به گزارش خبرنگار ایمنا، رضا نصر اصفهانی امروز – سه شنبه ۹ بهمن ماه- در سی امین نشست از سلسله نشست های راهبردهای شهرسازی و معماری با موضوع " اقتصاد شهر در طرح‌های توسعه شهری"، اظهار کرد: در برنامه ریزی شهر و طرح‌های توسعه شهری باید دید که چگونه می توانیم الزامات اقتصادی را از بعد علم اقتصاد نه از بعد تعریف عامیانه آن لحاظ کنیم. در بحث راجع به توسعه باید در نظر داشته باشیم که توسعه؛ مقوله ای از فضای اقتصاد و به دنبال افزایش رفاه شهروندان است.
وی افزود: سوال این است که چگونه می توانیم در فضای علم اقتصاد این دو مقوله را به یکدیگر پیوند دهیم.قرار است برنامه ریزی وتوسعه شهر در قالب طرح های جامع و تفصیلی نوشته و ابلاغ شود بنابراین باید الزامات اقتصادی، مزیت اقتصاد شهر و آینده اقتصاد شهر در آن دیده شود. باید بررسی کنیم که در این شهر کسب و کارها به چه صورت است و اقتصاد آن چگونه است. شغل مردم چیست و چه سهمی از چه مشاغلی در مناطق مختلف وجود دارد. کدام منطقه سکونتگاه و کدام منطقه ویژه کسب و کار است.
نصر اصفهانی تاکید کرد: در فضای برنامه ریزی باید ببینیم که آینده اقتصادی شهر اصفهان چه اثری بر شهرهای اطراف دارد. در نظام برنامه‌ریزی اصالت باید بر این موضوع باشد که مالکیت افراد محترم است و بر اساس احترام مالکیت باید برنامه ریزی شهری انجام شود. و همان کاری را انجام دهیم که اقتصادهای توسعه یافته انجام داده اند. شهرک سلامت یک نمونه موفق در اجرای نظام برنامه ریزی است.
وی اضافه کرد: در برنامه ریزی شهری باید نظام بازار آزاد را ببینیم و بر مبنای حرکت‌هایی که شکل می گیرد برنامه ریزی کنیم نه اینکه با آن به مقابله بپردازیم.
این استاد دانشگاه ادامه داد: اگر در برنامه ریزی برای اصفهان، نظام بازار حاکم بود هرگز بدون درنظر گرفتن مزیت نسبی مشاغل اصفهان ( صنایع دستی، گردشگری، کشاورزی و ...) صنایعی همچون فولاد مبارکه، پتروشیمی، ذوب آهن و ... احداث نمی شد که نه تنها باعث آلودگی های زیست محیطی فراوانی شدند بلکه مهاجران زیادی را به این شهر سرازیر کردند. زیرا اگر در برنامه ریزی شهری مشاغل بومی، اصلی و دارای مزیت یک شهر را در نظر نگیریم، افراد آن شهر وارد مشاغل جدید نشده و مهاجران از دیگر نقاط برای کار در آن شغل‌ها داوطلب می شوند.
در نظام برنامه‌ریزی اصفهان الزامات یک شهر توریست‌پذیر را دیده‌ایم؟
وی خاطر نشان کرد: بنابراین در نظام برنامه ریزی شهرمان باید ببینیم که آیا الزامات یک شهر توریست پذیر را در نظر گرفته ایم یا نه، شهری که قرار است محور اقتصادش گردشگری باشد. آیا محور اقتصاد شهری ما گردشگری هست یا نه، اصلا باید دید سهم گردشگری از درآمد یا تولید ناخالص داخلی اصفهان، چقدر است.
نصر اصفهانی گفت: البته نظام بازار در برخی بخش‌ها نیز با شکست مواجه می شود، از نمونه آن می‌توان به نظریه قیمت ها اشاره کرد که با یک مثال بهتر توضیح داده می شود، در یک آپارتمان، افراد دارای مالکیت‌های خصوصی نسبت به آسانسور، پاگرد و همه امکانات مشترک هم مالکیت دارند و هم ندارند. بنابراین نیاز است شورای آپارتمان و مدیر ساختمان برای انجام امور مربوط به امکانات مشترک و پرداخت های مالی آپارتمان،انتخاب شده و شکل بگیرد.
وی افزود: پر واضح است که در شهرها و کشور نیز برای کالاها و خدمات عمومی نیاز به یک مدیریت مانند شهرداری و شهردار یا مجلس و رییس جمهور وجود دارد که انجام امور مربوط به خدمات عمومی که هیچکدام از بخش خصوصی عهده دار انجام آن نمی شوند را بر عهده بگیرند.
این کارشناس اقتصاد شهری اضافه کرد: در نظام قیمت‌گذاری نمی توانیم برای کالاها و خدمات عمومی همچون امنیت قیمت تعیین کنیم، و چون نظام بازار نمی تواند تولید و قیمت گذاری بر کالا و خدمات عمومی داشته باشد، در این بخش با شکست مواجه می شود. برای جبران شکست بازار در ادبیات اقتصادی، نظام بخش عمومی تعریف می شود، در اینجا بخش عمومی باید تصممیم بگیرد تولید یک کالا یا خدمت عمومی مانند احداث خیابان، آیا به افزایش رفاه کمک می کند یا نه؟
وی ادامه داد: از آنجایی که هر فعالیت اقتصادی نیاز به یک مکان اقتصادی دارد، نظام بخش عمومی باید در نظر بگیرد که در شهر مکان یابی به چه صورت انجام می گیرد وچگونه باید یک محل برای زندگی و فعالیت انتخاب شود، چگونه شهرها و مناطق شهری ایجاد می‌شود، زیرا بُعد فضای فعالیت اقتصادی بسیار مهم است و هیچکس نمی تواند به تنهایی برای این مهم تصمیم بگیرد.
"دست نامرئی" باید در نظام برنامه‌ریزی شهری از بین برود
نصر اصفهانی خاطر نشان کرد: در نظام برنامه ریزی شهری باید سعی کنیم که "دست نامرئی" را از بین ببریم. سه شاخص اصلی و مهم مزیت نسبی، صرفه جویی به مقیاس و صرفه جویی ناشی تمرکز یا تجمع نیز باید در نظر گرفته شود. به عنوان مثال در مبحث صرفه جویی ناشی از تجمع، هزینه های بنگاه‌های تولیدی با افزایش تعداد بنگاه‌های اقتصادی دیگر و افزایش تولید، کاهش می یابد. نمونه آن را در بازار هنر اصفهان می بینیم که ایجاد انگیزه برای تجمع طلافروشان باعث شده با وجود اجاره بهای بالای مغازه ها اما طلافروشان ترجیح دهند که در این بازار گردهم بیایند (صرفه جویی ناشی از تجمع محلی).
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان افزود: در مقیاس بالاتر، صرفه جویی ناشی از تجمع شهری را می بینیم که یک بنگاه اقتصادی ترجیح می دهد به شهر بیاید و در آنجا به فعالیت بپردازد به این صورت هزینه هایش کاهش یافته و کسب منفعت می کند. با آمدن بنگاه های اقتصادی، جمعیت ها به شهر سرازیر می شود، در این صورت شهر بزرگ شده و بنگاه های اقتصادی دیگر را نیز به خود جذب می کند.
وی تصریح کرد: در این صورت مدیران شهری باید با اجرای یک نظام برنامه ریزی صحیح بتوانند به مکان یابی این بنگاه های اقتصادی جهت دهی کنند تا طبق سیاست‌های شهری مستقر شوند، طبق این برنامه ریزی، همه مسائل مربوط به حمل و نقل و ترافیک شهری، قیمت ها و اجاره بهای املاک در آن منطقه، جمعیت ساکن در آن منطقه، نیازهای آن منطقه، نوع بنگاه های اقتصادی دیگر و ... در نظر گرفته و منافع شهری تمام و کمال دیده می شود.
نصر اصفهانی تاکید کرد: اگر مدیران شهری چنین برنامه ریزی نداشته باشند بی شک این صاحبان بنگاه های اقتصادی هستند که تصمیم می گیرند کجا مستقر شوند و به شهرداری ها جهت دهی می کنند.
وی افزود: همین موضوع در مورد ساخت و ساز و اسکان خانوارهای شهری نیز مطرح است، سوالی که برنامه ریزان شهری باید پیش از مکان یابی خانوارها به آن بپردازند این است که " یک خانوار چگونه محل سکونتش را انتخاب می کند"، اکنون در شهر ما این سازندگان بنا هستند که ساخت های شهری را جهت دهی می کنند در حالی که طبق اصول شهرسازی نباید این اتفاق رخ دهد.
در برنامه‌ریزی شهر حیطه نفوذ باید اندازه‌گیری شود
نصر اصفهانی گفت: یک معیار اساسی دیگر که برنامه ریزان شهری باید به آن توجه ویژه داشته باشند، " نحوه اندازه‌گیری حیطه نفوذ بازار، بنگاه اقتصادی، شهر و ... " است در این مهم باید در نظر داشت که به عنوان مثال شهرهای بزرگ را نمی توان بدون درنظر گرفتن شهرهای کوچک برنامه ریزی کرد. برای کلانشهری مانند اصفهان باید با درنظر گرفتن شهرهای اطراف آن همچون لنجان، خمینی شهر، فولادشهر و ... برنامه ریزی شهری داشت زیرا هرگونه اقدام در شهرهای بزرگ بر نقاط اطراف آنها تاثیرگذار است مانند احداث بزرگراه و ... .
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان یادآور شد: برنامه ریزان شهری باید پیش از تولید و ارائه خدمت و کالای عمومی، اثرات اقتصادی و محیطی آن را در مناطق شهری مختلف در نظر بگیرند. به عنوان مثال پیش از احداث مترو باید بدانند که وجود این وسیله حمل و نقل چه تاثیری بر قیمت زمین، اجاره بها، افزایش تقاضای بنگاه‌های اقتصادی برای استقرار در آن منطقه شهری و ... را در نظر بگیرند.
وی یادآور شد: هر کدام از این موضوعات مهم اگر در برنامه ریزی شهری لحاظ شود یک فرصت است در غیر این صورت می تواند به یک تهدید تبدیل شود.
نصر اصفهانی گفت: دسته بندی مشاغل در شهر؛ دو نوع پایه و غیر پایه است که رویکرد برنامه ریزان در برخورد با هر نوع از آنها باید متفاوت باشد. مشاغل غیر پایه آنهایی است که بر بیرون از حوزه یک شهر نفوذ ندارد.
وی اظهار کرد: یک خانوار وقتی می خواهد محل سکونتش را انتخاب کند بسیاری مسائل را در نظر می گیرد که از جله مهمترین آن «دسترسی» است یعنی اینکه چقدر برای انجام امورات خود نیاز به سفر شهری وجابجایی دارند. خیلی از افراد با درآمد پایین ترجیح می دهند در مرکز شهر حتی با اجاره بالا ساکن شوند. چون هزینه های رفت و آمد آنها کاهش می یابد. موضوع مهم اینکه حتی اگر هزینه اجاره در همه نقاط شهر نیز یکسان شود، مردم مرکز شهر را برای سکونت انتخاب می کنند.
زمین؛ عاملی مهم در برنامه‌ریزی شهری
این کارشناس اقتصاد شهری گفت: زمین ویژگی هایی دارد که آن را به عنوان یک عامل مهم در اقتصاد تبدیل می کند و از جمله آن می توان به غیرقابل جابجایی بودن، غیر قابل تخریب بودن، اینکه بدون آن نمی‌توان از دیگر عوامل تولید استفاده کرد، ارزش دائمی داشتن و قلمداد شدن آن به عنوان وسیله بیمه و پس انداز به ویژه وقتی در اقتصادی نرخ تورم بالا باشد و اینکه زمین ذاتا کم است، اشاره کرد.
وی افزود: همین ویژگی‌ها است که باعث می شود در برنامه‌ریزی شهری توجه خاصی به زمین شود و دولت‌های مرکزی و محلی برای انجام هرگونه اقدامی در مورد آن با در نظر گرفتن اثرات بلندمدت، مالکیت، ارزش و کاربری آن، وارد عمل شوند. نکته قابل توجه دیگر در مورد زمین این است که تقاضا قیمت آن را تعیین می کند و نه عرضه اش.
نصر اصفهانی اضافه کرد: زمین رانت یا اضافه ارزش دارد، بنابراین نباید با ارزش مازاد دادن به آن به این رانت دامن زد، به عنوان مثال وقتی به یک قطعه زمین اجازه ارتفاع داده می شود و تعداد طبقات ساخت در آن افزایش می یابد در واقع یک هدیه ویژه به نام رانت موقعیتی به آن قطعه زمین داده شده است.
وی ادامه داد: باید نظام عادلانه جبران در برنامه ریزی شهری دیده شود، به عنوان مثال در کشور آمریکا وقتی امکان ایجاد رانت برای برخی ساکنین ایجاد شده و آنها برنده تلقی می شوند (زمانی که یک خیابان جدید احداث می شود و آنها که خانه‌هایشان بر خیابان می افتد، قیمت ملکشان افزایش می یابد،) بر اساس نظام عادلانه جبران، ارزشی از برنده گرفته شده و به بازندگان داده می شود. این موضوع در مورد تولید هرگونه کالاو خدمت عمومی ( خیابان، کتابخانه، فضای سبز، سیستم حمل و نقل و ...) صادق است.
نظر شما