به گزارش خبرنگار ایمنا، چهارمین روز برگزاری نمایشگاه، ساعات خلوت‌تری را نسبت به روزهای آخر هفته سپری می‌کند و کمی پیش از غروب آفتاب، خلوتی راهروهای نمایشگاه بیشتر از جمعیت حاضر میان غرفه‌ها نمایان است.
آن‌طور که از گفته‌های غرفه‌داران بر می‌آید، اوضاع نمایشگاه صبح تا ظهر بسیار بدتر بوده است و عملاً بی‌کار بوده‌اند. اما با گذشت زمان، رفته رفته به جمعیت حاضران افزوده می‌شود و می‌توان بابت دیدن این جمعیت به ظاهر کتاب‌خوان خوشحال بود، تا این که مدیر فروش یکی از انتشاراتی‌های مشهور می‌گوید "مردم زیادند، ولی میزان خرید کم است. گویا اکثراً فقط آمده‌اند کتاب ببینند."
حضور حداکثری، خرید حداقلی
به هر حال، در وضعیت اقتصادی پراسترس این روزهای کشور، کتاب چقدر می‌تواند در سبد خرید مردم جای داشته باشد؟ مرد جوانی که مدیر فروش نشر کوله‌پشتی است، به ایمنا می‌گوید "در چاپ‌های جدید، کتاب‌ها خیلی گران‌تر شده‌اند. یک بند کاغذ که قبلاً ۹۷ هزار تومان بود، الان به ۲۰۸ هزار تومان رسیده! یعنی بیشتر از دو برابر!"
چطور می‌توان انتظار داشت که این معضل در اقبال مردم به خرید کتاب مؤثر نباشد؟ آن هم زمانی که به تأیید یکی از غرفه‌داران، "قیمت برخی کتاب‌ها با تخفیف ویژه نمایشگاه، همچنان از قیمت بدون تخفیف چاپ پیشین همان کتاب‌ها گران‌تر است!"
زمانی که در عین دیدن جمعیت بالای حاضرین در نمایشگاه، عباراتی چون "بد نیست"، "مردم کمتر از سه سال پیش آمده‌اند"، "استقبال از نمایشگاه تبریز و حتی یزد بهتر بود" و "نسبت به پیش‌بینی‌ها، فروش نصف بوده است"، از زبان برخی غرفه‌داران به گوش می‌رسد، تماشای جمعیت انبوهی که در میان غرفه‌ها قدم می‌زنند هم امیدوار کننده نیست. حتی یک پسر جوان، با لحنی غرورآمیز و خندان بلند بلند می‌گوید "ما که اهل کتاب نیستیم!" و سپس دوستانش قهقهه سر می‌دهند.
البته تعداد زیادی از غرفه‌داران هم انتظارات خود از نمایشگاه را برآورده شده می‌بینند و به عنوان مثال مسئول فروش انتشارات سخن، می‌گوید "خدا را شکر فروش خوب بوده است" و همان‌طور که انتظار می‌رود، تاکید می‌کند، "به عنوان مثال کتاب‌های خانم پوراصفهانی خوب فروش رفته" هما پوراصفهانی، نویسنده رمان‌هایی است که تا چند سال پیش در اینترنت منتشر می‌شد و اکنون نسخه چاپی بعضی از آن‌ها تا حدود ۷۰ هزار تومان قیمت دارد.
یک عنوان و ۲۰ نسخه؛ کپی رایت کجاست؟
حوالی ساعت هفت عصر، نمایشگاه شلوغ‌ترین ساعات خود را تجربه می‌کند. در کنار غرفه‌هایی که به دلیل ازدحام، باید مدتی منتظر ماند تا بتوان از نزدیک کتاب‌هایشان را ورق زد، غرفه‌هایی هم هستند که گمنام هستند و مردم با بی‌توجهی از کنارشان عبور می‌کنند.
البته بعضی از همین غرفه‌های گمنام، در پناه نبود قانون و پیگیری جدی کپی‌رایت در کشور، ترجمه مشهورترین کتاب‌های جهان را می‌فروشند، تا جایی که برای کتاب‌هایی مثل «صد سال تنهایی» بیشتر از انگشتان دو دست می‌توان نسخه‌های ترجمه فارسی پیدا کرد. آن هم ترجمه‌هایی که به جز یکی دو مورد، نمی‌توان انتظار کیفیت آن‌چنانی از آن‌ها داشت.
در حالی که تعدادی از ناشران مطرح کشوری در نمایشگاه حضور ندارند، یکی از ناشران ناآشنا می‌گوید "بیشتر برای معرفی انتشارات خود شرکت کردیم، اینکه با ناشران دیگر تعامل داشته باشیم، خودمان را به شرکت‌های پخش معرفی کنیم و بگوییم که ما هم هستیم!" البته در شرایطی که آمار کتاب‌خوانی مناسب نیست، لزوم وجود ۱۵ هزار ناشر هم موضوعی است که باید علت آن را از سیاست‌گذاران فرهنگی کشور جویا شد.
سایه سنگین نبود اسم‌های بزرگ؛ پای تحریم در میان است؟
حضور نداشتن ناشران مشهور و معتبری چون ققنوس، نیلوفر، چشمه، نی و قطره در نمایشگاه کتاب اصفهان، از موارد ناخوشایند این دوره است. البته تعدادی از غرفه‌ها، با این ادعا که نمایندگی این ناشران را در این نمایشگاه برعهده دارند، به فروش تعدادی از کتاب‌های آنان می‌پردازند. کتاب‌هایی که البته لیستشان نه‌تنها کامل نیست، بلکه بعضی از مهم‌ترین عناوین نیز فروخته نمی‌شود.
در یک گفت‌وگوی تلفنی، خبرنگار ایمنا پیگیر این موضوع از سوی روابط عمومی نشر نیلوفر شد، "ما به هیچ کسی در هیچ شهرستانی نمایندگی نداده‌ایم و اگر هم کتاب‌های نشر نیلوفر فروخته می‌شود، از طرف ما نبوده و غیرقانونی است!"
همان‌طور که از برخی ناشران و غرفه‌داران در نمایشگاه کتاب امسال می‌توان شنید، گویا تعدادی از انتشاراتی‌های معتبر نمایشگاه را تحریم کرده‌اند. مسئول غرفه فروش متمرکز در نمایشگاه، می‌گوید "نی، قطره و چشمه برای حمایت از کتابفروشی‌ها نمایشگاه را تحریم کرده‌اند."
اگرچه مدیر فروش نشر قطره، در گفت‌وگوی تلفنی با خبرنگار ایمنا این موضوع را تأیید می‌کند، دو ناشر دیگر پاسخ روشنی نسبت به این موضوع ندارند و تنها سیاست‌های خود را منجر به این اتفاق می‌دانند. البته می‌توان اعتراضات کتابفروشی‌ها و لزوم وجود ارتباط نزدیک میان ناشران و آن‌ها را در این موضوع دخیل دانست.
آسیب‌زا بودن نمایشگاه، بیش از آن‌که یک پاسخ باشد، همچنان یک سؤال پربحث است. سوالی که هنوز نمی‌توان با یک حکم کلی به سراغ جواب آن رفت. همان طور که مسئول غرفه انتشارات مجید معتقد است، "نمایشگاه به کتابفروشی‌ها آسیب می‌زند" اما تاکید می‌کند که "این خانه از پای بست ویران است" و مشکلات کتاب از جای دیگری ریشه دوانده‌اند.
به هر حال، در میان همهمه و شلوغی، گفته‌های ضد و نقیض ناشران، نارضایتی برخی غرفه‌داران و کبک خروس‌خوان برخی دیگر، نمایشگاه کتاب اصفهان، این روزها با تمام نقاط ضعف و قوت خود در حال برگزاری است و همچون هر اتفاق فرهنگی بزرگ دیگری، مخالفان و موافقانی دارد، گویا این بار، کفه ترازو به نفع موافقان آن پایین آمده و چراغ نمایشگاه پس از چند سال دوباره روشن شده است.
گزارش از: علی فتحی، خبرنگار فرهنگ و هنر ایمنا
نظر شما