به گزارش خبرنگار ایمنا، ابتدا نامه اعتراض‌آمیز کتابفروشان و سپس نامه تهدیدآمیز صنف کتاب و لوازم التحریر اصفهان به اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و همچنین صحبت از تحریم حضور در نمایشگاه از سوی ناشران بزرگ و آن‌گاه قرار گرفتن همه این جنجال‌ها در کنار گرانی شدید کتاب، به پرحاشیه شدن سیزدهمین نمایشگاه کتاب اصفهان دامن زد.
آسیب دیدن کتابفروشان از نمایشگاه کتاب بحثی است که همواره وجود داشته است، تا جایی که اواخر مهرماه امسال و پس از قطعی شدن برگزاری نمایشگاه، کتابفروشان در نامه‌ای که به امضای ده‌ها نفر از آن‌ها رسید، با اشاره به این‌که کتابفروشان "پیکره همیشه فعال جامعه فرهنگی" هستند، از اتحادیه صنف کتاب و لوازم التحریر خواستند که "از آن‌ها در برابر خواسته های انحصارطلبانه بانیان برگزاری نمایشگاه استانی کتاب محافظت کند."
سیاسی- امنیتی شدن حواشی نمایشگاه
در پی نامه کتابفروشان، اتحادیه صنف تهدید کرد که در صورت برگزاری نمایشگاه کتاب، کتابفروشان "اقدام به فروش فوق‌العاده خواهند نمود" و به این ترتیب بهره‌برداری نمایشگاه را مختل خواهند کرد.
درباره این اتفاق، محمدرضا منصوری، مدیر داخلی نمایشگاه کتاب اصفهان و عضو هیئت مدیره شرکت تعاونی ناشران، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: کتابفروشان حرکتی انجام دادند و می‌خواستند با برگزاری نمایشگاه کتاب مخالفت کنند، اما از سوی مراجع قانونی با تذکر و اتخاذ روش بازدارنده از این اقدام منع شدند.
منصوری تاکید می‌کند: برگزار نشدن نمایشگاه در سال‌های پیشین نیز به دلیل نبود بانی برای برگزاری آن بوده است و برخلاف گفته‌های کتابفروشان، هیچ ارتباطی به اعتراضات آن‌ها ندارد.
البته نمی‌توان به این سادگی اثرگذاری کتابفروشی‌ها را در حوزه کتاب نادیده گرفت. چرا که بنابر اعلام رسمی، بن‌های نمایشگاه، در زمان برگزاری آن و تا دو هفته پس از پایان نمایشگاه، قابل استفاده در بعضی کتابفروشی‌های بزرگ شهر هستند و می‌توان دلیل این موضوع را جلب رضایت کتابفروشان از سوی مسئولان برگزاری نمایشگاه توصیف کرد؛ این در حالی است که مدیر داخلی نمایشگاه کتاب، آن را "نشانه حسن نیت مسئولان" می‌داند.
شکست اقتصادی نمایشگاه کتاب
همان‌طور که پیش از این به بررسی علل نارضایتی غرفه‌داران از اوضاع فروش در نمایشگاه پرداخته بودیم، محمدرضا منصوری تایید می‌کند که شرکت تعاونی ناشران نیز در جریان برگزاری نمایشگاه چند صد میلیون تومان مقروض شده است و می‌گوید: سازمان‌ها، اعم از شهرداری، استانداری و ارشاد به برگزاری نمایشگاه کمک مالی نکردند.
براساس گفته‌های مدیر داخلی نمایشگاه، به نظر می‌رسد که پیش‌بینی شرکت تعاونی ناشران این بوده است که برگزاری نمایشگاه کتاب می‌تواند یک فعالیت سودآور باشد اما واقعیت این است که ضعف فرهنگ کتابخوانی جامعه و دغدغه‌های اقتصادی که این روزها گریبانگیر مردم است، در سودآوری اقتصادی برگزاری نمایشگاه تاثیر منفی دارد و نتیجه‌ای جز ضرر به دنبال نخواهد داشت، همان‌طور که منصوری می‌گوید: آمارها از آنچه که پیش‌بینی می‌کردیم بسیار پایین‌تر است و تنها حدود ۳۰ درصد از انتظارات اقتصادی که از برگزاری نمایشگاه کتاب داشتیم برآورده شد.
براساس آماری که مدیر داخلی نمایشگاه در اختیار خبرنگار ایمنا قرار داد، میانگین فروش روزانه بن تخفیف در نمایشگاه از ۱۴۰ میلیون تومان کمتر بوده و تعداد بازدیدکنندگان روزانه نیز، از ۱۰ هزار نفر فراتر نرفته است.
با توجه به این آمار، نارضایتی‌های اقتصادی در حوزه کتاب تنها به کتابفروشان ختم نمی‌شود و این معضل حتی با برگزاری نمایشگاهی با تبلیغات وسیع و تخفیفات گستره نیز قابل حل نیست. شاید بتوان ریشه این مشکلات را در گرانی کتاب، رواج کتاب‌های الکترونیکی و مهم‌تر از همه در ضعف فرهنگ کتابخوانی جامعه جستجو کرد.
نمایشگاهی که نمایشگاه نبود، فروشگاه بود
باید توجه داشت که نمایشگاه واژه‌ای دهان پر کن و بزرگ است، اما آیا در عمل نیز به همین اندازه رویداد بزرگ و مهمی اتفاق می‌افتد؟ بدون شک دیدار ناشران خرد با یکدیگر و با شرکت‌های پخش در جریان نمایشگاه، می‌تواند به توسعه فعالیت آن‌ها کمک کند، اما در کنار آن باید برای بازدیدکنندگان نیز شرایطی فراهم شود که تجربه‌ای دلپذیرتر داشته باشند.
در نمایشگاه امسال، برخلاف وعده‌ها، برنامه‌های جانبی درخور توجهی برگزار نشد و با کمی اغماض می‌توان گفت که نمایشگاه کتاب تنها در همان ۴۰۰ غرفه‌ای خلاصه شد که مشغول فروش کتاب‌های خود بودند. مدیر داخلی نمایشگاه کتاب اصفهان در این باره می‌گوید: به هر حال نقطه قوت حضور در نمایشگاه نیز دستیابی به همین مقدار فروش است.
البته باید به این موضوع نیز توجه کرد که بازدیدکنندگان از نمایشگاه کتاب عمدتا افرادی فرهنگی هستند که لذت ورق زدن و بررسی کتاب در محیط آرام و دلپذیر کتابفروشی‌ها را در حال حاضر تنها برای بهره بردن از تخفیفات گسترده نمایشگاه نادیده می‌گیرند و در نتیجه باید شرایطی را فراهم کرد که بتوانند استفاده‌های فرهنگی بهتری از چنین رویداد بزرگی داشته باشند.
محمدرضا منصوری البته به این موضوع نیز اشاره می‌کند که "در نظر داریم با پایان مهلت قانونی نمایشگاه، این رویداد تمام نشود و با برنامه‌های جانبی بلند مدت آن را ادامه دهیم" اما باید منتظر ماند و دید که این تئوری تا چه حد به عمل نزدیک خواهد شد.
ناشران و کتاب‌هایی که نبودند
اگرچه مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان گفته بود که " حدود ۹۶ هزار و پانصد عنوان کتاب تا پیش از مراسم افتتاحیه به نمایشگاه وارد شده است" اما پس از یک گفت‌وگوی میدانی با بازدیدکنندگان از نمایشگاه، می‌شد نتیجه گرفت یکی از مهم‌ترین معضلاتی که بازدیدکنندگان با آن مواجه بودند، نبود بسیاری از عناوین مورد انتظار در نمایشگاه کتاب اصفهان بوده است.
شاید بتوان حضور نداشتن چند انتشارات مهم کشوری، از جمله نیلوفر، چشمه، نی، ققنوس و قطره در نمایشگاه امسال را یکی از دلایل کمبود کتاب‌های مهم دانست. ناشرانی که بعضا به دلیل سیاست‌های خود یا برای حمایت از کتابفروشی‌ها، از حضور در نمایشگاه کتاب خودداری و یا آن را تحریم کردند.
همچنین از تفاوت‌های مورد انتظار در نمایشگاه کتاب نسبت به کتابفروشی‌های سطح شهر، امکان یافتن کتاب‌های کمیاب است. کتاب‌هایی به زبان‌های خارجی و یا کتاب‌های تخصصی خاص و گران‌قیمت که به دلیل نبود صرفه اقتصادی در کتابفروشی‌ها عرضه نمی‌شوند، از این دست کتاب‌های کمیاب هستند. اما این موضوع نیز همچون سال‌های گذشته مغفول مانده بود و حتی می‌توان با احتساب این‌که نمایشگاه سال ۹۴ چند غرفه تخصصی برای عرضه کتاب‌های زبان اصلی و دایره‌المعارف داشت، نمایشگاه امسال را نسبت به آن ضعیف‌تر توصیف کرد.
با پایان نمایشگاه کتاب و با توجه به این‌که به زودی طرح پاییزانه کتاب آغاز خواهد شد، می‌توان انتظار داشت که حواشی و مشکلات سیزدهمین نمایشگاه کتاب اصفهان نیز به فراموشی سپرده شود، اما این فراموشی دقیقا همان چیزی است که باید نگران آن بود. مشکلاتی که این نمایشگاه برای برگزاری تجربه کرد و ضعف‌هایی که در اجرای برنامه‌ها وجود داشت، اعم از مخالفت‌های کتابفروشان و انتقادات به فروشگاهی بودن نمایشگاه، باید در کارگروه‌هایی تخصصی بررسی شده، از تکرار آن‌ها جلوگیری شود.
گزارش از: علی فتحی، خبرنگار فرهنگ و هنر ایمنا
نظر شما