به گزارش خبرنگار ایمنا، در ادامه نگارش خلاصه کتاب "درآمدی بر اقتصاد شهری"، سعید عابدین درکوش به بیان نقش اقتصاددانان شهری در خصوص رفع معضلاتی نظیر ترافیک می‌پردازد و می‌گوید: در مسائل مربوط به ارزیابی طرح‌های گوناگون صنعتی برای رفع مشکلات شهری مانند مشکل ترافیک، متخصصان اقتصاد شهری سعی می‌کنند با ارزیابی طرح‌های گوناگون، طرحی را برگزینند که باتوجه به شرایط اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی شهر مورد بررسی مطلوب ترین باشد. معمولا برای ارزیابی طرح‌ها از دو معیار کارایی تخصیص عوامل تولید و مسئله برابری استفاده می‌شود.
کارایی تخصیص عوامل تولید
نگارنده کتاب "درآمدی بر اقتصاد شهری" در باب کارایی تخصیص عوامل تولید، می‌گوید: کارایی تخصیص عوامل تولید از نظر مهندسی، به مفهوم استفاده از عوامل تولید به نحوی است که میزان تولید کالا را به حداکثر برساند اما از نظر اقتصادی کارایی تخصیص عوامل تولید زمانی حاصل می‌شود که نتوان ترکیب مورد استفاده عوامل تولید را برای بالا بردن سطح ارضای کل افراد جامعه تغییر داد.
در همین خصوص معیاری به نام وضع مطلوب پارتو وجود دارد؛ حالتی که هیچ انحرافی از آن ممکن نیست سطح ارضای یک نفر را بالا ببرد بدون اینکه سطح ارضای دیگری را پایین بیاورد.
در اقتصاد خرد نشان داده شده که هر توزیعی از درآمد، یک نظام بازار رقابت کامل بیشترین کارایی تخصیص عوامل تولید را به وجود می‌آورد.
درکوش در ادامه می‌نویسد: حالت‌هایی که باعث به وجود آمدن ناکارایی تخصیص عوامل تولید می‌شود عبارتند از وجود بازارهای غیر رقابتی، وجود عوامل خارجی که بر تعادل بازار اثر می‌گذارد و بالاخره وجود اموال عمومی.
اگر فرض برابر بودن توزیع درآمد بین افراد جامعه را نادیده بگیریم، با توزیع‌های مختلف درآمد، ترکیب‌های مختلفی از عوامل تولید وجود دارد که بیشترین کارایی تخصیص عوامل تولید را سبب می‌شود. مسئله برابری و عدالت اجتماعی در مکاتب مختلف متفاوت است که از بیان آن صرفه نظر می‌کنیم.
مهاجرت‌های داخلی از روستا به شهر
این اقتصاددان با تحلیل اثرات مهاجرت‌های روستا به شهر، می‌گوید: تا قبل از سال ۱۳۶۵ میزان مهاجرت روستاییان به شهرها بسیار سریع بوده است. اینگونه مهاجرت‌ها موجب افزایش عرضه نیروی کار در شهرها می‌شود که به مراتب از افزایش تقاضا در شهرها بیشتر است، بنابراین تعدادی از افرادی که بیکار مانده و نمی‌توانند خود را جذب فعالیت‌های اقتصادی شهرها کنند، در حاشیه قرار می‌گیرند و مسئله حاشیه نشینی که فقر از عمده ترین آنها است، بروز می‌کند.
همچنین جوامع گوناگون با توجه به سطح توسعه اقتصادی، در مراحل مختلف جابه‌جایی جمعیت قرار می‌گیرند، به عنوان مثال در کشورهای توسعه یافته مهاجرت روستا به شهر پشت سر گذاشته شده و یا حداقل از شدت آن به مقدار زیادی کاسته شده است ولی جوامع در حال توسعه در مرحله اولیه مهاجرت یعنی حرکت جمعیت از روستا به شهر قرار دارند.
وی با بیان اینکه عواملی که موجب پیدایش انگیزه مهاجرت می‌شود به دو گروه عوامل جذب کننده و دفع کننده تقسیم می‌شود، می‌نویسد: عوامل دفع کننده مانند سطح دستمزد پایین و بیکاری موجب تقویت انگیزه ترک منطقه می‌شود، در حالی که عوامل جذب کننده مانند سطح درآمد بالا، درصد بالایی امکان به دست آوردن شغل و اوضاع رفاهی مناسب نه فقط باعث جذب مهاجرت به آن منطقه بخصوص می‌شود بلکه تمایل ساکنان به ترک منطقه را هم به حداقل می‌رساند.
همچنان که سعید زاهد نیز در بررسی مختصری که از علل مهاجرت‌های داخلی در ایران انجام داده، عوامل دفع کننده مهاجران از روستا به شهر را اصلاحات ارضی، ایجاد شرکتهای سهامی زراعی و تعاونی تولید، ایجاد شرکتهای کشت، حمایت از محصولات صنعتی و اسکان عشایر دانسته و درباره عوامل جذب کننده می نویسد: "توزیع متعادل ثروت، حمایت از اقتصاد شهری در مقابل اقتصاد روستایی که منجر به سرازیر شدن سرمایه ها به شهر ها می شود، ایجاد مشاغل کاذب شهری و بورس بازی زمین، عواملی است که موجب مهاجرت سریع کارگران روستایی که بر اثر عوامل رکودی بیکار شده اند به شهر ها می شود."
حاشیه نشینی
درکوش می نویسد: اثرات رشد سریع شهرنشینی در جوامع در حال توسعه که موجب بروز مشکل حاد اجتماعی و اقتصادی حاشیه نشینی در این جوامع شده است، مفهوم حاشیه نشینی نیز کسانی که در شهر سکونت دارند ولی به علل گوناگون نتوانسته اند جذب اقتصادی و اجتماعی شهر شده و از خدمات شهری استفاده کنند رادر بر می گیرد.
دسترسی نداشتن مهاجران به مشاغل اقتصاد شهری همراه با فقر اقتصادی و نداشتن تخصص موجب می‌شود که آنها مجبور شوند الونک‌ها و زاغه‌هایی را که اغلب فاقد هرگونه تسهیلات شهری، از قبیل آب، برق و تلفن است را برای زندگی برگزینند؛ به علاوه فقر اقتصادی نه تنها باعث روی آوردن آنها به مشاغل کاذب نظیر دستفروشی و ماشین‌شویی می‌شود بلکه موجب بروز مسائل حاد اجتماعی نظیر فحشا، جنایت ، دزدی و قاچاق می‌شود.
درکوش در نهایت خاطرنشان می‌کند: امروزه مشکل حاشیه نشینی هرچند در مقیاس کم در کشورهای توسعه یافته نیز وجود دارد.
بیشتر بخوانید:
نظر شما