به گزارش ایمنا و به نقل از انجمن نجوم آماتوری ایران، نیاکان این سرزمین از چند هزار سال پیش در دانش ستاره‌شناسی به توانایی سنجش دقیق طول شبانه‌روز رسیده بودند؛ بر اساس برخی متون از حدود هشت هزار سال قبل تاکنون این آیین در ایران رواج داشته و حتی این‌گونه می‌توان گفت که بعضی از جشن‌های مسیحیان نیز با این آیین ارتباط دارد. در ادامه به بررسی طولانی‌ترین شب سال از دیدگاه علم نجوم می‌پردازیم:
یلدا، شب زایش خورشید
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در مورد شب یلدا گفت: "ساعت ۱۶ و ۵۴ دقیقه روز شنبه ۳۰ آذر ۹۸، خورشید در تهران غروب می‌کند و با توجه به ساعت ۷ و ۱۰ دقیقه صبح که لحظه طلوع خورشید در بامداد روز یکشنبه اول دی ماه است، طول این شب (جمعه شب ۳۰ آذر) ۱۴ ساعت و ۱۶ دقیقه خواهد بود که در میان شب‌های سال، طولانی‌ترین شب محسوب می‌شود و از آن به نام یلدا و یا شب زایش خورشید یاد می‌شود. ساعت‌های طلوع و غروب در سایر شهرها قدری با هم متفاوت است، اما در تمامی پهنه ایران، هموطنان در شب یلدا طولانی‌ترین شب را تجربه خواهند کرد."
انحراف محوری، عامل پدید آمدن فصل‌ها
مسعود عتیقی ادامه داد: "اساس این شب در آسمان بالای سرمان است؛ به این صورت که محور فرضی گردش وضعی زمین به دور خود کج است. یعنی محور دوران زمین بر صفحه گردش زمین به دور خورشید عمود نیست، بلکه به اندازه ۲۳.۵ درجه انحراف داشته و برای ساکنان روی زمین همین انحراف محوری، عامل پدید آمدن فصل‌ها است. از سوی دیگر زمین هم‌زمان با گردش به دور خودش، به دور خورشید نیز می‌گردد و برای ما که در زمین هستیم خورشید با وجود اینکه در مرکز منظومه خورشیدی ثابت است، به طور ظاهری در حرکت سالیانه در آسمان جابه‌جا می‌شود."
انقلاب زمستانی
به گفته مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران، از آنجا که صفحه چرخش مدار زمین حول خورشید بر استوای زمین منطبق نیست و با آن زاویه حدود ۲۳.۵ درجه می‌سازد، استوای سماوی که کره آسمان را به دو نیم‌کره شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند و از امتداد استوای زمین در فضا به دست می‌آید، با دایرة البروج در یک صفحه نیست؛ بنابراین این دو صفحه با هم زاویه ۲۳.۵ درجه را می‌سازند. استوای آسمان و دایرة البروج دوازده‌گانه یکدیگر را در دو نقطه قطع می‌کنند که به آن‌ها نقاط اعتدالین، اعتدال بهاری و دیگری اعتدال پاییزی می‌گویند و در طرفین نقاط اعتدال که به نقاط گره نیز معروف است نقاط انقلابین قرار دارند که یکی انقلاب تابستانی و دیگری انقلاب زمستانی است.
اعتدال پاییزی و یکسان بودن طول روز و شب
عتیقی یادآور شد: "در روز اول بهار که زمان اعتدال بهاری است، خورشید دقیقاً از شرق طلوع می‌کند و هر چه به انتهای فصل بهار نزدیک می‌شویم، فاصله خورشید از استوای آسمان بیشتر می‌شود. بنابراین نه تنها طول روز فاصله میان طلوع تا غروب خورشید بیشتر می‌شود، بلکه محل طلوع خورشید بر روی افق به سمت شمال شرق نیز تغییر می‌کند. در ابتدای تابستان طولانی‌ترین روز پس از یک شب کوتاه را ساکنان نیم‌کره شمالی زمین تجربه می‌کنند و خورشید به این نیم‌کره عمود می‌تابد که به آن انقلاب تابستانی گفته می‌شود این در حالی است که فصول در نیم‌کره شمالی و جنوبی زمین عکس یکدیگر رخ خواهد داد و برای ساکنان نیم‌کره جنوبی در این موقع از سال آغاز فصل زمستان خواهد بود. با گذشت روزهای تابستان بر طول شب اضافه و از طول روز کاسته می‌شود تا در اعتدال پاییزی طول روز و شب در سراسر کره زمین با هم برابر شود و باز هم خورشید دقیقاً از نقطه شرق آسمان طلوع خواهد کرد.
بلندترین شب سال و کوتاه‌ترین روز زمستان
به گفته انجمن نجوم آماتوری ایران با گذشت روزهای پاییز به طول شب اضافه و از طول روز کاسته می‌شود، ضمن اینکه رفته رفته محل طلوع خورشید به سمت افق جنوب شرق متمایل شده و در شب یلدا، طولانی‌ترین شب سال و در روز اول زمستان کوتاه‌ترین روز را تجربه می‌کنیم که به این وضعیت که در اصطلاح نجومی، انقلاب زمستانی گفته می‌شود.
شب‌های قبل از یلدا در مقایسه با شب یلدا
به مرور در روزهای زمستان از طول شب کاسته و به طول روز اضافه می‌شود تا در اول بهار مجدداً طول روز و شب در تمام این کره خاکی با هم برابر شود که همان نوروز ایرانی است. شب‌های قبل و بعد از یلدا به میزان بسیار کمی نسبت به شب اول دی ماه کوتاه‌تر بوده و این تفاوت به میزان چند ۱۰ثانیه و کمتر از یک دقیقه است.
لحظه رسیدن خورشید به نقطه انقلاب زمستانی
مسعود عقیقی خاطرنشان کرد:"کمتر از دو هفته قبل از یلدا، زودترین غروب خورشید رخ می‌دهد و دو هفته پس از اول دی ماه، دیرترین طلوع خورشید را خواهیم داشت، اما این موضوع به این معنی نیست که شب یلدا طولانی‌ترین شب سال نباشد زیرا برای محاسبه طول شب باید به هر دو مؤلفه زمان غروب و طلوع خورشید و اندازه‌گیری فاصله میان آن‌ها توجه شود و یا به عبارتی از کم کردن طول روز از ۲۴ ساعت شبانه‌روز، طول شب به دست می‌آید. ساعت ۷ و ۴۹ دقیقه صبح روز یکشنبه اول دی ماه ۹۸ لحظه رسیدن خورشید به نقطه انقلاب زمستانی است."
نظر شما