به گزارش خبرنگار ایمنا، بیماری آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان، یکی از بیماری‌های مشترک میان پرندگان و انسان‌ها است که احتمال مشاهده آن با فرارسیدن ماه‌های سرد سال بیشتر می‌شود و در صورت کنترل نشدن می‌تواند مشکلات بسیاری به بار آورد. از آنجا که احتمال ابتلای انسان‌ها به این بیماری نیز کم و بیش وجود دارد و از راه‌های مختلفی به دلیل خوراک دام، پرندگان مهاجر، مراقبت غیر اصولی از پرندگان، کشتار نامناسب و ... امکان انتقال این بیماری به انسان وجود دارد. بنابراین اجرای عملیات پایش و رصد این بیماری از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. همچنین به دلیل اینکه استان اصفهان در بسیاری از زمینه‌های تولیدی در این حوزه مانند تولید تخم مرغ، پرورش مرغ گوشتی، بوقلمون و غیره دارای رتبه برتر کشوری است و محصولات این استان به سایر استان‌ها صادر می‌شود، پایش و انجام اقدامات مراقبتی در اصفهان از اهمیت ویژه‌تری برخوردار است. در این راستا با شهرام موحدی، مدیرکل دامپزشکی استان اصفهان، گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانیم:
با توجه به اهمیت پایش بیماری آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان به ویژه در استان اصفهان و همچنین افزایش احتمال ابتلای پرندگان به این بیماری در نیمه دوم سال با ورود پرندگان مهاجر به کشور، تا کنون گزارشی مبنی بر مشاهده این بیماری توسط اداره کل دامپزشکی استان اصفهان دریافت شده است؟
اگرچه احتمال طغیان بیماری آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان در نیمه دوم سال بیشتر از سایر مواقع است اما به هر حال عامل این بیماری ویروس است و بنابراین احتمال ابتلا به این بیماری در هر زمانی وجود دارد.
درباره پایش این بیماری نیز باید گفت تمام مرغداری‌های صنعتی استان تحت پوشش اداره کل دامپزشکی استان قرار دارد، بنابراین هرگونه تلفات غیرعادی توسط دامپزشکان یا ماموران بهداشت گزارش و نمونه گیری انجام می‌شود. در صورت تایید وجود بیماری نیز اقدامات لازم صورت می‌گیرد.
برای رصد این بیماری در روستاها نیز از شوراهای اسلامی روستا و دهیاری‌ها درخواست شده است تا هرگونه تلفات گسترده و مشکوک را به شبکه‌های دامپزشکی گزارش کنند و با بررسی متخصصان علت این تلفات مشخص شود.
با این وجود تاکنون هیچ ردپایی از ویروس آنفلوآنزا در استان دیده نشده است البته این به معنی موجود نبودن ویروس آنفلوآنزا نیست بلکه بدین معنی است که به کمک اقدامات انجام شده تاکنون تلفات و حتی گزارش بیماری در این بخش از استان وجود نداشته است.
اداره کل دامپزشکی استان اصفهان تا کنون چه اقداماتی برای جلوگیری از بروز این بیماری انجام داده است؟
برای پاسخ به این سوال ابتدا باید به این نکته اشاره کنم که استان اصفهان رتبه اول تولید بوقلمون، رتبه برتر در تولید تخم مرغ، رتبه برتر در زمینه تولید مرغ گوشتی و همچنین بیشترین تعداد واحد پرورش طیور را در کشور داراست، بنابراین در چنین استانی با تراکم زیاد طیور اقداماتی جدی را برای پایش و کنترل بیماری‌ها طلب می‌کند. در همین راستا از شهریورماه سال گذشته تاکنون واکسیناسیون پرندگان حساس استان انجام می‌شود و حدود ۸۰ واحد مرغ تخم‌گذار با جمعیتی بیش از پنج میلیون قطعه تحت پوشش واکسیناسیون قرار گرفته است. تنها در استان اصفهان سالانه بیش از ۱۴ میلیون سر واکسیناسیون انجام می‌شود.
همچنین تمام گله‌های بوقلمون استان با جمعیت بیش از ۵۰۰ هزار بوقلمون تحت پوشش واکسیناسیون قرار گرفته و مزارع مرغ مادر گوشتی و مادر بوقلمون استان که در مناطق پر خطر قرار دارد نیز واکسینه شده است؛ این واکسیناسیون در کنار دیگر اقدامات باعث کنترل این بیماری در استان شده است.
یکی از مهمترین اقدامات در خصوص پیشگیری از بیماری‌های ویروسی در انسان و دام و طیور، افزایش بهداشت منطقه محل زیست است، بنابراین در همین راستا با اجرای طرحی به نام "ارتقای سطح امنیت زیستی" تمام واحدهای بوقلمون و مرغداری‌های استان پایش، طرح‌های ممیزی اجرا و در صورت وجود مشکل نواقص رفع و پس از اجرای کامل این موارد مجوز جوجه ریزی و پرورش طیور صادر شد.
در نتیجه اجرای این طرح، امنیت زیستی مزارع پرورش این پرندگان افزایش پیدا کرده است.
از دیگر اقدامات این اداره کل به منظور کنترل سلامت طیور، پایش بوقلمون‌های آماده کشتار است؛ به این معنی که از بوقلمون‌های آماده ارسال به کشتارگاه، برای کنترل سلامت، نمونه گیری انجام می‌شود و درصورت سلامت، اجازه کشتار صادر می‌شود.
همچنین به منظور افزایش سطح آگاهی افراد و کنترل بیماری اقداماتی نظیر اطلاع‌رسانی از طریق ارسال پیامک، چاپ و توزیع بروشور، کتاب و ... نیز انجام شده است. هماهنگی‌هایی نیز با سازمان‌های مربوطه مانند اداره کل محیط زیست استان، استانداری و پلیس راهور، اداره کل جهاد کشاورزی استان و اتحادیه‌های صنفی پرورش‌دهندگان طیور برای کنترل شیوع این بیماری‌ها انجام شده است.
از پلیس راهور نیز درخواست شده تا در راه‌های مواصلاتی اصلی حمل و نقل هرگونه فرآورده خام دامی و طیور زنده یا هرگونه دام زنده رصد شده و در صورتی اجازه عبور دریافت داده شود که رانندگان گواهی حمل بهداشتی از اداره دامپزشکی داشته باشد.
علاوه بر اقدامات انجام شده فوق، ستاد مدیریت بحران آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان و ستاد پیشگیری این بیماری از ابتدای سال به صورت مرتب و با همکاری ۱۷ دستگاه به ریاست استاندار در استان و معاون اول رئیس جمهور در کشور تشکیل، اقدامات گسترده و لازم برای کنترل این بیماری انجام شده و در نتیجه این اقدامات تاکنون هیچ گزارشی مبنی بر شیوع این بیماری در استان وجود نداشته است.
البته تاکید می‌کنم که این موضوع به معنی اینکه ویروس آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان وجود ندارد، نیست. این ویروس قطعا وجود دارد، باید مراقب بود و مسائل امنیتی زیستی را رعایت کرد؛ هرگونه غفلتی از سوی پروش‌دهندگان در این موضوع، سبب درگیر شدن کل واحد می‌شود.
با توجه به اینکه ورود پرندگان مهاجر از دیگر کشورها به ایران یکی از چشمه‌های ورود این بیماری به کشور است، این اداره چه اقداماتی را به منظور جلوگیری و کنترل ابتلای پرندگان بومی استان به بیماری مهلک آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان از این راه انجام داده است؟
معمولا سرد شدن هوا در شمال نیم‌کره شمالی مانند کشور روسیه باعث می‌شود پرندگان مهاجر از این مناطق مهاجرت کنند و از طریق مسیرهای از پیش تعیین شده طبیعی که برخی مسیرها نیز از ایران عبور می‌کند، خود را به مناطق گرمسیر استوایی برسانند. این پرندگان معمولا خود به عنوان مخازن ویروس آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان به شمار می‌روند. از آنجا که هیچ فناوری برای جلوگیری از پرواز این پرندگان وجود ندارد، توجه و اجرای دو نکته ضروری است.
اول اینکه ساکنان روستاها نباید اجازه خوردن خوراک و نوشیدن آب مشترک میان پرندگان آزاد پرواز مانند کبوتر، گنجشک یا پرندگان مهاجر وحشی را با طیور خود بدهند و این طیور بومی روستایی نباید به هیچ عنوان تماسی با پرندگان آزاد پرواز داشته باشند.
نکته دوم مربوط به پرورشگاه‌های صنعتی است. در حوزه صنعتی، سالن‌های پرورش پرندگان باید خارج از دسترس پرندگان آواز پرواز باشد و هم انباردان و انبار ذرت‌ها به هیچ وجه نباید در دسترس هرگونه پرنده آزاد پرواز باشد تا بدین شکل امکان انتقال ویروس آنفلوآنزای پرندگان از سوی پرندگان آزاد پرواز به این پرندگان پرورشی وجود نداشته باشد.
به علاوه از سازمان محیط زیست نیز درخواست کرده‌ایم تا درصورت وجود هرگونه تلفات غیرعادی در میان پرندگان آزاد پرواز مراتب را به اداره کل دامپزشکی اطلاع دهند تا نمونه گیری لازم برای شناسایی این بیماری صورت پذیرد.
از آنجا که بسیاری از شهروندان به ویژه کودکان به نگه‌داری و ارتباط با پرندگان تمایل داشته و همچنین پرورش بومی دام و طیور در روستاها انجام می‌گیرد، این افراد چگونه می‌توانند علائم این بیماری را شناسایی و در صورت لزوم وجود آن را به شبکه دامپزشکی استان گزارش دهند؟
از آنجا که عامل بیماری آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان ویروس است و امکان شناسایی بیماری‌های ویروسی به غیر از روش‌های آزمایشگاهی وجود ندارد نمی‌توان نشانه‌ای را برای آن عنوان کرد اما نکته‌ای که به دلیل وجود سابقه در این میان اهمیت دارد مسافرت همشهریان به دیگر استان‌ها به ویژه استان‌های شمالی و خرید پرندگان زنده مانند اردک، غاز، مرغابی یا سایر پرندگان از بازارچه‌های محلی و در نهایت انتقال این پرندگان به استان به وسیله خودروهای شخصی است.
در همین خصوص از همه همشهریان خواهشمندیم به هیچ عنوان اقدام به خریداری پرنده زنده از دیگر استان‌ها و انتقال به استان نکنند.
به علاوه علائم بیماری آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان با بسیاری از بیماری‌ها مانند بیماری نیوکاسل، برونشیت و غیره مشترک است. بنابراین اگر تلفاتی به صورت گسترده و ناگهانی در میان پرندگان مشاهده شد باید به سرعت به شبکه دامپزشکی اطلاع داده شود اما در صورتی که تلفات انگشت شمار باشد، توصیه می‌شود لاشه پرنده تلف شده در معرض خوراک جانوران گوشت‌خوار قرار نگیرد، با دست حمل نشود و به صورت تمیز دفن شود. در این خصوص نیاز به سوزاندن لاشه وجود ندارد و دفن صحیح لاشه کفایت می‌کند.
همانطور که می‌دانید یکی از روش‌های انتقال بیماری به دام و طیور از طریق خوراک است، اداره کل دامپزشکی استان اصفهان در این حوزه چه اقداماتی برای کنترل سلامت خوراک این جانوران انجام داده است؟
در ابتدا به افرادی که مزارع پرورشی دارند توصیه اکید می‌کنیم ، خوراک مورد نیاز خود را از کارخانجات مجازی که مسئول فنی بهداشتی و همچنین مجوز لازم از اداره دامپزشکی دارند تهیه کنند؛ این کارخانجات تحت نظارت دامپزشکی است و همه مواردی که می‌تواند به نوعی باعث بروز بیماری شود در این کارخانه‌ها تحت کنترل است.
در کارخانجات خوراک دام و طیور از زمان ورود مواد اولیه به آنجا تا زمان انتقال محصول نهایی به مصرف کنندگان، تمام موارد به صورت مستمر تحت کنترل دامپزشکی قرار دارد.
با این حال متاسفانه برخی از پروش دهندگان خوراک مورد نیاز خود را از مکان‌های غیر مجاز خریداری می‌کنند و در نتیجه باید ریسک انتقال بیماری به مزارع خود را بپذیرند.
آیا تاکنون مراکز کشتار غیرمجازی در استان شناسایی شده است؟
استان اصفهان با ۱۸ واحد کشتار طیور در رتبه اول کشور قرار دارد. بنابراین تمام کشتارهای عمده (حدود ۶۵ میلیون قطعه در سال) در این کشتارگاه‌ها و تحت نظر کنترل‌های سخت‌گیرانه دامپزشکی انجام می‌شود؛ بنابراین کشتار غیرمجاز وجود ندارد. البته گاهی پیش می‌آید که افراد خود اقدام به خرید پرنده زنده و سپس کشتار آن می‌کنند که به هیچ عنوان مورد تائید اداره کل دامپزشکی نیست.
به طور کلی در استان اصفهان ۳۳ کشتارگاه دام وجود دارد تماما تحت نظارت دامپزشکی است اما متاسفانه در برخی از روستاها مانند روستاهای اطراف چادگان مانند "مشهدکاوه" تعدادی از قصابان اقدام به کشتار غیرمجاز می‌کنند که پرونده‌هایی در این زمینه تشکیل و به مراجع ذی صلاح فرستاده شده است.
از مردم عاجزانه خواهشمندیم از قصابی‌های روستایی به ویژه قصابی‌های اطراف چادگان گوشت نخرند زیرا این کشتارها به هیچ عنوان تحت نظارت دامپزشکی نیست. البته لازم به ذکر است که خود شهرستان چادگان دارای کشتارگاه مجاز و تحت نظر دامپزشکی است.
نظر به اینکه به دلایل مختلف امکان بروز جهش در ساختار ژنتیکی ویروس‌ها و تقویت آنها در مقابل روش‌های درمانی و یا ایجاد ویروس‌های جدید وجود دارد، اداره کل دامپزشکی استان اصفهان چه اقداماتی به منظور پایش، کنترل و مقابله با این ویروس‌های جدیدالورود انجام داده است؟
همانطور که می‌دانید یکی از وظایف دامپزشکی مانند اقدامات پدافند غیرعامل، رصد و پایش بیماری‌ها است. در استان اصفهان آزمایشگاه خوبی در این زمینه وجود دارد که مسئولیت رصد و پایش بیماری‌ها و ویروس را برعهده دارد.
با این وجود استان اصفهان به عنوان معین استان تهران، نیاز به یک آزمایشگاه کاملا مجهز در زمینه ویرولوژی ( ویروس شناسی) دارد؛ اگر چنین آزمایشگاهی در استان تاسیس شود نه تنها به استان بلکه به تمامی کشور می‌توان خدمت کرد.
با توجه به رسالت سازمان دامپزشکی و به تبع آن اداره کل دامپزشکی استان اصفهان، چه اقداماتی در خصوص پایش، جلوگیری و درمان بیماری‌های مربوطه در استان‌های بحران زده نظیر خوزستان و لرستان که در پی حوادث اخیر دچار مشکل شدند، انجام داده است؟
این اداره در راستای کنترل، پیشگیری و درمان بیماری‌های مرتبط و در کنار آن انجام اقدامات انسان دوستانه در استان‌های دارای بحران مانند استان‌های یاد شده نیز فعال بوده است. به عنوان مثال پس از حادثه استان لرستان، اکیپ این اداره کل در آن استان حاضر و اقدامات لازم انجام شد. همچنین محموله ای از کمک‌های انسان دوستانه استان نیز به این منطقه فرستاده شد.
۲۰۰ کلینیک دامپزشکی با حضور دامپزشکان بسیار متبحر در استان اصفهان وجود دارد که افراد می‌توانند به آنها مراجعه کنند.
چه مشکلات و کمبودهای باعث دشوار شدن خدمت‌رسانی این اداره کل شده است؟
یکی از مشکلات بزرگ حوزه دامپرشکی در استان کمبود خودروی عملیاتی است زیرا برعکس بیماری‌های انسانی که بیماران به پزشک مراجعه می‌کنند، در حیوانات، دامپزشکان و مسئولان مربوطه باید برای ارائه خدمات در محل حاضر شوند و این مستلزم وجود خودروهای عملیاتی است.
در حال حاضر تعداد کل خودروهای عملیاتی مناسب، در استان اصفهان به ۳۰ دستگاه نمی‌رسد در حالی که این میزان باید حداقل ۱۰۰ دستگاه در اصفهان باشد.
گفت‌وگو از: محمد رضایی فرد- خبرنگار سرویس اقتصادی ایمنا
نظر شما