به گزارش خبرنگار ایمنا، جمعیت ایران رو به پیری است، روز به روز به جمعیت این گروه سنی افزوده می‌شود و این در حالی است که چالش‌های رفتاری با این قشر نیز رو به افزایش است.
سالمندان از جمله گروه‌های آسیب پذیر در جامعه بوده و به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی و آناتومی در معرض خطرات متعدد از جمله سالمندآزاری هستند؛ سالمند آزاری موضوعی کاملا پیچیده است و از آن به عنوان یکی از پیش‌بینی کننده‌های غیر مستقیم مرگ یاد می‌شود.
مشاهده سالمندآزاری‌ها پشت درب‌های بسته خانه‌ها، در کوچه و خیابان‌ها، در پارک‌ها و ... بیانگر کاهش مسئولیت اجتماعی در جامعه و روز به روز بی دفاع شدن سالمندان در برابر اذیت و آزارهای عاطفی، جسمی، روحی و جنسی است.
سوء رفتار با سالمندان اگرچه در نظر بسیاری از خانواده‌ها آزار و اذیت سالمند شناخته نمی‌شود، اما باعث ناامیدی و و پوچی و بروز مشکلات روانی و ناتوانی در بین این گروه سنی می‌شود.
زنگ خطر سالمندآزاری در ایران
مهرداد دشتی، روانشناس و مشاور خانواده در این خصوص به خبرنگار ایمنا می‌گوید: سالمندان نیازهای ویژه‌ای دارند که امروزه بسیاری از خانواده‌ها نسبت به این نیازها بی‌توجه هستند؛ نیاز به نوازش عاطفی از اساسی‌ترین نیازهایی است که به نوعی بشر درگیر آن است و در واقع انسان از لحظه تولد تا زمان مرگ به مهربانی نیاز دارد.
وی تاکید می‌کند: نوازش عاطفی در بهداشت روان سالمندان حائز اهمیت است، ملاقات سالمندان و رفتن اقوام و آشنایان برای دیدن آنها نباید فراموش شود.
این روانشناس و مشاوره خانواده معتقد است که انسان‌ها به طور ذاتی ارزشمند هستند و زمانی که این احساس ارزشمندی کمرنگ شود، اشخاص دچار بسیاری از مشکلات هیجانی و روانی مثل احساس افسردگی، اضطراب، ناکامی و تنهایی می‌شوند.
وی اضافه می‌کند: پژوهش‌ها نشان می‌دهد سالمندانی که دارای تعاملات اجتماعی مناسب و سبک زندگی سالم‌تری هستند، کمتر درگیر بیماری‌ها می‌شوند و این اتفاق وابسته به تامین نیازهای عاطفی و احساس ارزشمندی آنها است.
دشتی تصریح می‌کند: در واقع بودن کنار سالمندان و آنها را در جمع خانوادگی راه دادن و فراهم کردن زمینه ای برای اینکه سالمندان بتوانند خاطرات خودشان را تعریف کنند، موجب ایجاد احساس خوشایندی در این گروه از افراد می‌شود. بایستی با سالمندان گفت و شنود کنیم و در کنار آنها باشیم.
وی اضافه می‌کند: سالمندآزاری سومین دلیل مراجعه به اورژانس اجتماعی در ایران است و به گفته مسئولان سازمان بهزیستی آمار این آسیب اجتماعی نیز روبه افزایش است و این امر می‌تواند زنگ خطری برای آینده ایران با توجه به افزایش ۵۰ درصدی سالمندان جامعه تا سال ۲۰۵۰ باشد.
سالمندان نیازمند حمایت‌های اجتماعی هستند
مجتبی ناجی، معاون اجتماعی اداره کل بهزیستی استان اصفهان در این ارتباط به خبرنگار ایمنا می‌گوید: آزار سالمندان تنها آزار فیزیکی آنها نیست و طیف وسیعی را دربرمی‌گیرد، بخشی از آزارها نادیده گرفتن نیازهای روحی، بهداشتی، تغذیه‌ای یا جسمی سالمندان است و در بین این موارد تنهایی فرد سالخورده بیشترین آزاری بوده که متحمل می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: برخی خانواده‌ها به نیازهای سالمندان به ویژه در حوزه بهداشتی و درمانی بی توجه هستند، سالمندان نسبت به این امر انتقاد دارند؛ برخی فرزندان به خاطر بُعد مسافت یا عدم دسترسی به والدین سالمند تا حدودی وظایف خود در قبال آنها را مورد غفلت قرار می‌دهند که لازم است به این دسته افراد تامین نیازهای سالمندان را گوشزد کرد.
ناجی با تاکید به اینکه بروز افسردگی و آلزایمر نتیجه تنهایی سالمندان است، می‌افزاید: در واقع سالمندان نیازمند حمایت اجتماعی هستند، متاسفانه برخی از خانواده‌ها به دلیل مشغله‌هایی که دارند، سرکشی و توجه به سالمند را در اولویت قرار نمی‌دهند و همین اتفاق زمینه‌ساز بروز مشکلاتی دیگری برای این گروه سنی می‌شود.
وی ایجاد زیرساخت‌های مناسب در شهرها برای سالمندان را ضروری می‌داند و می‌گوید: بسیاری از سالمندان به دلیل زندگی تکراری دچار افسردگی می‌شوند، حضور سالمند در جمع همتایان خود باعث ایجاد همدلی است، با حضور در کنار هم به نوعی گروه درمانی یا آموزش عمومی برای آنان ایجاد می‌شود، چرا که وقتی سالمندان دور هم هستند، می‌توانند در خصوص مسائل و مشغله‌های مشترک تبادل تجربه داشته باشند و به نوعی از جانب یکدیگر خدمات حمایتی را دریافت می‌کنند.
سالمندان از آزاردیدن نمی‌گویند
همچنین احسان کاظمی، پژوهشگر مسایل اجتماعی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: در خانواده و جامعه سه قشر کودکان، زنان و سالمندان تحت خشونت قرار می‌گیرند که توان دفاع از خود را ندارند.
وی ادامه می‌دهد: خشونت علیه زنان و کودکان موضوع آشنایی در جامعه است اما سالمندآزاری پدیده‌ای نوظهور و روبه افزایش است.
این پژوهشگر مسایل اجتماعی با بیان اینکه بسیاری از سالمندان از سوی فرزندان خود مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند و توان شکایت و رسانه‌ای کردن این نوع آزار و اذیت را هم ندارند، ادامه می‌دهد: معمولا سالمندان از بازگو کردن آزارهایی که می‌بینند پرهیز می‌کنند و مناسب با عرف جامعه نمی‌دانند؛ اکثر سالمندان در مقابل آزار و اذیت جگرگوشه خودشان تاب آوری می کنند و از عجز و شکایت و برملا کردن حقیقت اجتناب می کنند.
وی معتقد است به طور یقین آزار سالمندان از سوی فرزندان و اقوام درجه یک که به آنها اعتماد دارند اتفاق می‌افتد که منجر به وارد آمدن آسیب‌های جسمی روحی و روانی در بین آنها می‌شود.
کاظمی تحقیر سالمندان از سوی فرزندان را سالمند آزاری می‌داند و ادامه می‌دهد: اغلب افراد جامعه سالمندان را با الفاظی مانند "آلزایمری"، "مسن پیر پتول"، "یک پات لب گوره"، "بوی الرحمنت داره میاد هنوز پشت فرمون نشسته‌ای، "از رده خارج" و موارد دیگر تحت تمسخر قرار می‌دهند که این‌ها مصداق سالمند آزاری است.
وی غفلت و سواستفاده‌های جسمی، فیزیکی، عاطفی و روانی از افراد سالخورده را نیز سالمندآزاری می‌داند و می‌گوید: گاهی اوقات فرزندان و اقوام نزدیک سالمند اقدام به سوء استفاده و بهره‌برداری مالی از آنها می‌کنند و بسیار هم اتفاق می‌افتد که افراد سالمند برای حفظ جایگاه خودشان به آنها باج می‌دهند.
این پژوهشگر مسایل اجتماعی ادامه می‌دهد: هنگامی فرد سالخورده احساس ناامیدی دارد و از نظر جسمی ناتوان است، از طرف دیگران دریافت کند دچار مشکلات روحی و روانی شده و اعتماد به نفس او از بین می‌رود.
سالمندآزاری پنهان‌ترین سوء رفتار جامعه
وی تاکید می‌کند: در حقیقت سالمندآزاری در دنیا پنهان ترین سوء رفتار در جامعه است و کمتر در این زمینه اطلاع‌رسانی می‌شود.
پژوهشگر مسایل اجتماعی درباره شادابی بیشتر سالمندان می گوید: اعضای یک خانواده باید بدانند که سالمندان ارزشمندترین عضو خانواده هستند، بنا بر گفته پیامبراکرم (ص) احترام به سالمند احترام به خداوند است. بنابراین ضروری است که در زمینه شادمانی سالمندان از درون نهاد خانواده و جامعه برنامه ریزی شود.
وی با بیان اینکه به باور آفریقایی‌ها هر سالمند گنجی پنهان است، اضافه می‌کند: باید افراد خانواده از سالخوردگان که با تجربه‌ترین افراد یک خاندان و خانواده هستند بهره لازم را ببرند، سالمندان مخزن تجارب ارزشمند هستند و می‌توانند در بسیاری از امور اعلام و اعمال نظر کنند. کاظمی تاکید می‌کند: جویا شدن نظر سالمندان در مورد مسائل روزمره زندگی به وسیله اعضای خانواده باعث می‌شود که آنها آخرین چرخه زندگی خود را معنادار تلقی کنند و به این باور برسند که برای خانواده و جامعه مفید هستند.
مدرس مسایل شهروندی با تاکید بر اینکه فرزندان باید همواره از خودگذشتگی‌ها و هزینه‌هایی که سالمندان برای آنها انجام داده را به آنها یادآوری کرده و همواره قدردان آنها باشند، افزود: گفتن این جملات باعث معنا دادن به زندگی سالمندان می‌شود و آنها احساس ناامیدی، پوچی و بیهودگی نمی‌کنند.
مخفی کردن سالمندآزاری در سرای سالمندان
وی با بیان اینکه رها کردن سالمندان در سرای سالمندان منجر به مخفی شدن سالمندآزاری و شیوع این پدیده شده است، ادامه می‌دهد: فرزندان باید برای شاد بودن سالمندان آنها را در تفریحات خود شریک کنند و فرصت برقراری تعاملات اجتماعی با همسالان و همکاران سابق و رفتن به سفر را به آنها بدهند.
کاظمی اضافه می‌کند: سالمندان از فعالیت معنادار احساس شادی می‌کنند باید برنامه‌ریزی‌ها به گونه‌ای باشد که سالمندان بتوانند محصول تجربه‌های عمر خود را به نسل کنونی انتقال دهند.
گزارش از: اکرم کیانی - خبرنگار سرویس جامعه ایمنا
نظر شما