عباس نصر در رابطه با مهمترین پیام امام رضا(ع) برای مردم عصر حاضر به خبرنگار ایمنا گفت: اولین پیام، مطالعه، زمانه‌شناسی و جهان‌شناسی است؛ اگر مطالعه نداشته باشیم، تفاوت امامت و خلافت در اندیشه سیاسی علوی و اموی برایمان قابل درک نیست وچه بسا راه خلفای اموی و عباسی را برویم و فکر کنیم حرکت ما در چارچوب اندیشه سیاسی امام علی(ع) است.
وی افزود: اگر نهج‌البلاغه را بخوانیم به خوبی می‌فهمیم زمامدار جامعه بودن با مفهوم امامت علوی؛ یعنی با رضایت مردم، حضور و رأی آنها حکومت کردن. این درحالی است که در تاریخ سیاسی اسلام، خلیفه سیاسی خدا بودن را کسانی ابتکار کردند که حضور مردم برای آنها معنی نداشت و منشأ مشروعیت سیاسی خود را از بالا تصور می‌کردند، بنابر این راه نجات ما در مرتبه اول مطالعه است.
نصر با اشاره به اینکه چگونه می‌توان از شیوه سیاسی امام رضا(ع) پیروی کرد، گفت: هر یک از امامان در حیات طیبه خود نقش ویژه‌ای نسبت به موقعیت زمانی و وضع حاکمیت سیاسی زمانه خود ایفا کردند تا ما شیعیان بتوانیم در شرایط گوناگون از تجربه تاریخی هر یک از آنها درس بگیریم و مدل رفتاری آنها را پیشه کنیم.
این پژوهشگر تاریخ اسلام افزود: دو عنصر زمان‌شناسی و تطابق شرایط زمان خود با آن الگوها از یکسو و از طرف دیگر مطالعه و شناخت زمان آن امامان برای فهم درست عملکرد آنها ضروری است؛ به عبارتی اگر ما شرایط سیاسی امامی را نشناسیم یا شرایط زمان خود را درست درک نکنیم و به طور ذهنی یکی از آنها را الگوی سیاسی خود قرار دهیم، قطعا به راه خطا خواهیم رفت.
زمان‌شناس باشیم
نصر با اشاره به مثالی تصریح کرد: اگر در شرایط سیاسی امام رضا(ع) واقع شده باشیم، اما به طور ذهنی خود را در شرایط سیاسی امام حسین(ع) یا امام حسن(ع) تصور کنیم و بر این اساس عمل کنیم، راه بیهوده‌ای را پیموده‌ایم، بنابراین زمان‌شناسی برای هر دو مقطع تاریخی آن زمان و زمان خود ضروری است.
این کارشناس مسائل سیاسی با بیان اینکه امام رضا(ع) چگونه و در چه شرایطی عمل کرد، گفت: از جمله شرایط عام حاکم بر زمانه امامان بعد از واقعه کربلا این بود که فرماندهی عملیات‌های نظامی از رهبری سیاسی و دینی تفکیک شدند؛ در واقع بعد از واقعه کربلا ائمه تنها تایید کننده و یاری کننده حرکت‌های نظامی به حق بودند، اما خودشان اسلحه به دست وارد میدان نشدند.
وی افزود: دلیل این امر هم این بود که پس از شهادت امام حسین(ع) و یارانش دامنه شناخت حق و باطل از عده‌ای محدود خارج شد و دیگر نیازی نبود که مثلا با شهادت ۷۲ نفر حق نمایان شود از این رو حرکت ائمه بر حسب شرایط زمانه بیشتر در چارچوب سیاسی، اخلاقی و علمی شکل می‌گرفت واگر لازم بود قیام‌های منتسب به آنها تایید و یا رد می‌شد تا مکمل کار آنها قرار گیرد.
نصر خاطرنشان کرد:از امام سجاد(ع) تا امام یازدهم رویارویی نظامی مستقیمی از ائمه سراغ نداریم، اما تحرکات سیاسی آنها موجب می‌شد که برخی مانند امام موسی کاظم(ع) به زندان بیفتند یا مانند امام نهم تا دوازدهم زیر فشار حکومت قرار بگیرند.
وی افزود: در این راستا پارادایم حاکم بر زمان امام رضا(ع) نیز طبق همین رویه اصولا بر اساس مبارزه نظامی طراحی نشده بود؛ بلکه شرایطی بود که در منظر جامعه دو اندیشه سیاسی خلافت و ولایت خیلی به هم نزدیک شده بود و باید این دو به نوعی تفاوت خود را به نمایش می‌گذاشتند.
این پژوهشگر تاریخ اسلام تصریح کرد: یک نوبت در زمان امام علی(ع)، نوبت دیگر در زمان امام حسین(ع) و این بار هم در زمان امام رضا(ع) نزدیک شدن این دو جریان سبک نوینی داشت که نمی‌شد با شیوه‌های قبلی این تفاوت را آشکار کرد؛ بلکه با مشارکت در قدرت، امکان رونمایی از این اختلاف در دو خط مشی وجود داشت.
در امور سیاسی برای هر کاری باید تاکتیک خاص آن را به کار برد
نصر خاطرنشان کرد: درس بسیار بزرگی که می‌توان از امام رضا(ع) آموخت این است که برای رفع مشکلات باید نوآوری داشته باشیم و از تقلید صرف از شیوه‌های قبلی فاصله بگیریم؛ زیرا در امور سیاسی برای هر کاری باید تاکتیک خاص آن را به کار برد.
وی افزود: به هر حال امام رضا(ع) در شرایطی بود که علاقه به خاندان امام علی(ع) بین جامعه افزایش یافته بود، افکار ایشان از تریبون‌ها به همه مردم می رسید و علاقه به تفکر و اندیشه ایشان ایجاد می‌شد، در نتیجه باید از موضع قدرت برخورد می‌کردند.
این پژوهشگر تاریخ اسلام با بیان اینکه در این دوره زمامداران نیاز به همراهی امام در عرصه‌های علمی و تأیید سیاسی ایشان داشتند و به همین دلیل به امام رضا(ع) پیشنهاد ولایتعهدی را دادند، گفت: امام رضا(ع) پیشنهاد ولایتعهدی را پذیرفت تا با این کار در درجه نخست راه دانش و تمدنی را که امام باقر(ع) و امام صادق(ع) گشوده بودند تداوم ببخشد و در درجه دوم اندیشه‌های دینی را از دست اندازی‌های حکومتی حفظ کند.
نصر سومین دلیل پذیرش ولایتعهدی از سوی امام رضا(ع) را تبیین تفاوت دو نوع تفکر امامت و خلافت در اندیشه سیاسی زمانه خود دانست و افزود:امام رضا(ع) این کار را با حدیث "سلسلةالذهب" انجام داد که در ابتدای ورود به خراسان بیان کرد، این حدیث، پرچم تصحیح اندیشه سیاسی از جانب امام بود که بر افراشته شد و همه را به سوی حق دعوت کرد.
نظر شما