به رنگ شهر

به گزارش ایمنا، بنگرید در جهان هستی چه زیبا رنگ‌ها در کنار هم قرار گرفته‌اند؛ گویی قلم صنع پروردگار همچون معماری توانا بر جهان هستی کشیده شده است... هر رنگی داستان خودش را دارد؛ فرهنگ و حس خود را القا می‌کند؛ شادی می‌آفریند و جلوه خاصی به شهرها می‌بخشد... اما این روزها استفاده بجا از رنگ برای هویت، نظم، آرامش دادن به شهر و فضاهای شهری کم‌رنگ شده است، به گونه‌ای که از نتیجه این امر، آشفتگی‌های روحی شهروندان و از بین رفتن روحیه سرزندگی و به تبع آن کم رنگ شدن ارتباطات اجتماعی در شهرها مشهود است، شاید بتوان گفت که یکی از کلیدی‌ترین عناصر در این مسئله، فقر رنگ و عدم انتخاب صحیح و مناسب آن در طراحی‌های شهری است.

اساس انتخاب رنگ‌های مورد استفاده، در طراحی مناظر شهری اهمیت ویژه ای دارد، چرا که استفاده از هر رنگی در هر قسمتی از شهر باید طبق اصول و قواعد باشد تا تاثیر بسزایی در روحیه و سایر عملکردهای فضاهای شهری داشته باشد؛ قطعا رنگ تنها گزینه‌ای نیست که باید در طراحی و اجرای فضاهای شهری مورد توجه قرار گیرد، اما عاملی است که به هر چیزی جان تازه می‌بخشد.

افراط و تفریط نکنیم

حسن موذنی، مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری اصفهان در این باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: رنگ به عنوان یکی از عناصر بصری می‌تواند در بیشتر اثاثیه و المان‌های شهری مانند مبلمان شهری، ایستگاه‌های اتوبوس و حتی وسایل نقلیه عمومی استفاده شود و قطعا در روحیه مردم و روند روانی محیط تاثیر زیادی می‌گذارد، ماهیت رنگ مکانی نیست و بیشتر یک بحث ساختاری است چرا که در هر قسمت باید به مخاطب آن مکان هم توجه شود و در نظر داشته باشیم که تاثیرات رنگ در هر گونه مخاطب فرق می‌کند، مثلا قسمت هایی که برای بازی کودکان در نظر گرفته شده را باید با رنگ‌های شاد و روشن که خلوص رنگ بالایی هم دارد کار کرد تا کودکان نشاط و شادابی‌شان حفظ شود.

او اضافه می‌کند: سعی شده تا در فضاهای عمومی شهری بیشتر از رنگ‌های طبیعی مثل رنگ درختان در چهار فصل سال و رنگ انواع گل ها در فصل بهار  استفاده شود. بکارگیری رنگ‌های طبیعی موثرتر از رنگ های مصنوعی است و اکثر شهروندان نیز استفاده از رنگ‌های طبیعی را ترجیح می دهند.

مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری اصفهان ادامه می‌دهد: در فضاهایی مثل پارک‌ها باید به هارمونی رنگ‌ها دقت کنیم تا همخوانی و خودنمایی رنگ‌های طبیعی نیز حفظ شود. نرده‌هایی که در پارک‌ها استفاده می‌شود بیشتر به رنگ سبز است تا هماهنگی با فضا رعایت شود، همچنین استفاده از رنگ‌های خنثی برای پایه‌های روشنایی‌ها در پارک برای این است که رنگ درختان و گل‌ها خود را بیشتر نشان دهد.

موذنی با تاکید بر اینکه برای طرح‌های نوروزی باید بیشتر از رنگ‌های طبیعی استفاده شود می‌گوید: نوروز زمان دوباره زنده شدن طبیعت است و نباید از رنگ‌های مصنوعی زیاد استفاده شود تا طبیعت بتواند شکوفایی خود را بیشتر نشان دهد و رنگ دلنشین بهار خودنمایی بیشتری کند تا شهروندان هم شور و نشاط را ملموس‌تر حس کنند، برای نوروز همه اثاثیه شهری که نیاز به رنگ و نو نوار شدن دارند، دوباره رنگ می‌شوند تا خانه تکانی شهر تمام و کمال انجام شود.

او با اشاره به اینکه رنگ در حوزه ترافیکی ضوابط و قواعد خاص خود را دارد تصریح می‌کند: در همه شهرها رنگ جداول در چهارراه‌ها و یا میادین شهر باید بر اساس قانون‌های حوزه ترافیکی رنگ شود مثلا رنگ زرد و مشکی به این قسمت ها می‌زنند تا کاملا تضادش مشخص باشد، اما در بقیه قسمت‌ها جداول به رنگ سفید و آبی فیروزه ای است تا رنگ فیروزه ای که به گونه ای نماد شهر اصفهان است نیز در شهر دیده شود.

مدیرعامل سازمان زیباسازی اصفهان معتقد است: شناخته شدن اصفهان با رنگ فیروزه ای زیبا است، اما اگر قرار باشد برای برندینگ و یا سمبل کردن رنگ فیروزه ای در اصفهان اکثر فضاها با این رنگ خود را نشان دهد قطعا زیبایی خاصی ندارد چرا که در بحث رنگ افراط و تفریط نه تنها از نظر مسئولان شهر بلکه از نظر شهروندان نیز زیبا نخواهد بود. رعایت توازن رنگ در شهر اهمیت زیادی دارد، زیرا رنگ در نگاه اول یک موضوع کلی به نظر می‌رسد، در صورتی که وقتی وارد مقوله رنگ و کاربردهای آن می شویم با دنیای بزرگی از ابعاد این موضوع روبرو خواهیم شد. رنگ‌ها در همه جای شهر هستند، حتی جاهایی که از خود رنگ مصالح و مواد بکار برده شده در فضا استفاده شده، هم به این مهم توجه کرده‌ایم.

موذنی با بیان اینکه تاریخ و باستان جزء جدایی ناپذیر شهر اصفهان است خاطرنشان می‌کند: بهتر است برای اینکه پیشینه تاریخی شهرمان حفظ شود از رنگ‌هایی مثل کرمی یا لاجوردی که در معماری آثار باستانی استفاده شده هم بهره بگیریم و یا رنگ‌هایی که در آثار باستانی از بین رفته را مرمت کنیم؛ رنگ به تنهایی نمی تواند هویت یک شهر را بسازد و عواملی بصری دیگری مانند فرم، بافت، متریال و نوع معماری غالب در شهر نیز در ساختن هویت شهر نقش مهمی دارند.

او می‌گوید: در چند سال گذشته سیاست‌های سازمان نوسازی شهر اصفهان بر آن بوده تا هویت اصلی شهر اصفهان حفظ شود و رنگ دخل و تصرف زیادی در فضاهای شهری نداشته باشد به واسطه همین بیشتر از رنگ های خنثی استفاده شده، اما در فضاهایی هم که نیاز بوده تا رنگ‌های بیشتر استفاده شود سازمان کوتاهی نکرده است؛ درباره بحث رنگ در اصفهان اقلیم آب و هوایی نیز باید مد نظر قرار گیرد و فراموش نکنیم که نگهداری از رنگ در اصفهان چندان هم آسان نیست.

رنگ ها راز آمیزند

همچنین بهاره تدین، کارشناس ارشد طراحی شهری و عضو هیئت علمی دانشکده معماری دانشگاه آزاد خوراسگان به ایمنا می‌گوید: برای کاربرد رنگ در شهر باید از شهروندان هم سوال شود و نظرات آن‌ها را نیز در این مورد استفاده کنیم تا بتوانیم نکات جزیی‌تری را از نظر آن‌ها که هر روز با فضاهای گوناگون در ارتباط هستند، نیز در مورد رنگ‌ها در فضاهای مختلف مورد استفاده قرار دهیم.

او تصریح می‌کند: موضوع رنگ هم در تشکیل و حفظ هویت شهر و هم در ایجاد روحیه و نشاط در مردم کاربرد دارد و حتی استفاده از برخی رنگ ها در برخی مناطق می‌تواند از میزان جرائم بکاهد. این رنگ‌ها هستند که به شهر زیبایی می‌دهند و آن را سرزنده نگه می‌دارند، البته باید به استفاده بجا و درست از رنگ در هر مکان و فضایی توجه کامل شود، اگر این گونه نباشد، نه تنها روند مثبتی ندارد بلکه ممکن است نتیجه عکس داشته باشد.

این کارشناس ارشد طراحی شهری می افزاید: رنگ‌ها می‌توانند نشانه امنیت، آرامش، جذابیت، هنر، خلاقیت، تفکر مردمان یک اقلیم یا یک دوره زمانی باشند و همچنین رنگ‌ها می‌توانند به عنوان سمبل شناخته شوند مثل رنگ پرچم ملیت‌های مختلف، رنگ شهر یا روستا مانند روستای ابیانه که به رنگ سرخ و برگرفته از اقلیم آن منطقه است.

تدین معتقد است: استفاده از رنگ در شهر اصفهان کمی مغفول مانده است و مسئولان به جای بهره وری از کاربرد رنگ در طولانی مدت، بیشتر به جنبه‌های اقتصادی در این زمینه می‌اندیشند، اگر به طور مثال رنگ‌های خاص و بیشتری را در پیاده رو چهارباغ استفاده می‌کردند، قطعا در جذب توریست نقش مهمی ایفا می‌کرد.

او ادامه می‌دهد: اصفهان شهر باستان و راز است پس بهره بردن از "راز آمیزی رنگ" می تواند اصفهان را از این حیث در دنیا با جلوه خاصی نشان دهد و زیبایی‌های طبیعی و تاریخی شهرمان را صد چندان کند.

هارمونی رنگ‌ها مهم است

محمد توکلی، کارشناس روانشناسی نیز در این زمینه معتقد است: روانشناسی رنگ‌ها بسیار گسترده است و در زمینه‌هایی زیادی می‌تواند روی افراد تاثیر بگذارد. هر چه رنگ‌ها ساده‌تر باشد هارمونی آن‌ها واضح تر است. آزمایش‌ها و تجربیات متفاوت نشان می‌دهد که افراد نسبت به هماهنگی یا ناهماهنگی رنگ‌ها نقطه نظرهای متفاوتی دارند و اغلب در نظر مردم رنگ‌های هماهنگ، آن‌هایی هستند که از یک خانواده باشند یا در عین تنوع با جلوه یکسانی خودنمایی کنند یا بدون تضاد در مجاور هم قرار بگیرند. به‌طور کلی عنوان هارمونی یا ناهارمونی فقط در رابطه با احساس انسان است که به صورت مطلوب بودن یا نبودن و جذاب بودن یا نبودن مطرح می‌شود.

او ادامه می‌دهد: هارمونی همان تعادل و توازن بین قدرت‌های رنگی است که باید در فضاهای شهری هم از آن بهره گرفته شود تا تاثیرات مثبتی در روحیه و نشاط مردم شهر بگذارد. اگر ما برای مدتی به یک مربع قرمز خیره شویم و سپس چشم را ببندیم یک پس تصویر که به صورت مربع سبز رنگ است در نظرمان ظاهر می‌شود و بر عکس اگر به مربع سبز رنگ نگاه کنیم بعد از مدتی که چشم بسته شود مربع قرمز رنگ در چشم ظاهر می‌شود. در واقع در چشم انسان همیشه رنگ‌های مکمل، رنگ نخستین ظاهر می‌شود که این یک عکس‌العمل فیزیکی نسبت به رنگ‌ها برای جست و جو و ایجاد توازن و تعادل است.

 این کارشناس روانشناسی با تاکید بر اینکه رنگ‌های مکمل یکی از پایه‌ها و اصول هارمونی هستند تصریح می‌کند: اگر در فضاهای شهری از ترکیب رنگ‌ها استفاده نشود بعد از مدتی کسل کننده و حتی باعث ایجاد خشم در افراد می‌شود.

توکلی معتقد است: رنگ‌ها باید به درستی در کنار هم بنشینند تا کاربردهایی مانند ایجاد امنیت، جذابیت محیط و درک از فضای اطراف را برای شهروندان همراه داشته باشد؛ اگر به گنبدهای فیروزه‌ای شهر هم توجه کنیم، می‌بینیم که ترکیبات کوچکی از سایر رنگ‌ها در پس زمینه گنبدها و یا کاشی کاری های لاجوردی استفاده شده تا علاوه بر چشم نوازی خیره کننده و هنرمندانه‌ که دارد بعد از گذشت این همه سال خسته کننده و تکراری نشود.