چاره قلب از تپش افتاده هنر- صنعت ایران چیست؟

به گزارش خبرنگار ایمنا، فرش دستباف اصفهان که روزگاری بهترین تن پوش و کف پوش خانه‌های ایرانی و حتی غیر ایرانی‌ها بود، روزگار خوشی را پشت سر نمی‌گذارد و وضعیت نابه سامان تولیدکنندگان با وجود گرانی مواد اولیه، رکود بازار، کاهش قدرت خرید مردم و نبود مشتری و نزول میزان صادرات، همه حکایت از حال نذار هنر-صنعت فرش دارد.

بسیاری از فعالان اقتصادی و کارشناسان بازار فرش معتقدند در صورتی که تغییر جدی در روند منفی رشد این فرش در بازار های ایران و جهان صورت نگیرد، به زودی شاهد از بین رفتن فرهنگ و هنر اصیل فرش ایرانی در این حوزه خواهیم بود و دیگر نمی توان امیدی به دوباره رونق گرفتن بازار فرش دستباف در شهر های مهم فرهنگی ایران همچون اصفهان داشت.

کاهش استقبال از خرید فرش‌های دستباف اصفهانی و افت میزان صادرات آن در سال‌های گذشته، نه تنها آسیب های اقتصادی و مالی زیادی را برای فعالان و تولیدکنندگان این صنعت به همراه داشته است، بلکه موجب بیکاری تعداد زیادی از بافندگان فرش دستباف شده و بر اساس گفته‌های تجار، برخی از کارگران نیز به دلیل دستمزدهای بسیار ناچیز در این بخش، شغل فرش بافی را ترک کرده اند.

کاهش آمار قالی بافان اصفهانی به یک سوم

آمار رسمی دستگاه های ذی ربط نیز نشان می دهد، تعداد قالی بافان اصفهانی که در سال های گذشته به بیش از ۳۰۰ هزار نفر می رسید، اکنون کمتر از صد هزار نفر شده و تعداد فعالان این صنعت که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و فعالان اقتصادی نزدیک ترین صنعت به مبانی فرهنگ و هنر ایرانی است، به کمتر از یک سوم در سال های گذشته رسیده است.

قابل ذکر است که بسیاری از فعالان این حوزه که تاکنون فعالیت شغلی خود در صنعت فرش دستباف را رها نکرده اند، معتقدند دسترنج آنها تا چند سال دیگر تنها در موزه های ایرانی و خارجی یافت می شود و خانواده های ایرانی هر ساله تمایل کمتری برای خرید فرش دستباف دارند زیرا شرایط اقتصادی و معیشتی مردم اجازه نمی دهد آنها به خریدن فرش دستباف برای خانه های خود، حتی فکر کنند.

وضعیت بازار فرش دستباف و حاکمیت رکود بر آن در حالی است که رضا رحمانی، وزیر صنعت، معدن و تجارت چندی پیش در حاشیه بازدید از بیست و هشتمین نمایشگاه فرش دستباف در محل دائمی نمایشگاه های بین المللی تهران گفته بود: "فرش ایرانی به خاطر کیفیت، هنر و ذوق ویژه خود، مشتریان خاص خود را دارد، صادرات آن به صورت طبیعی همیشه در جریان است و ایجاد بازارهای جدید برای فرش دستباف به خصوص در حوزه کشورهای شرق آسیا آغاز شده است. البته باید به سلایق مشتریان بازارهای جدید از لحاظ ابعاد، رنگ و تنوع نقش توجه شود که خوشبختانه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف، این نکته مهم را مدنظر قرار داده اند."

مسعود گلشیرازی، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی اصفهان نیز تیرماه گذشته در نشست تخصصی با فعالان صنعت فرش دستباف اصفهان از تشکل‌های تولیدی و صادراتی فرش خواسته بود که با همکاری یکدیگر مرکز رشد فرش را در اتاق بازرگانی اصفهان ایجاد و از صادرات این محصول حمایت کنند و گفته بود: "اتحاد تشکل های مرتبط با فرش عامل توسعه این صنعت در استان اصفهان است."

ناهید تاج الدین، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی نیز چندی پیش در افتتاحیه نمایشگاه فرش اصفهان، تاکید کرده بود: "هنرمندان فرش باف عموما دهک های پائین جامعه و بانوان هستند و باید به صورت جدی به آنها کمک شود. موضوع بیمه قالی بافان نیز به صورت جدی پیگیری شده و باید به اصفهان به عنوان یکی از قطب های این صنعت، سهمیه ویژه بیمه ای تخصیص پیدا کند."

تولید فرش دستباف، صرفه اقتصادی ندارد

احمد صافی، یکی از فعالان بازار فرش دستباف اصفهان، درباره مشکلات این بازار به خبرنگار ایمنا می گوید: کمبود ابریشم یکی از مهمترین مشکلات صنعت فرش دستباف است و این معضل برای بسیاری از فعالان این حوزه به وجود آمده است. حجم مشکلات مالی و رکود بازار فرش دستباف به حدی زیاد شده که دیگر تولید آن صرفه اقتصادی ندارد.

وی ادامه می دهد: در حقیقت مشتری جدی برای خرید دسترنج بافندگان این صنعت با هنر آمیخته شده وجود ندارد و همین موضوع موجب شده تا تعداد زیادی از همکارانم واحد های تولیدی خود را تعطیل کرده و کارگرانی که بیش از ۱۰ سال در آن واحد ها مشغول به کار بوده اند، را اخراج کنند. واحد تولیدی بنده نیز هم اکنون با یک بیستم ظرفیت در حال فعالیت است و اگر مسئولان در حل مشکلات این صنعت به ما کمک نکنند، خودشان باید پاسخگوی از بین رفتن این هنر ایرانی در آینده باشند.

صافی اضافه می کند: ابریشم که ماده اولیه تولید فرش دستباف است به شدت در بازار های مواد اولیه کمیاب شده و به نظر می رسد فروشندگان و واردکنندگان این ماده مهم، اقدام به احتکار ابریشم کرده اند، البته در برخی از واحد های تولیدی و وارداتی ابریشم پیدا می شود، اما متاسفانه نمونه درجه سه این محصول مهم به ایران می آید و به نوعی در کاهش کیفیت فرش دستباف ایرانی تاثیر گذار است.

وی با اشاره به افزایش نرخ دلار در سال های اخیر، خاطر نشان می کند: قیمت ابریشم نسبت به دو سال گذشته، پنج برابر شده و بافندگان و صاحبان صنایع تولید فرش دستباف توانایی خرید آن را ندارند. خرید ماده اولیه تولید فرش دستباف با دلار ۱۳ هزار تومانی نه تنها منفعت اقتصادی برای تولیدکننده به همراه ندارد بلکه موجب ضرر و زیان آنها می شود؛ بسیاری از افرادی که روزی صاحب صنایع فرش دستباف ایران بودند، امروز واحد های تولیدی خود را تعطیل کرده اند و سرمایه هایشان را برای دریافت سود به بانک ها سپرده اند.

احمد نامور مطلق، رئیس دانشگاه استاد فرشچیان و نماینده شورای یونسکو در ایران نیز معتقد است، "اگر روند کاهش صادرات فرش دستباف استان اصفهان به همین صورت ادامه پیدا کند باید با هنر های سنتی ایران بزودی خداحافظی کنیم. امیدواریم مسئولان ایرانی بتوانند با اقدامات مناسب از این میراث جهانی حفاظت و مراقبت کنند."

فرشته دست پاک، رئیس مرکز ملی فرش دستباف ایران نیز چندی پیش در این خصوص گفته بود: "دو میلیون نفر ایرانی در حوزه فرش دستباف فعالیت می کنند و بیش از ۸۰ درصد از مواد اولیه فرش دستباف تولید داخل است. فرش دستباف شناسنامه و پرچم دوم مردم ایران است و در همه نقاط جهان، ایرانیان را با فرش دستباف می شناسند. دلیل دیده نشدن فرش دستباف ارائه بیشترین ارزش افزوده با کمترین میزان سرمایه گذاری بوده است. بسیاری از دست اندازهای ما در حوزه گمرک است و باید واردات مواد اولیه و صادرات فرش دستباف در کشور تسهیل شود. ۳۰ درصد از صادرات فرش دستباف ایران به ایالات متحده بوده و پس از تحریم ها، این میزان از سبد صادرات کشور حذف شده است."

خبری از بیمه قالی بافان نیست!

علی شهبازی، مدیرعامل اتحادیه فرش روستایی استان اصفهان، معتقد است، کشور های چین، هند، نپال، پاکستان و ترکیه نگاهی مصرفی به فرش دارند و فرش تولید شده در این کشور ها، در جایگاهی نیست که بتواند با فرش دستباف ایرانی رقابت داشته باشد. در حقیقت فرش صنعت نیست و هرکسی که به این هنر و خلاقیت صنعت می گوید اشتباه می گوید و فرش دستباف اصفهان، قلب فرش کشور است.

وی با اشاره به تصدی گری دولت در حوزه ارائه تسهیلات به واحد های تولیدی فرش دستباف، به خبرنگار ایمنا می گوید: تاکنون ابلاغیه ای از سوی وزارت صمت و مرکز ملی فرش برای ارائه تسهیلات به واحد های تولیدی فرش دستباف اصفهان صادر نشده و اتحادیه فرش روستایی استان اصفهان از این موضوع اطلاعی ندارد.

وی ادامه می دهد: وضعیت تامین مواد اولیه و میزان کیفیت آنها در صنایع بافنده فرش دستباف یکی از مشکلات بسیار مهم و خاص است.

شهبازی با اشاره به مشکلات بیمه ای صنعتگران فرش دستباف اصفهان، اضافه می کند: به رغم اینکه محل تامین اعتبارات بیمه قالی بافان در لایحه بودجه سال ۹۸ آمده بود و پس از بررسی توسط مجلس، تایید شد، هیچ اعتبار یا خدماتی در این خصوص به قالی بافان ارائه نشده است و این بسیار جای تعجب دارد زیرا دولت نیز تخصیص این منابع را ابلاغ کرده بود.

وی تصریح می کند: تامین اجتماعی، خبر از تخصیص داده نشدن اعتبارات مالی برای تامین حق بیمه قالی بافان اصفهانی داده و پیشنهاد کرده که قالی بافان و صاحبان صنایع بافت فرش دستباف با ارائه هزینه های آزاد، نسبت به بیمه کردن کارکنان خود اقدام کنند.

گزارش از: سپهر زارع- خبرنگار ایمنا