به گزارش خبرنگار ایمنا، در نشست اخیر شورای همکاری کشورهای حوزه خلیج فارس هر چند امیر قطر به طور رسمی از سوی پادشاه عربستان دعوت شده بود، اما وی که کشورش ماههاست از سوی عربستان و متحدانش مورد تحریم قرار گرفته، از سفر به عربستان خودداری و به اعزام نماینده‌ای رده پایین به شورای همکاری خلیج فارس بسنده کرد. سایر اعضای شورا نیز با رویکرد جدید عربستان نسبت به سایر کشورهای عربی و قتل جمال خاشقچی، روزنامه نگار منتقد در تنش مدام بودند. سلطان «قابوس بن سعید»، شاه عمان نیز در این نشست شرکت نکرد و «فهد بن محمود آل سعید» معاون نخست‌وزیر در امور شورای وزیران، به عنوان نماینده سلطان قابوس در این اجلاس حضور یافت.
با این وجود، در بیانیه پایانی بر «لزوم پایبندی ایران به اصول حسن هم‌جواری و احترام به حاکمیت کشورها تاکید شد و از جامعه جهانی درخواست شد گام‌های عملی‌تری برای ممانعت از دستیابی ایران به توانمندی هسته‌ای بردارد. در این نشست همچنین گام‌های آمریکا برای تقابل با فعالیت‌های نظام ایران مورد استقبال قرار گرفت.» در همین راستا، ادامه روند خصومت‌ورزی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس با ایران سبب شد تا گفت و گویی ترتیب دهیم با احمد کاظم زاده، کارشناس و تحلیگر مسائل خاورمیانه و نظر وی را در مورد موقعیت فعلی و چشم انداز آینده شورای همکاری خلیج فارس و تعامل آن با ایران جویا شویم.
وضعیت و جایگاه کنونی شورای همکاری خلیج فارس را چگونه ارزیابی می کنید؟
در حال حاضر چیزی به نام شورای همکاری خلیج فارس در عمل وجود ندارد؛ چرا که این شورا با اختلافات گسترده داخلی روبرو است؛ البته این اختلافات چیز جدیدی نیست؛ از همان ابتدا یکسری بلوک‌بندی و جبهه گیری‌های درونی بین شش عضو شورا بحث و جدلهایی ایجاد می‌کرد، اما در ماههای اخیر؛ بعد از اختلافاتی که بین عربستان، امارات، بحرین و قطر آشکار شد، این جدلها ومنازعات درونی باعث شکاف بسیار عمیق و گسترده‌تر بین اعضا شده به‌طوری‌که شورای همکاری خلیج فارس در آستانه فروپاشی است.
ارزیابی شما از تحولات نشست اخیر این شورا چیست؟
نشست اخیر شورای همکاری خلیج فارس باید درعمان برگزار می شد، اما سال گذشته عربستان در نشست این شورا که در کویت برگزار شد، به خاطر منافع سیاسی ومنطقه ای خود میزبانی این نشست را از عمان گرفت تا خود برگزار کننده بلامنازع آن باشد، هر چند بر اساس اساسنامه شورای همکاری خلیج فارس، عربستان نمی توانست چنین اقدامی را انجام دهد. با این وجود، اتفاقات اخیر شرایط وجو سیاسی پر از تنشی را به ضرر عربستان رقم زد.
در ماههای اخیر، دامنه اختلافاتی که بین عربستان و قطر وجود دارد، هر روز گسترده‌تر شده و ادامه یافته و از سوی دیگر با ماجرای قتل خاشقچی، روزنامه نگار منتقد، اوضاع سیاسی منطقه ای نیز نه تنها به نفع عربستان نیست، بلکه تنشها، اختلافات و منازعات زوایای جدیدتری هم پیدا کرده است. بنابراین به خاطر شرایط و جو نامناسبی که عربستان در فضای منطقه ای و جهانی برای خود رقم زده است، نتوانست انتظاراتی را که از نشست ریاض داشت برآورده کند و بهره برداری‌های سیاسی لازم را از شورای همکاری خلیج فارس به عمل آورد.
به نظر شما عربستان در نشست اخیر شورای همکاری خلیج فارس چه اهدافی را دنبال می کرد؟
عربستان با ارتکاب قتل خاشقچی و با توهم اینکه می‌تواند در این زمینه به اهدافش برسد، باعث سلب اعتماد جهانی و منطقه ای از خود شده است، در این شرایط، نابخردی‌ها و ناکارآمدی‌های محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان نیز هاله‌ای بیشتر از تنش و جنگ افروزی را رقم می‌زند. در حال حاضر همه می‌دانند محمد بن سلمان در پی استفاده سیاسی از این نشست هاست و با این فضا سازی‌ها قصد جلب محبوبیت و اعتماد از دست رفته را دارد و سعی می کند با حضور در این نشست‌ها و سفر به کشورهای مختلف بار دیگر اعتماد جهانیان را به خود جلب کند، اما خیلی از افراد می‌دانند که محمد بن سلمان در جنایات جنگ یمن و در قتل خاشقچی مقصر اصلی است و جهت همه انگشت‌ها او را نشان می دهد. بنابراین در حال حاضر این نشست‌ها نوعی استفاده ابزاری برای محمد بن سلمان و عربستان است.
آیا خاندان سعودی موفق شدند به اهداف خود از این نشست دست یابند؟
خیر، نشستی که در ریاض برگزار شد از بسیاری جهات برای عربستان یک شکست به حساب می آید؛ این نشست بر خلاف سایر نشست‌های قبلی بدون مقدمه برگزار شد، چرا که عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان برای وزرای خارجه عضو شورای همکاری خلیج فارس که همیشه مسئولیت تعیین دستور کار نشست را عهده دار بودند، دعوت نامه ای صادر نکرد.
این در حالی است که بر اساس رویه دیپلماتیک رایج، الجبیر باید با دعوت نامه ای روز برگزاری نشست را به وزرا و اعضا اعلام می کرد، اما به خاطر تنش در فضای داخلی عربستان و درگیری لفظی و تنش دیپلماتیک با قطر، برای هیچ کدام از کشورها دعوت نامه صادر نکرد، در نتیجه وزرای امورخارجه کشورهای عضو شورای همکاری هم در این نشست حضور نیافتند. بنابراین علی رغم آن که عربستان برای این نشست تبلیغات بسیار گسترده‌ای را انجام داده بود، این امر شکست مفتضحانه‌ای برای این کشور بود و دستاورد سیاسی خاصی هم در پی نداشت.
آینده روابط کشورهای عربی حوزه خلیج فارس با ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟
همانگونه که مقامات ایران بارها تأکید کرده اند، کشور ایران برای ارتباط با تمام کشورهای عربی تمایل دارد؛ ایران در راستای سیاست اعتمادسازی و تنش زدایی خود، خواستار بهبود روابط با همه کشورهای عربی و اسلامی است، اما عربستان و برخی از کشورهای دیگر به دلیل آفت بدبینی که نسبت به ایران دارند و همچنین به دلیل نزدیکی با راستگرایان آمریکایی و اسرائیلی باعث دوری بیشتر وتنش آفرینی می شوند.
در مقطع کنونی، عربستان در صدد ائتلاف با راستگرایان آمریکایی است و به همین خاطر هم سعی می کند از ایران دوری کند، سیاست و منافع آمریکا نیز در این است که عربستان به همین رویکرد خود ادامه دهد؛ چرا که هدف مقامات این کشور و نیز رژیم صهیونیستی این است که عربستان را به ایران ظنین، بدبین و بی اعتماد کرده و هر چه بیشتر فضا را ناآرام وجو را مسموم کنند و با این کار باعث افزایش هر چه بیشتر اختلافات عربستان با ایران شوند. در واقع آنها سعی می‌کنند برخی مسائل اختلافی بین ایران و عربستان را آنچنان بزرگنمائی کنند تا این اختلافات هر روز بیشتر و گسترده تر و در نهایت تبدیل به منازعه و مناقشه سیاسی شود.
به نظر شما ایران برای تغییر شرایط موجود چه می تواند بکند؟
در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، به ویژه عربستان و امارات متحده عربی نسل جدیدی از قدرت طلبان جوان به شدت تحت تاثیر فضاسازی‌های مسموم ضد ایرانی قرار دارند و لذا از فرش قرمز ایران نه تنها استقبال نکرده، بلکه هر چه بیشتر از کشورمان دور شده اند، به نحوی که شاهد هستیم روابط این کشورها با ایران هر روز سردتر شده است. بنابر این نمی‌توان گفت که مشکل از طرف ایران است؛ بلکه مشکل از طرف‌های مقابل و کشورهای عربی است که با رویکرد بازیگران نسل جدید از قدرت طلبان جویای نام هر روز بر منازعات قدیمی افزوده و تنش‌های جدیدتری را خلق می کنند.
نظر شما