند؛ همچنین ۲۳ فروردین ۱۳۹۶، کولبری در مناطق مرزی شهرستان بانه، به علت شلیک مستقیم کشته شد.
انسداد مسیر های رفت و آمد کولبران
در ۹ مرداد ۱۳۹۶، دولت دستور انسداد معابر غیرمجاز کولبران در چهار استان مرزی کشور شامل آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه و سیستان و بلوچستان را صادر کرد. هیئت دولت این آیین‌نامه را تحت عنوان «ساماندهی مبادله در بازارچه‌های غیررسمی موقت مرزی» ابلاغ کرد که بر اساس آن مدیریت هشت بازارچه مرزی جدید به گمرک واگذار شد و نیروی انتظامی می بایست نسبت به انسداد معابر آن اقدام کند.
مجلس و دولت تا به حال نتوانسته‌اند وضعیت معیشتی کولبران و مناطقی که کولبری در آنجا رایج است را بهبود ببخشند. تهدید شلیک نیز نتوانسته کولبران را از کولبری بازدارد. حال باید دید، طرح جدید مجلس، که نماینده پیرانشهر خبر رسیدن آن به مجلس را داده است، منجر به حفظ جان آنها می‌شود یا اینکه کولبری همچنان نان به قیمت جان خواهد بود...
گزارش از: کیوان محمدی-خبرنگار سیاسی ایمنا
بیشتر بخوانید:
نظر شما