به گزارش خبرنگار ایمنا، زبان‌های ایرانی یکی از شاخه‌های زبان‌های هندوایرانی هستند. منظور از اصطلاح زبان‌های ایرانی یا زبان‌های ایرانی‌تبار، گروهی از زبان‌هاست که همگی ریشه در یک زبان باستانی به نام زبان نیا-ایرانی داشته‌اند و به معنی زبان‌های مرتبط با واحد سیاسی کشور امروزی ایران نیست.
در کشور ایران علاوه بر فارسی معیار ۱۰ زبان دیگر وجود دارد که می توان راجع به هر کدام از این زبان ها مقاله های بسیاری نوشت. در سال های اخیر سازمان یونسکو از مردن زبان ها سخن برآورد و اعلام کرد که باید برای حفظ زبان به عنوان میراث کوشید یکی از فعالان و پیشکسوتانی که همواره در حوزه زبان فارسی تلاش های بسیاری کرده است ایران کلباسی است.
او می گوید بیشتر پژوهش علمیش صرف بررسی زبان، گویش و لهجه شده است او متولد سال ۱۳۱۸، زبان‌شناس و استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است. کلباسی در کنار همسر خود یدالله ثمره، بیش از نیم قرن است که برای زبان شناسی ایران تلاش می کند و کتاب های زیادی در این زمینه تالیف کرده است که می توان از آن جمله به گویش کردی مهاباد، فارسی اصفهانی، فارسی ایران و تاجیکستان، گویش کلاردشت (رودبارک) و گویش کلیمیان اصفهان اشاره کرد؛ خبرنگار ایمنا با این پیشکسوت زبان شناسی گفت و گو کرده است که در ادامه می خوانید:
زبان، لهجه و گویش چه تفاوت هایی دارند؟
زبان لهجه و گویش سه حوزه ای هستند که هر کس با آن روبرو می شود این سؤال برایش مطرح خواهد شد که تفاوت آن ها چیست؟ در تعریف زبان باید بگویم که یک نظام قراردادی است که افراد یک جامعه بر روی آن اتفاق نظر دارند و می توانند با آن ارتباط کلامی برقرار کنند. اما وقتی از انواع زبان نام می بریم یعنی منظورمان لهجه است. در گویش، کلمات علاوه بر تفاوت های آوایی در علائم دستوری نیز تفاوت دارند به همین دلیل یک گیلکی با یک ترکی نمی توانند با هم ارتباط کلامی برقرار کنند.
با توجه به اینکه لهجه وگویش ها در حال از بین رفتن هستند ورود آنها به کتاب های درسی می تواند تاثیری برای حفظ لهجه و گویش ها داشته باشد؟
من معتقدم نیستم که لهجه ها در مدارس تدریس شوند چرا که مدارس باید زبان رسمی هر کشور را آموزش دهند علاوه بر آن امکان پذیر نیست که این تعداد لهجه و گویش را در کتاب درسی گنجاند؛ لهجه و زبان باید در بطن خانواده حفظ شود پدر و مادر مسئول هستند که لهجه و گویش منطقه خود را به کودکانشان آموزش دهند و امروز در بعضی از خانواده ها شاهد هستیم که به عمد زبان و لهجه را از بین می برند تا کودکانشان کمبود و افت تحصیلی نداشته باشند و این یک باور اشتباه است که در میان خانواده ها رایج شده است.
به نظر شما سازمان میراث فرهنگی چقدر می تواند به عنوان یک متولی به حفظ زبان و گویش ها کمک کند؟
در هر صورت سازمان میراث فرهنگی در هر منطقه مسئولیت هایی را دارد که یکی از آن ها حفظ میراث ناملموس یک منطقه است و باید با ثبت و ضبط گویش های هر منطقه این میراث با ارزش را برای آیندگان حفظ کند حتی برگزاری برنامه های متنوع در خصوص شناساندن لهجه و گویش مناطق می تواند قدم موثری برای حفظ این میراث با ارزش ملی باشد.
امروز اگر دانشجو و یا پژوهشگری از شما بخواهد که موضوعی را برای تحقیق به آن ها بدهید چه موضوعی را انتخاب می کنید و فکر می کنید کدام زمینه در حوزه زبان شناسی بیشتر نیاز به تحقیق و بررسی دارد؟
امروز نمی توان گفت که از کدام سو حرکت کنند آنقدر حوزه ها گسترده هستند که هر کار پژوهشی انجام شود در جای خود حائز اهمیت و ارزشمند خواهد بود و می توان گفت که اگر پژوهشگران بتوانند کارهای مفیدی در حوزه زبان شناسی انجام دهند هم به حفظ زبان و هم به ارتقای این علم کمک می کنند.
چرا موضوع فارسی اصفهانی را برای نگارش کتاب خود انتخاب کردید؟
من می‌خواستم برای پایان‌نامه‌ام یک موضوع را انتخاب کنم و چون اصفهانی بودم فارسی اصفهانی را انتخاب کردم و به دلیل علاقه ای که به فارسی اصفهانی داشتم شروع به مطالعه پیرامون این موضوع کردم و کتاب فارسی اصفهانی نیز در آخر به وجود آمد و همانطور که در آخر کتاب می بینید منابعی که استفاده کردم را نیز آورده ام.
آیا کتاب دیگری نیز برای منتشر کردن دارید؟
کتاب فرهنگ توصیفی گونه های زبانی ایران را نوشته ام که اگر نیرو و توان و عمری باقی باشد خیلی مشتاق هستم که جلد دوم این کتاب را نیز منتشر کنم و امیدوارم بتوانم این کتاب را نیز به ثمر برسانم.
نظر شما