به نام سنت به کام صنعت

به گزارش خبرنگار ایمنا، رهاسازی غیربهداشتی تلفات ماهی قرمز در جوی و خیابان در روزهای نوروز صحنه‌هایی ناهمگون با حال و هوای عید خلق می کند. هر سال به بهانه نوروز میلیون‌ها ماهی قرمز تولید می‌شود که شاید عمر ده‌ها میلیون قطعه از آن‌ها در همان ساعت‌های اولیه سال نو به پایان می‌رسد، این در حالی است که گونه ماهی قرمز یا ماهی طلایی (Gold Fish) در شرایط عادی حدود ۵۰ سال عمر دارد.

سال‌هاست تصاویری از صحنه‌های ناخوشایند تلنبار میلیون‌ها ماهی قرمز در حاشیه خیابان‌ها دست به دست می‌شود و علی‌رغم نگرانی‌های حامیان حیات وحش و هشدار سازمان حفاظت محیط زیست با متخلفان، همچنان بیش از پیش صنعت تولید ماهی‌های زینتی به بهانه اشتغالزایی و ایجاد کسب و کار به راه خود ادامه می‌دهد.

چندی پیش محمدحسن الهی، کارشناس ماهیان زینتی سازمان شیلات گفته است: "براساس آخرین آمار، امسال بیش از ۲۴۰ میلیون قطعه ماهیان زینتی در کشور تولید می‌شود که نسبت به گذشته با روند روبه رشدی روبه‌رو است، اتخاذ سیاست سازمان شیلات مبنی بر راه‌اندازی شهرک ماهیان زینتی، تقاضای بازارهای صادراتی و تغییر نوع زندگی و نگهداری آکواریوم در آپارتمان‌ها موجب شده تا تولید ماهیان زینتی در کشور افزایش یابد، برآوردها حاکی از آن است که یک سوم تولید ماهیان زینتی، ماهی قرمز شب عید است. "

شاید اشتغال‌زایی و سودآوری می‌تواند به تلنبار و تلفات میلیون‌ها ماهی توجیه اقتصادی بدهد اما زجر موجودات زنده در شان عید باستانی نوروز نیست و جایگاهی در فرهنگ ایرانی ندارد.  

خرید و نگهداری ماهی قرمز، غیراخلاقی است

ماهی قرمز یک گونه مهاجم است که اگر به منابع آبی راه پیدا کند، به طور کامل سبب حذف ماهیان بومی رودخانه‌ها و دریاچه‌ها می‌شود.   قدرت‌الله علیپور، سرپرست نظارت بر امور حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان با بیان این مطلب به خبرنگار ایمنا می‌گوید: "از نظر زیست محیطی اگر ماهیان غیربومی را در منابع آبی رها کنیم، سبب کاهش سایر گونه‌های بومی رودخانه‌ها می‌شود.

وی می‌افزاید: سازمان حفاظت محیط زیست همواره در خصوص پرورش گونه‌های مهاجم آبزیان با شیلات مشکل داشته است زیرا مسئولان شیلات معتقد بودند که پرورش این گونه آبزیان از جمله ماهی تیلاپیا یا ماهی قرمز در آبگیرهای داخلی انجام می‌شود و این ماهی‌ها به رودخانه‌ها و منابع ابی آزاد راه پیدا نمی‌کنند اما در نهایت بر خلاف عقیده شیلات، تعدادی از این ماهی‌ها به آب‌های آزاد می‌رسید.  

علیپور با اشاره به بیماری‌های مشترک بین انسان و برخی آبزیان، می‌گوید: ترشحاتی روی پوست بدن ماهی قرمز وجود دارد که کودکان و افراد حساس و آلرژیک را دچار حساسیت‌های پوستی و اگزما می‌کند از سوی دیگر در فضله این ماهی‌ها عامل بیماری زا و انگل سالمونلا وجود دارد که فرد دچار بیماری تیفوئید (حصبه) می‌شود.

سرپرست نظارت بر امور حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان می‌افزاید: حتی در برخی موارد دیده شده که این ماهی‌ها دارای باکتری مایکوباکتوریوم "عامل بیماری سل" است که این باکتری از طریق تماس انسان با موجود آلوده به بدن انسان منتقل می‌شود. از سوی دیگر خرید و نگهداری ماهیان قرمز و زینتی در تنگ‌های کوچک و باریک اقدامی غیراخلاقی است. بنابراین از مردم انتظار می‌رود، ماهی قرمز یا ماهی زینتی را نه در خانه نگهداری کنند و نه این گونه‌های مهاجم را در آب‌های آزاد و رودخانه‌ها رها کنند زیرا شاید برخی از مردم از آسیب‌ها و مخاطرات زیست محیطی این گونه‌های مهاجم زینتی اطلاعی نداشته باشند، یا ندانند که رهاسازی این گونه به محیط زیست آسیب می زند. "

طی سال های اخیر حامیان حقوق حیوانات پویش حذف ماهی قرمز از سفره هفت سین را آغاز کردند که چندان موفق نبوده است زیرا در باور خیلی از ایرانی‌ها وجود ماهی قرمز در هفت سین یک سنت دیرینه و نماد حیات است.

باورهای اعتقادی و سنتی ایرانی‌ها ضد آزار هر موجود زنده است

حیوان آزاری در فرهنگ، مذهب و سنت ایرانی بسیار نکوهیده است، مریم قانونی، کارشناس تاریخ با بیان این مطلب به خبرنگار ایمنا می‌گوید: "در سنت و مذهب زرتشتی و همچنین پس از ورود اسلام به ایران احترام به حیوانات اهمیت بسیاری داشته است، حتی پس از ورود اسلام در فرهنگ ایرانی حیوانات بسیار محترم و مقدس بودند و به این علت نباید حیوانات آزار ببینند.

وی ادامه می‌دهد: در گذشته رسم بر این بود که ماهی‌ها را از حوض‌های بزرگ و رودخانه‌هایی اطراف شهر سر سفره می‌آوردند و سپس رهایش می‌کردند، این رفتار تمهیدی بود تا ماهی‌ها آزار نبیند زیرا باورهای اعتقادی و سنتی ایرانی‌ها ضدآزار هرموجودی است.  

این کارشناس خاطرنشان می‌کند: بنابر شواهد و نگاره‌های تاریخی، ماهی اهمیت ویژه‌ای در فرهنگ ایرانی دارد، بر اساس باورهای قدیمی جهان شاخ گاوی بر پشت یک ماهی و این ماهی در یک آب فراوان در حرکت است. در حقیقت ماهی نماد برکت و حیات برای زندگی ایرانیان بوده است و نقش پررنگی در فرهنگ ایرانی دارد.

قانونی با اشاره به اینکه به باور برخی، در سنگ بناها و نقش و نگارهای تخت جمشید نیز تصویر ماهی قرمز وجود دارد، می‌گوید: ولی عده‌ای نیز معتقدند از دوره قاجار ماهی قرمز به عنوان نماد عید چینی وارد فرهنگ ما شده است و در نقاشی‌های سفره هفت سین برجای مانده از دوره قاجار تنگ ماهی نیست و این نشان دهنده فرهنگی جدید است که از قبل دوره قاجار در سنت ایرانی وجود نداشته است، اما برخلاف چنین تصوراتی، نماد و نشانه‌های ماهی قرمز در فرهنگ ایرانی از دوره هخامنشیان وجود دارد و در تصاویر برجا مانده از دوره قاجار نیز ظرف‌های گود و بزرگ آب یا حوضچه دیده می‌شود که نارنج هم درون آنها می‌گذاشتند و ممکن است در این ظرف آب، ماهی نیز رها می کردند.  

این کارشناس تاریخ اضافه می‌کند: همچنین رسم پخت سبزی پلوماهی برای شب عید نشان می‌دهد وجود ماهی در نوروز از قدیم بسیار اهمیت داشته است از سوی دیگر ماهی نماد ماه اسفند (برج حوت) است، بنابراین تمام این نشانه‌ها بیانگر اهمیت ماهی در فرهنگ کهن ایرانی است حتی در قدیم هفت سین (هفت میم) بود که ماهی نیز به احتمال بسیار زیاد جز هفت میم بوده است. " با این حال جایگاه ماهی قرمز در تاریخ ایران هر چه باشد، هیچ شباهتی به حال و روزامروزش ندارد.    

باید با اشتباهات فرهنگی مقابله کرد

قانونی در این باره به خبرنگار ایمنا می گوید: "متاسفانه برخی رفتارها به طور اشتباه در فرهنگ ما در حال شکل گیری است، برای مثال ماهی‌ها اسباب بازی بچه‌ها در سفره هفت سین شده است و با بدترین شرایط در تنگ شیشه‌ای کوچک نگهداری می‌شود، حتی به تازگی در روزعشاق "ولنتاین" ماهی‌های زینتی و قرمز در یک تنگ کوچک همراه با یک آویز قلب قرمز به هدیه‌های این روز اضافه شده بود، این رفتارها با موجودات زنده نکوهیده است و در حقیقت این تغییرات، اشتباهات فرهنگی است و باید با این‌ها مقابله کرد.  

وی با تاکید بر اینکه سنت و فرهنگ ایرانی ضد آزار موجودات زنده است، معتقد است:  برای مقابله با رفتار اشتباه با ماهی قرمز نباید کلیت یک سنت و فرهنگ را زیر سوال برد. "

گزارش از: نداسپاهی – خبرنگار ایمنا