به گزارش خبرنگار ایمنا، تا پیش از ساخته شدن میدان نقش جهان، میدان کهنه، بازار و مرکز اصلی شهر اصفهان بوده است. در زمان شاه عباس صفوی با توجه به ازدحام بیش از اندازه جمعیت در بازار و تجمع فروشندگان، شاه دستور داد تا در کنار میدان کهنه و میدان شاه (که بعدها این دو میدان به طور کامل تخریب شد)، میدان نقش جهان نیز بنا شود. پیش از این در محلی که اکنون میدان نقش جهان قرار دارد باغی به همین اسم وجود داشته که دلیل نام گذاری میدان نیز همین موضوع است.
شکوه و بزرگی این میدان به قدری بوده که هر جهانگرد و سیاحی که به اصفهان آمده در وصف زیبایی و بزرگی آن دست به قلم شده و درباره آن نوشته است. نقش جهان میدانی به شکل مستطیل است که به درازای ۵۶۰ و عرض ۱۶۰متر ساخته شده، در چهار ضلع میدان عمارت عالی‌قاپو، مسجد امام، مسجد شیخ لطف الله و سردر و ورودی بازارقیصریه وجود دارد. هرکدام از این عناصر نمادی از زندگی آن روز مردم هستند، نمادهایی از شاه و دربار، دین، معماری و بازار.
کاخ عالی قاپو
در ضلع غربی میدان نقش جهان عمارت عالی قاپو به عنوان محل زندگی شاه وجود دارد، "عالی قاپو" در ترکی به معنی "درگاه یا سر در بلند" است. این عمارت در ابتدا معماری ساده ای داشته و درب ورودی دولتخانه صفوی بوده است اما اکنون ارتفاع آن ۴۸ متر و در ۶ طبقه قابل مشاهده است. مرحله اول ساخت این بنا در سال ۹۷۱ خورشیدی و پس از انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان توسط شاه عباس اول ساخته شد، این کاخ در مرحله اول تنها به عنوان ورودی سایر بناها و مجموعه کاخ های سلطنتی شناخته می‌شد.
مراحل بعدی ساخت این بنا توسط جانشینان شاه عباس اول به خصوص شاه عباس دوم در پنج مرحله و تا ۱۰۰ سال ادامه داشته و حتی بر اساس کتیبه‌های نصب شده در طبقه سوم، تزئینات این طبقه در زمان شاه سلطان حسین، آخرین پادشاه صفوی به پایان رسیده است. در مرحله دوم لزوم گسترش بنا و اضافه نمودن طبقات فوقانی به دلیل گسترش پایتخت، افزایش جمعیت شهری و برای با اهمیت جلوه دادن مقر حکومتی احساس گردید؛ بدین منظور طبقات سوم و چهارم و نیم طبقه پنجم اضافه گردیدند.
تکمیل ساختمان برجی شکل کاخ با اضافه کردن آخرین طبقه یا همان سالن موسیقی در مرحله سوم اتفاق افتاد. در مرحله چهارم یک ایوان به سمت میدان نقش جهان جهت افزایش طول کاخ به مجموعه اضافه شد. در پایان با اضافه نمودن ۱۸ ستون به ایوان به علاوه ایجاد پله‌های شاهی و ساخت و تکمیل سیستم آبرسانی بنا جهت انتقال آب به طبقات به خصوص حوض مسی ایوان، مراحل ساخت عمارت عالی قاپو به پایان رسید.
بنای عالی قاپو با ارتفاعی حدود ۴۸ متر تا کف بازار، بلندترین کاخ چند طبقه تا چند دهه اخیر در شهر اصفهان بوده‌است که به دلیل اضافات و الحاقات معماری در هر سو نمایی متفاوت دارد به طوری که از جلو بنا و در میدان نقش جهان دو طبقه، از پشت ساختمان پنج طبقه، از طرفین بنا سه طبقه و با احتساب طبقه همکف به عنوان اولین طبقه، در کل شش طبقه است.
مسجد امام (مسجد جامع عباسی / مسجد شاه)
شاهکار معماری ایرانی اسلامی، تلفیقی از معماری، کاشی‌کاری و نجاری که هر بازدید کننده‌ای را میخکوب می‌کند؛ این اثر مسجد امام میدان نقش جهان است. مسجد جامع عباسی در سال ۹۹۴ خورشیدی و در بیست و چهارمین سالگرد سلطنت شاه عباس به یاد جد بزرگش شاه طهماسب بنا شد. معمار بنا، استاد علی‌اکبر اصفهانی و خوشنویسانی چون علیرضا عباسی، عبدالباقی تبریزی و محمد رضا امامی در ساخت مسجد مشارکت داشتند.
مسجد دو شبستان در قسمت غربی و شرقی دارد و در میانه شبستان‌ها گنبد با ارتفاع ۵۲ متر و قطر ۲۳.۵ متر قرار گرفته همچنین دو مناره نیز در دو سوی گنبد با ارتفاعی حدود ۴۷ متر وجود دارد. در ساخت مسجد از قطعات سنگ مرمر بزرگ و نفیس استفاده شده و در تمام بخش‌های مسجد این سنگ‌ها مشخص است. در دو زاویه جنوب غربی و جنوب شرقی دو مدرسه به‌طور قرینه قرار دارد که مدرسه زاویه جنوب شرقی را مدرسه ناصری و مدرسه دیگر را سلیمانیه می‌نامند.
کاشی‌کاری‌های این بنا با هنرمندی هرچه تمام‌تر در کنارهم قرار گرفته‌اند تا هر چشمی را مجذوب خود کنند. شاید مشهور ترین بخش معماری مسجد امام سنگی باشد که در زیر گنبد است که اگر روی آن بیاستید و صحبت کنید صدای شما دارای پژواک و انعکاس خواهد شد.
مسجد شیخ لطف الله
مروارید معماری ایران زمین و یکی از زیباترین مساجد دنیا که می‌توانیم آن را مشهور ترین جاذبه گردشگری ایران در دنیا نیز بدانیم. نمونه اعلایی از معماری ایرانی در ساخت مسجد، کاشی‌کاری‌های خیره کننده، گنبد اعجاب انگیز و معماری مرموز، همه و همه دست در دست هم داده‌اند تا یکی از برجسته ترین بناهای معماری ایران شکل گیرد. در سال ۹۸۱ خورشیدی این مسجد به دستور شاه عباس اول و با معماری محمدرضا اصفهانی در طی هجده سال ساخته شد، این مسجد به خاطر تجلیل از شیخ لطف الله جبل عاملی از علما مشهور عصر صفوی و پدر زن شاه عباس به اسم او نام گذاری شد.
برای روشنایی این مسجد ۱۶ پنجره در ساقه‌ی گنبد وجود دارد و به‌دلیل این که این پنجره‌های مشبک در گرداگرد این بنا وجود دارند، در تمام طول روز قسمتی از تابش خورشید را وارد فضای داخلی شبستان خواهند کرد. استاد محمدرضا بنای اصفهانی، می‌توانست با گذاشتن گشودگی‌های بیشتر نور بیشتری را وارد این بنا کند، اما با وارد کردن همین میزان نور مهار شده بر روی کاشی‌ها توجه ما را به تک تک آن‌ها جلب می‌کند.
خطوط و کتیبه‌های داخل مسجد کار علیرضا عباسی خطاط بسیار مشهور زمان شاه عباس و باقر بنا، خوشنویس گمنام آن دوره است که نمونه خط ثلث او با خط علیرضا عباسی برابری می‌کند. اما خیره کننده ترین بخش مسجد شیخ لطف الله، گنبد آن است؛ در تزئین این گنبد هشت مقرنس صدفی از بزرگ به کوچک همگی به سمت مرکز گنبد می‌روند که نشان می‌دهد همه چیز در عمل به سمت یک نقطه حرکت می‌کنند و آن نقطه خداوند است.
منحصر به فرد بودن مسجد شیخ لطف الله دلایل گوناگونی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان عدم وجود مناره در این مسجد، نبود شبستان در فضای مسجد، دسترسی به مسجد از طریق پله و وجود راهی مخفی از این مسجد به عمارت عالی قاپو را نام برد. این راهرو که گفته می شود که به منظور دسترسی راحت شاه برای ملاقات با شیخ به مسجد تعبیه شده بود، در میان کاخ عالی قاپو و مسجد قرار داشته و امروزه مسدود است.
سردر بازار قیصریه
ورودی اصلی بازار بزرگ اصفهان در ضلع شمالی نقش جهان قیصریه است که در زمان حکومت صفویان ساخته شد. سر در قیصریه شامل یک دروازه اصلی و چهار دروازه فرعی است که ورود به بازار را میسر می‌سازد. بر بالای سردر، نقاشی‌هایی به قلم رضا عباسی به چشم می‌خورد، ضمن اینکه ناقوس دیر هرمز و همچنین ساعت موجود در قلعه پرتغالی‌های جزیره هرمز پس از فتح آن جزیره به اصفهان آورده شد و در بالای این سردر نصب شد.
قیصریه در گذشته از سه طبقه تشکیل می‌شده که در طبقه سوم آن نقاره نواخته می شد، اما در مرور زمان این طبقه تخریب شده و اکنون دو طبقه آن باقی مانده است. طبقه دوم به امور تجاری و بارزگانی اختصاص داشته و در طبقه پایین مغازه‌ها وجود داشته‌اند. حوضی نیز در روبروی سردر وجود دارد که در دوره‌ای تبدیل به باغچه شد اما بار دیگر احیا و به هویت خود بازگشت.
بطور کلی مجموعه قیصریه شامل سردر و عمارت نقاره خانه و ضرابخانه و کاروانسرای شاهی است. سردر رفیع قیصریه و تالار فوقانی آن یادآور شکوه و عظمتی است که اصفهان عصر صفوی دارا بوده و خاطره شکوفایی اقتصاد و هنر کشور ما را در اذهان زنده می کند.
علاوه بر این چهار عنصر میدان نقش جهان دارای جاذبه‌های دیگری مانند عصارخانه شاهی، بازار نیم‌آورد، چاه حج میرزا، گذر پشت مطبخ، توحیدخانه، سرای ملک‌التجار و غیره است. قدم زدن در این مجموعه تاریخی که به ثبت جهانی یونسکو رسیده، از لذت بخش ترین فعالیت‌های گردشگری است که در ایران می‌توانید انجام دهید.
نظر شما