آثار جدید منتشر شده از تاج، کارستانی از جوانی‌های او است

به گزارش خبرنگار ایمنا، حسن منصوری شامگاه گذشته -جمعه ۱۹ مهر ماه - در ویژه برنامه رونمایی از مجموعه آوازهای منتشر نشده استاد جلال تاج اصفهانی، با بیان شعری در باب اخلاق با مضمون "اقوام روزگار به اخلاق زنده اند، قومی که گشت فاقد اخلاق مردنی است" اظهار کرد: موسیقی ایران بیش از هنرمندان تکنیکال، به هنرمندان با شخصیت نیازمند است.

وی افزود: در زمانی که استاد تاج آواز می‌خواند خوانندگان دیگری نیز بودند که در سبک‌های دیگری می‌خواندند اما دلیل محبوبیت و ماندگاری مرحوم تاج رعایت اخلاق و انصاف بوده است.

این نوازنده نی ادامه داد: تا کنون از آوازهای استاد فقط یک قطعه همایون در اختیار ما قرار داشت که مورد پسند مخاطب امروزی بوده است، اما متاسفانه برخی از دوستان هنرمند کم لطفی هایی داشتند و آثار استاد را فالش می دانستند، این در حالی است که استاد تاج تا سن ۸۰ سالگی با قوت آواز می‌خواند و آنچه که ما از تاج می شنیدیم بیشتر ضبط های خصوصی استاد بود که کیفیت مناسبی نداشت.

منصوری افزود: اگر قرار بر اثبات باشد می‌توان گفت که شاید گوش این افراد کمی فالش می‌شنیده است، آنچنان که داریوش طلایی می‌گوید "کسانی که اظهاراتی مبنی بر فالش بودن آثار موسیقی دارند، چه بسا گوش آنها فالش می‌شنود زیرا آن فواصل را نیاموخته اند."، این نشان می‌دهد نوع فواصل در طول دوران ها همواره با تغییراتی همراه بوده است.

تاج آنچه را می دانسته با قدرت و توانی خوانده است

وی اضافه کرد: گاهی بیش از آنکه شنونده باشیم باید کمی نیز انصاف را در نظر بگیریم و بدانیم هیچ کدام از خواننده های کشور ما نتوانسته اند در سنینی که استاد تاج این چنین آوازهایی را می‌خواند، بخوانند و ما با شنیدن چند اثر ضبطی در محفل‌های خوصص نباید سبک موسیقی مرحوم تاج را قضاوت کنیم.

این نوازنده نی، با اشاره به اینکه از توصیه های استاید و بزرگان موسیقی همواره این بوده است که آوازه خوان‌ها هر جایی نخوانند، گفت: استاد تاج در هر محفلی نمی خواند، اما گاهی در کوچه و برزن و مراسم هایی که متعلق به فقیری بود آواز می‌خواند اما گاهی مراسم یک فرد مهم را به بهانه های مختلف ترک می‌کرد.

منصوری افزود: خاطره ای از استاد تاج وجود دارد که در مراسم یکی از شیوخ عرب برای خوانندگی دعوت می‌شود،و با دیدن وضعیت مراسم کمی مکدر می‌شود، اما با خواندن شعر "هرگز حسد نبردم بر مسندی و مالی الا به آنکه دارد با دلبری وصالی" ، مقصود خود را به میزبان منتقل می‌کند و پس از اتمام مراسم به میزبان می‌گوید "تو خبر نداری تاج به سرمایه داران  باج نمی دهد؟"، در آن زمان تاج به دلیل مشکلاتی که از سوی حکومت برایش به وجود آمده بود نیاز مالی داشت، اما او کسی نبود که به کسی باج بدهد، همان استاد در کوچه ها برای کودکان آواز می‌خواند.

وی با اشاره به صحبت هایی مبنی بر اینکه تاج چقدر از ردیف های موسیقی آگاه بوده است؟ گفت: مرحوم تاج آنچه را که می دانسته با چنان قدرت و توانی خوانده است که شنونده را مسحور خویش می کند و جایی برای این سوال وجود ندارد، زیرا بسیاری از هنرمندان هستند که انواع ردیف ها را می‌دانند اما توانایی اجرای آن را ندارند.

منصوری با بیان اینکه این صحبت ها بی انصافی در مورد هنرمندی همچون تاج است و انتقادها نیز باید سازنده و منصفانه باشد، گفت: امروز به کوشش شهرداری اصفهان و خانواده مرحوم تاج اثری به بازار آمده است که قدرت و توانایی خوانندگی تاج را به ما اثبات می کند، از استاد تاج فقط یک اثر در دستگاه همایون در اختیار ما بود، اما امروزه این اثر کاری است که اهالی آواز می دانند، کاری کارستان از جوانی های مرحوم تاج است.

راز ماندگاری تاج اجرای عملی اشعاری بود که می‌خواند

این نوازنده نی گفت: تاج در مکتب شعرا و عرفای ایران دانشجویی عملگرا بود و اگر از سعدی غزلی می‌خواند در قلب او جای می‌گرفت و به آن عمل می کرد، اگر به اشعار عمل نمی‌کنیم مشکل از خود ما است.

منصوری افزود: به نوعی باید گفت تاج به آنچه آموخته بود و وظیفه انسانی اش بود عمل می‌کرد، ما از بی انصافی خود و دور شدن از عمل به اشعار تصور می‌کنیم که تاج یک قدیسه بود، بله البته تاج در ارتباط با هنرش سر آمد روزگار خویش بود و به آنچه که از اشعار مولانا، سعدی، حافظ و دیگر شعرا می‌خواند عمل می‌کرد.

وی اضافه کرد: تاج حتی در ارتباط با تربیت شاگردان نیز سخاوتمند بود، آنچنان که هیچ کدام از شاگردانش به سبک وی نمی‌خوانند و همگی صاحب سبک به خصوص خویش هستند، این نشان از استادی، تاج است.

ریشه آواز فعلی ایران به اصفهان باز می‌گردد

وی همچنین در بخش دیگری از سخنان خود به تشریح  ریشه آواز فعلی ایران پرداخت و گفت: ژان دورینگ، پژوهنده فرانسوی در کتاب ردیف میرزا عبدالله، به نقش تعزیه در حفظ موسیقی ایرانی می‌پردازد، به گفته وی در دوره ناصرالدین شاه خوانندگان اصیل از نواحی گوناگون به دست میر قراب، سرپرست بزرگ تعزیه‌های رسمی، گردآوری شدند، نغمه ها و ساختارهای محلی وارد موسیقی و ردیف ایرانی شده و در ردیف ماند، زمانی که حرف از حفاظت موسیقی توسط تعزیه خوان ها در زمان ناصر الدین شاه می‌شود، خوانندگان اصفهانی را برای تعلیم تعزیه خوان ها به تهران دعوت می‌کنند.

نوازنده نی ادامه داد: در سال ۱۳۶۴ که اولین سالگرد فوت مرحوم محمود کریمی بوده است و ایشان خواننده اولین ردیف آوازی منتشر شده اصفهان است، هنرمندان درباره ایشان صحبت هایی کرده اند و همگی بر اخلاق حرفه ای ایشان تاکید داشته اند، مرحوم به واسطه اینکه نوازنده سه تار نیز بود، ردیف میرزا را نیز می‌نواخت و برخی از گوشه های این ردیف را به آواز ایرانی نیز وارد کرد.

 منصوری گفت: در بسیاری از موارد بسیاری از خواننده ها که ردیف مرحوم کریمی را نیز استفاده می‌کنند ایشان را خواننده نمی‌دانند، ریشه آوازهای محمود کریمی نیز به اصفهان و نایب اسدالله اصفهانی بر می‌گردد، آنچه که امروز آوازخوان های ایرانی استفاده می‌کنند از ردیف مرحوم کریمی است اما صحبت هایی که به دور از انصاف است نیز درباره ایشان عنوان می‌شود و جا دارد که انصاف بیشتری داشته باشیم.

وی در پایان با قرائت شعر "هنر برای رسیدن به قله معنا است، اگر چنین نشود سعی ما  همه بی جا است، هنرورا به ره قله گام زن ورنه هر آنچه سعی تو باشد بدان به نام خطا است" به صحبت‌های خود خاتمه داد.