کارخانه کاغذسازی "اترک" متهم بزرگ ورود آلاینده‌ها به زاینده رود + فیلم

 به گزارش خبرنگار ایمنا، در فاصله ۵۵ کیلومتری جنوب غربی شهر اصفهان در شهرک صنعتی فولاد زرین شهر مجموعه عظیم کارخانه خمیر و کاغذ اترک اصفهان خودنمایی می کند. این مجموعه بزرگترین کارخانه کاغذ خاورمیانه شناخته می شود که از سال ۱۳۸۸ با همکاری شرکت نورکم آلمان در زمینی به مساحت ۲۰۰ هکتار ساخته و راه اندازی شد.
 با این وجود اترک پس از گذشت یک دهه هنوز از سیستم تصفیه فاضلاب برخوردار نیست. فاضلاب های بسیار آلوده این کارخانه حدود ۱۰ سال است که در محیط و  آن هم بالادست چاههای فلمن، تصفیه خانه باباشیخعلی و رودخانه زاینده رود رهاسازی و در حوضچه های غیر استاندارد جمع اوری می شود.

طی ده سال گذشته هشدار کارشناسان و پیگیری های قضایی در خصوص آلایندگی کارخانه اترک اصفهان موثر نبوده چرا که حتی مدیران این کارخانه در این مدت با بهانه های اقتصادی حاضر به نصب پکیج تصفیه فاضلاب و بازچرخانی آب نشده اند؛ این درحالی است که گفته می شود اترک در همان ابتدای فعالیت مجوز زیست محیطی را نیز دریافت کرده است.

اگر در اینترنت جستجو کنید این کارخانه به دلیل بازیافت کاغذهای باطله خود را دوستدار محیط زیست معرفی کرده در حالی که رفتار متناقض مدیران اترک در برابر حفظ محیط زیست و خودداری ۱۰ ساله آنها از ساماندهی  وضعیت فاضلاب خطرناک این کارخانه، خلاف این ادعا را ثابت کرده است.

برخی معتقدند اعمال فشار بر این واحد صنعتی معضلات اجتماعی از جمله بیکاری جمعیت زیادی از افراد را در پی دارد اما بد نیست سایر جنبه های اجتماعی از جمله  مشکلات زیست محیطی و بهداشتی و تاثیر آن بر کیفیت زندگی مردم را نیز در نظر گرفت.

برای درک بهتر فاجعه زیست محیطی در شهرک صنعتی فولاد زرین شهر یک بازدید میدانی کافی است؛ منهول فاضلاب کارخانه اترک در فاصله حدود یک کیلومتری این کارخانه قرار داده شده، فاضلاب با خروج از این منهول و گذر از آبراهه های غیر عایق به حوضچه اول می رسد، سرریز حوضچه اول نیز در حوضچه های دوم و سوم و چهارم موسوم به حوضچه تبخیری تخلیه می شود. این حوضچه ها عایق نیستند و به دلیل نفوذپذیری بسیار بالای جنس خاک این منطقه،  مانداب های بسیار آلوده به منابع آب زیر زمینی می رسد.

بویی بسیار مشمئزکننده ترکیبی از بوی گوگرد و فاضلاب انسانی فضای آن منطقه به ویژه محدوده منهول فاضلاب و حوضچه ها را فرا گرفته است، حوضچه اول صحنه ای است از مانداب های کف آلود، نیزارها، هجوم حشرات مختلف و بویی که به انسان احساس خفگی می دهد. تا چشم کار می کند پوشش گیاهی منطقه از بین رفته  و جای آن را ته نشین های فاضلاب و نیزارهای سوخته گرفته است. در این میان ردپایی ازچرای گوسفند و دام نیز به چشم می خورد؛ دیدن این صحنه لحظه ای را تداعی می کند که گوسفند از همه جا بی خبر از این فاضلاب آلوده می آشامد.

وضعیت در حوضچه های دوم و سوم نیز به مراتب بدتر است، البته به علت باز و بسته شدن خروجی منهول در بازه های زمانی مختلف در طول روز،شدت حجم آب به سمت پایین دست کمی کاهش یافته است و در حوضچه چهارم ماندابی شبیه به شیرابه غلیظ و بدبو را می توان دید. در پایین دست حوضچه چهارم درختان بید و کاج کاشته شده که از مانداب حوضچه چهارم آبیاری می شوند.  

به گفته کارشناسان در صنایع تولید کاغذ از چوب و یا کاغذهای باطله فاضلاب بسیار آلوده‌ای تولید می‌شود، زیرا فاضلاب این واحدها به طور عمده حاوی مواد آلی، نوسانات ph، مواد جامد، فلزات سنگین، مواد سمی با ترکیبات شیمیایی پیچیده، آمونیاک، چربی و روغن، فنل ها، سولفیت‌ها، ازت، فسفر، مواد محلول، کلیفرم ها، رنگ و کدورت است.

نتایج نمونه برداری‌های مختلف از حوضچه‌های جمع آوری فاضلاب و آبراهه پایین دست حاکی از وجود مقادیر بیشتر از حد مجاز و خارج از استاندارد پارامترهای کیفی از جمله نیترات، BOD،COD و آلودگی میکروبی در پساب این کارخانه است به تازگی نمونه گیری میکروبی از منهول خروجی کارخانه نیز نشان داده که میزان کلیفرم مدفوعی بیش از حد مجاز نیز در فاضلاب این کارخانه وجود دارد که در حوضچه ها تخلیه و جمع آوری می شود.

براساس آمار حدود ۲۵ درصد از کل فاضلاب چهار حوضچه‌ تبخیر می‌شود و درصد زیادی از آن با سرریز حوضچه‌ها در یک مسیر آبراهه به سمت رودخانه زاینده رود می‌رود و بخشی نیز به منابع آب زیرزمینی نفوذ می‌کند.  

 اینکه گفته می شود کارخانه اترک با این همه آلودگی مجوز زیست محیطی دارد کمی تامل برانگیز است اما شاید بازیافت کاغذ باطله دلیل موافقت سازمان حفاظت محیط زیست با صدور مجوز زیست محیطی برای این کارخانه بوده است. با این حال کارخانه خمیر و کاغذ اترک اصفهان  به دلیل ناکارامدی تصفیه خانه فاضلاب از همان ابتدای فعالیت در لیست سیاه صنایع آلاینده این سازمان قرار گرفته است و پیگیری های قضایی این سازمان نیز تاثیری بر تغییر رویه فعالیت این کارخانه نداشته است.
طبق ماده ۴۶ قانون توزیع عادلانه آب جلوگیری از ورود آلودگی به منابع آب بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست است. سازمان حفاظت محیط زیست نیز می گوید رویکرد ما با صنایع آلاینده برخورد چکشی نیست بلکه کمک به این صنایع برای کاهش الودگی های زیست محیطی است.

از این رو شهریورماه امسال اجرای طرح مپسا سازمان حفاظت محیط زیست در اصفهان نیز کلید خورد؛ مپسا یا ( مدیریت و پایش سیستمی آلاینده‌ها) طرحی برای کاهش صنایع آلاینده و تبدیل آنها به صنایع سبز است. به بیان ساده تر مشکل صنایع آلاینده در قالب این طرح به معاونت علمی و فناوری و دانشگاه‌های معتبر کشور اعلام می شود و سازمان حفاظت محیط زیست نیز به این صنایع برای انتخاب مجموعه علمی و توانمند مشاوره می‌دهد.

بر این اساس واحد علمی و فناوری برگزیده، یک برنامه مدیریت زیست محیطی و اجرایی به نام( EMP) برای واحد آلاینده صنعتی تهیه می‌کند که در قالب آن به مرور واحد صنعتی آلاینده به صنعت سبز تبدیل می شود.  

با آغاز اجرای این طرح برای واحدهای صنعتی اصفهان، مدیران اترک نیز پس از یک دهه بلاخره از این طرح استقبال کردند، قرار بر این بود که اترک برای پیوستن به طرح مپسا مهرماه امسال در جلسه سازمان حفاظت محیط زیست شرکت کند؛ در همین ارتباط علی مریدی مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به تشکیل این جلسه با مدیران اترک به خبرنگار ایمنا می گوید: مدیران این کارخانه توجیه شده اند و مایل به همکاری هستند.

وی می افزاید: در جلسه ای که مهرماه  تشکیل شد از سه دانشگاه شریف تهران، کرسی یونسکو در مدیریت آب و محیط زیست و دانشگاه شهید بهشتی دعوت کردیم و مسائل و مشکلات کارخانه اترک را شنیدند، توضیحات، مستندات و مشخصات فاضلاب این کارخانه نیز ارائه شد.  

فرآیند کاهش آلایندگی اترک در هاله ای از ابهام

مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست اظهار می کند: دانشگاهیان طرحی پژوهشی برای حل مشکل این واحد صنعتی آماده کردند اماده کردند که شامل اصلاحات در فرآیند تصفیه، بهره برداری و بازچرخانی آب است که سبب کاهش مصرف آب این کارخانه می شود تا خروجی به محیط زیست نداشته باشد.

وی می گوید: این طرح پیشنهادی هم اکنون در سازمان حفاظت محیط زیست در حال بررسی و جمع بندی است تا در نهایت به کارخانه اترک اعلام کنیم با یکی از این سه دانشگاه وارد قرار داد شود.  

مریدی در پاسخ به این سوال که آیا این طرح برای کاهش الایندگی کارخانه اترک تاثیرگذار خواهد بود یا خیر؟ تصریح می کند: در حال حاضر نمی توان درخصوص کاهش آلایندگی صحبت کرد زیرا هنوز در مرحله پیشنهاد است و طراحی صورت نگرفته است.

وی ادامه می دهد: با انعقاد قرارداد کاهش آلایندگی کارخانه بر اساس برنامه زمان بندی پیگیری می شود، سازمان محیط زیست نیز بر این برنامه زمان بندی نظارت دارد که در اسرع وقت انجام شده و به نتیجه برسد. در حال حاضر نمی توان گفت که فرآیند کاهش الایندگی چه مدت طول خواهد کشید زیرا طراحی برنامه و اجرای آن زمان بر است. 

مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه پیگیر رفع مشکل کارخانه اترک خواهیم بود، خاطرنشان می کند: در ماههای آینده گزارشی از فرآیند اقدامات این واحد صنعتی ارائه خواهیم کرد.

به گزارش خبرنگار ایمنا، کارخانه خمیر و کاغذ اترک یکی از صنایع آب بر محسوب می شود؛ حق آبه مجاز این کارخانه ۴۵ لیتر در ثانیه است اما بررسی‌ها نشان می‌دهد به رغم نصب کنتور هوشمند میزان برداشت آب در برخی موارد به ۶۰ لیتر در ثانیه نیز می رسد.این در حالی است که دبی فاضلاب این صنعت نیز به میزان ۴۵ لیتر بر ثانیه از طریق منهول‌های مختلف به چهار حوضچه خاکی منتقل می‌شود. 

طرح های پیشنهادی دانشگاهیان در قالب طرح مپسا برای کاهش آلایندگی و بازچرخانی آب این واحد صنعتی در حالی ارائه شده است که در ده سال گذشته تاکید و پیگیری های کارشناسان و مسئولان آب منطقه ای و اداره کل محیط زیست استان اصفهان نیز نصب پکیج فاضلاب و بازچرخانی ( Reuse) آب مصرفی بوده است که مدیران ارشد اترک به بهانه های اقتصادی حتی از تمکین به قانون نیز سرباز زدند.

بیشتر بخوانید:

گزارش از : ندا سپاهی - خبرنگار سرویس جامعه ایمنا