با خروج ایران از NPT جنگی اتفاق نخواهد افتاد

به گزارش خبرنگار ایمنا، طبق این معاهده، کشورهای دارای سلاح هسته‌ای نباید به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به کشورهای غیربرخوردار در راه تسهیل تهیه این سلاح کمک کنند و کشورهای غیر برخوردار متعهد می‌شوند هیچ گونه در این راه تلاشی نکنند. به موجب ماده ۴ این پیمان، کشورهای برخوردار متعهد شده‌اند فناوری هسته‌ای صلح آمیز را در اختیار کشورهای غیربرخوردار قرار دهند. تا کنون ۱۸۸ کشور جهان از جمله ایران به این پیمان‌نامه پیوسته‌اند اما هند، پاکستان و اسرائیل آن را نپذیرفته‌اند. کره شمالی نیز پس از نقض در نهایت از آن خارج شد.

بعد از خروج آمریکا از برجام و وفادار نبودن کشورهای اروپایی به تعهدات خود، مقامات عالی رتبه جمهوری اسلامی ایران تمهیداتی برای مقابله با این رویکرد اندیشیده اند که می توان خروج از NPT و پروتکل الحاقی را یکی از این سیاست ها دانست. زمزمه های این خروج، بحث های بسیاری را دربین منتقدان و هواداران این طرح رقم زد. در مورد خروج ایران از NPT و پیامد های آن، با پژمان میرکریمی، تحلیلگر مسائل حقوق بین‌الملل گفت و گو کرده‌ایم که در ادامه می خوانید:

چرا در نظام بین‌الملل نگاه همسان و عادلانه در قبال پیوستن همه کشورهای جهان به معاهده NPT وجود ندارد؟

معاهده NPT، معاهده ای برای منع گسترش سلاح های هسته ای است و بیشتر شامل بحث های نظامی و دانش هسته ای می شود؛ اما این سئوال مطرح است که آیا آمریکا، روسیه (شوروی سابق)، انگلیس، فرانسه و ۵۹ کشور دیگر که این معاهده را امضا و به عرصه ظهور رسانده اند، خود به مفاد این معاهده پایبند هستند؟ آیا بعد از آنکه این کشورها معاهده NPT را ایجاد و امضا کردند، دیگر دست به گسترش سلاح های هسته ای نزدند؟

کاملا بدیهی و روشن است که پاسخ این دو سئوال قانع کننده و رضایت بخش نخواهد بود. باید اینطور گفته شود که آیا این تمامیت‌خواهان بین‌المللی به معاهداتی که خودشان آن ها را به وجود آورده اند، پایبندی دارند یا تنها کشورهای جهان سوم باید به این تعهدات پایبند باشند؟ اسرائیل هرروز سلاح های اتمی خود را گسترش می دهد و به هیچ سازمان بین‌المللی هم پاسخگو نیست. نباید در مورد یک معاهده بین‌المللی اینگونه رفتار کرد.

ایران چرا و در چه زمانی به معاهده NPT  و پروتکل الحاقی پیوست؟

ایران در زمان دولت اصلاحات به این معاهده پیوست تا این اطمینان را به دنیا بدهد که ایران قصد تولید سلاح هسته ای ندارد و و از دانش هسته ای برای پیشرفت صنعت پزشکی هسته ای و تولید انرژی برق استفاده می کند. در اینجا این سئوال بسیار مهم مطرح می شود اگر ایران با پیوستن به NPT امکان تولید سلاح هسته ای ندارد، چرا باید باز هم به جهان اطمینان بدهد به سمت ساخت سلاح هسته ای نخواهد رفت؟ 

به نظرمی رسد آمریکا و اروپا اهداف بزرگتری را در قبال ایران دنبال می کنند. اگر مشکل این کشورها سلاح هسته ای بود باید در زمان دولت اصلاحات، پرونده آن ایران به سرانجام می رسید زیرا ایران در همان زمان به پروتکل الحاقی پیوست.

هدف پروتکل الحاقی چیست و چه کاربردی دارد؟

پروتکل الحاقی یک سند دوجانبه بین کشورها و آژانس بین‌المللی اتمی است. به موجب این سند اختیار بازرسی های بیش از حد یا نامحدود در هرزمان و شرایطی به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داده می شود. وقتی ایران داوطلبانه به این پروتکل ملحق شده است یعنی به موجب این سند این بازرسی ها را پذیرفته است. ایران در سال ۲۰۰۳ پروتکل الحاقی را امضا کرد و چون قبل از آن معاهده NPT را امضا کرده بود، به جهان اطمینان خاطر داد که نه تنها سلاح هسته ای نمی خواهد بلکه با امضای این پروتکل به بازرسان آژانس هسته ای اجازه داده است تا هرزمان که می خواهند از صنایع انرژی هسته ای ایران بازدید کنند.

امضا این پروتکل برای ایران چه دستاوردی داشت؟

ابتدا کشورهای اروپایی عنوان کردند اگر ایران معاهده NPT را امضا کند و به پروتکل الحاقی ملحق شود و به بازرسی های سرزده و گسترده رضایت دهد، جهان می تواند به صنعت هسته ای ایران اطمینان و اعتماد کند. ایران در دوران دولت اصلاحات این شرایط را پذیرفت و حتی داوطلبانه فعالیت های هسته ای را تعلیق کرد. برای اینکه بدانیم امروز باید چه تصمیمی گرفته شود ناگزیریم تجربیات گذشته را بررسی کنیم تا بازهم دچار اشتباه نشویم.

خروج یا ماندن از NPT و پروتکل الحاقی برای ایران چه عواقبی دارد؟

برای اینکه به این سئوال جواب داده شود ابتدا باید دانست پروتکل الحاقی و خود معاهده NPT چه ارزش و جایگاهی دارند. این معاهدات، ابزار و مکانیزمی در دست غربی ها برای مهار کشورهای درحال توسعه هستند تا بتوانند پیشرفت و توسعه این کشورها را در زمینه دانش هسته ای مدیریت کنند تا به سلاح هسته ای دست پیدا نکنند؛ ایران نیز موافق این موضوع شده است اما زمانی که کشورهای غربی به سند امضا شده توسط خودشان پایبند نیستند، نمی توان از آن برای فشار آوردن به سایر ملت ها استفاده کنند. معاهده NPT برای هدف اطمینان سازی است.

NPT یعنی منع گسترس سلاح های هسته ای اما زمانی که دانش تولید آن وجود ندارد چگونه می توان آن را گسترش داد؟

ایران معاهده و پروتکل الحاقی را با هدف اطمینان سازی امضا کرد اما زمانی که معاهده و پروتکل الحاقی از سوی ایران امضا شد و اطمینان سازی از طرف ایران به جامعه جهانی و نظام بین الملل داده شد و باتوجه به اینکه امضای این قرار دادها در دوران اصلاحات صورت گرفت اما بازهم فشارها و تحریم ها در این دوره تشدید و هر روز حرف های جدید تری از طرف غرب به گوش می رسد؛ با توجه به تحریم هایی که هروز بر پیکر اقتصاد ایران از طرف آمریکا و اروپا تحمیل می شود، لزومی ندارد ایران به این اعتمادسازی ادامه دهد.

آیا خروج ایران از معاهده NPT باعث آغاز نزاع و درگیری در منطقه خواهد شد؟

برخی سیاستمداران و کارشناسان معتقدند اگر ایران از معاهده NPT خارج شود حتما نزاع و درگیری در منطقه رخ خواهد داد اما این طور نیست و ایران امروز با ایران دهه ۶۰ بسیار متفاوت است. بسیاری کارشناسان غربی می دانند جنگ با ایران جنگ آسانی نخواهد بود و به همین دلیل معتقد هستم جنگی رخ نخواهد داد. خروج ایران از معاهده NPT دستاورد خوبی برای ایران خواهد بود؛ اگر ایران از این معاهدات خارج می شد، غربی ها برای اینکه دوباره ایران به NPT و پروتکل الحاقی برگردد به تعهدات بین‌المللیشان عمل می کردند. اما اگر ایران بپذیرد به این معاهدات برگردد و طرف های مقابل بازهم به تعهدات بین‌المللی خود عمل نکنند، چه لزومی دارد اجازه بازرسی های گسترده را به آژانس بدهد؟

ایران باید چه سیاست و رفتاری در مقابل رفتار دوگانه غرب نشان دهد؟

ایران در مقابل رفتار غربی ها دو راه را پیش رو دارد؛ یکی این است که تسلیم زیاده خواهی سلطه طلبان بین‌المللی شود یا اینکه تا زمانی که کشورهای غربی به تعهداتشان عمل نکنند، ایران نیز قدم به قدم تعهدات متقابل را حذف می کند. ایران برجام، پروتکل الحاقی و NPT را امضا کرده بود اما غربی ها تعهدات مذاکره و امضاهای خود را رعایت نکردند نشدند و قولهایی را که داده بودند به فراموشی و اما و اگرها سپردند؛ وقتی ایران از NPT خارج شود نه تنها جنگی اتفاق نخواهد افتاد بلکه آمریکا به دلیل منافع منطقه ای و ترس از در تیررس بودن متعهدان عربی اش هچون  بحرین، امارات، عربستان، کویت و کشورهایی که در کاخ های شیشه ای نشسته اند به ایران حمله نظامی نخواهد کرد و گزینه جنگ با ایران کاملا منتفی است.

بنابراین اگر ایران بخواهد از برجام خارج شود ابتدا باید از NPT و پروتکل الحاقی خارج شود و شرط بازگشت خود را عمل طرف غربی و گروه پنج به علاوه یک به تعهدات خود بداند. ایران نمی تواند در برجام بماند و غرب با دستاویز قراردادن پروتکل الحاقی بخواهد هرزمان که خواست از تاسیسات هسته ای ایران بازدید کند. کشورهای غربی به انرژی صلح آمیز هسته ای ایران مشکوک هستند به همین دلیل ایران نباید بخاطر این حدس غرب منافعش را بر باد دهد.