به گزارش خبرنگار ایمنا، یکی از مهم ترین مهارت‌های زندگی در طول رشد کودکان و نوجوانان، عزت نفس است و این موضوع همواره به عنوان یکی از دغدغه های مهم بسیاری از والدین محسوب می شود؛ قابل ذکر است بدانیم اعتماد به نفس با عزت نفس تفاوت زیادی دارد، اما در نظر عموم به ویژه والدین این دو واژه، هم معنی بوده و در کنار یکدیگر به کار می رود.
در حقیقت اعتماد به نفس یعنی توانایی انجام کاری با تسلط معنی اصلی عزت نفس یعنی باور و نگرش مثبت به اینکه می توان این توانایی را در زندگی خود تعمیم دهد. با مثالی کوتاه می توان به تفاوت محسوس این دو واژه و کاربرد آنان در زندگی پی برد. مثلا نوجوانی که توانایی نواختن پیانو را دارد اما نمی تواند آن را در جمع دوستان به خوبی بنوازد اعتماد به نفس داشته و تنها از مقوله عزت نفس محروم است. باید توجه داشت که شکل گیری عزت نفس در هر دوره سنی متفاوت است و به همین دلیل والدین باید توجه ویژه ای به این مفهوم داشته باشند.
اگر چه بعضی از کودکان در سن کودکی اول خجالتی هستند اما نتایج تحقیقات و پژوهش های دانشمندان علوم تربیتی و روان شناسی نشان می دهد بیشتر کودکانی که در دوره تحصیلی پیش دبستانی قرار دارند، می خواهند همواره در معرض توجه باشند و عبارت "به من نگاه کن" یکی از مهم ترین پیام های کودکان در این دوره سنی محسوب می شود.
جالب است بدانید به رغم جمله کلیدی کودکان در این دوره (به من نگاه کن)، اغلب آنها از عزت نفس نسبتا بالایی برخوردار اند زیرا قادر نیستند خود را به صورت واقعی و صحیح ارزیابی کنند.
بچه ها در این سن خودشان را با واکنش بزرگسالانشان تطبیق می دهند یعنی وقتی که والدینشان آنها را تشویق می کنند نفس راحتی می کشند و لبریز از احساس رضایت می شوند و در مقابل زمانی که سرزنش می شوند و از عهده کاری به خوبی بر نمی آیند خجالت می کشند و احساس شرمساری می کنند. البته توجه کلامی و غیر کلامی به نوجوانانی همزمان با کودکانی که این دوره سنی را طی می کنند در یک خانواده هستند نیز بسیار حائز اهمیت است.
در واقع در مرحله کودکی اول، بچه ها درباره عزت نفسشان صحبت نمی کنند اما شما به عنوان پدر یا مادر می توانید از طریق شاخص های رفتاری میزان عزت نفس آنها را بسنجید.
برای سنجش و ارزیابی میزان عزت نفس کودکتان در دوره کودکی اول می توانید از لیست زیر استفاده کنید و میزان نمره کودک از این لیست نشان دهنده میزان دقیق عزت نفس وی است.
- اینکه آیا نسبت به کاوش و کنجکاوی بی میل هستند یا مشتاق؟
- از مواجهه با چالش های جدید و کارهای جدید اجتناب می کنند یا با آن مواجه می شوند؟
- وقتی با مشکل روبرو می شوند گریه می کنند، به راحتی تسلیم می شوند، یا نسبت به نتیجه کارشان و انتظاراتشان بی تفاوت هستند؟
- نسبت به شایستگی خود اعتماد به نفس دارند؟
- از ضعف های خودشان آگاه هستند اما احساس بد ندارند؟
- خود ارزیابی دارند؟ یعنی اگر اشکالی در کارشان باشد در مورد آن آگاهی دارند و سعی در جبران آن اشکال دارند؟
- خیلی به تشویق دیگران وابسته نیستند؟
- عموما اگر از آنها انتقاد شود بدن خشم به آن انتقاد پاسخ می دهند؟
- توانایی تحمل شکست را دارند؟
باید توجه کنید؛ هر کودکی ممکن است گاهی اوقات اینگونه باشد، اما اگر این موارد در کودکی یک الگوی رفتاری ثابت باشد باید مورد بررسی قرار گیرد تا عزت نفس کودک ما در حوزه های مختلف تقویت شود.
در مجموع کارهایی که والدین می توانند برای افزایش عزت نفس در فرزندانشان چه کودکی اول و چه در نوجوانی انجام دهند به شرح زیر است:
- با کمک کودک یا نوجوان لیستی از ویژگی های مثبت او را تهیه کنید (دفترچه توانمندی ها) و با با روش های متنوع (نقاشی یا داستان) ویژگی های مثبت کودکتان را به او یادآوری کنید.
- لیستی از نقاط ضعف کودک یا نوجوان را با کمک خودش تهیه کنید. (دفترچه جبران) برای مثال اگر فرزندتان گفت" من بهترینم"یا "من باهوش‌ترینم"، به حرف آنها مهر تایید نزنید بلکه صرفا انعکاس دهید یا رفتار آنها را توصیف کنید. مثلا بگویید:" تو با دقت پله ها را یکی یکی بالا رفتی" زیرا صرفا توصیف کاری که انجام داده اند برای تقویت عزت نفس آنها کافی است.
- ارزیابی بی طرفانه از نقاط ضعف کودکتان داشته باشید و لیستی از راهکار های جبران نقاط ضعف را برای کودک و نوجوانتان تهیه کنید.
- هر بار تلاش کنید با تمرکز روی یک نقطه ضعف کودک یا نوجوان آن را اصلاح کنید.
- نقاط ضعف را خرد کنید و در صورت انجام هر مرحله از این نقطه ضعف پاداش بدهید. (مثلا گام اول حرف زدن در بین جمع دوستان و گام دوم حرف زدن بین همکلاسی ها باشد.)
- در هر گام از القائات مثبت استفاده کنید(در صورتی که به تلاشت ادامه دهی حتما موفق می شوی)
توجه کنید که عزت نفس کلید موفقیت کودکان و نوجوانان ماست و باید برای رشد فرزندمان در این مقوله تلاش کنیم.
**دکتری تخصصی مشاوره، مدرس دانشگاه، متخصص کودک و نوجوان و مدرس کشوری آموزش خانواده
نظر شما