به گزارش خبرنگار ایمنا، محمد بن سلمان که کوشیده بود با انجام اصلاحات سیاسی و اجتماعی و نیز تحولات اقتصادی همچون ارائه سند «چشم انداز ۲۰۳۰» و برگزاری نشست«کنفرانس ابتکار عمل سرمایه گذاری آینده در عـربستان» (داووس در صحرا) چهره ای مترقی، پیش رو و مدرن از کشورش ارائه دهد، برای ساکت کردن صدای یک روزنامه نگار منتقد مرتکب اقداماتی شد که نه تنها جایگاهش را در عرصه سیاسی عربستان به شدت متزلزل کرد، بلکه می تواند تبعات بلند مدت منطقه ای نیز برای عربستان به دنبال داشته باشد.
کشورهای حامی ریاض دیگر نمی توانند حامی باشند
مهدی مطهرنیا، استادعلوم سیاسی و محقق آینده پژوه در رابطه با ابعاد و پیامدهای منطقه ای ترور خاشقچی به خبرنگار ایمنا گفت: ترور به صورت لکه ننگی بر پیشانی ترورکنندگان و عاملان ترور می نشیند و به هر صورت پیامدهای متفاوتی در افکار عمومی جامعه و نخبگان بر جا می گذارد. ترور خاشقچی آن هم با وضعیتی که هنوز ابعاد گوناگون آن مشخص نیست و سناریوهای مختلف، نشان دهنده یک عمل خشونت بار خارج از حتی عرف ترورهای گزنده سیاسی است، از یک طرف هیات حاکمه عربستان را با پرسش های بسیار مهمی در افکار عمومی در لایه های گوناگون داخلی، منطقه ای و بین المللی روبه رو کرده است و از طرف دیگر توانسته است در سطح افکار عمومی نخبگان، پیامد معناداری به جای بگذارد.
وی افزود: در درجه نخست به نظر می رسد کشورهای حامی ریاض اکنون با انجام چنین عملی در یک وضعیت نامناسب در حمایت از دولت عربستان قرار می گیرند و این امر می تواند پیامدهای مقطعی برای دولت عربستان به دنبال داشته باشد و از طرف دیگر دولت‌های رقیب و ضد عربستان اکنون با توجه به چنین رفتار و کنشی یک مولفه بسیار مهم و شاخص در به پرسش کشیدن حرکات عربستان در جهت ایجاد یک دموکراسی همه جانبه پیدا کرده اند.
ایران از شرایط موجود، برای تغییر سیبل انتقادات حقوق بشری استفاده کند
مطهرنیا خاطر نشان کرد: محمدبن سلمان تلاش کرد در سال های اخیر به ویژه ماه‌های گذشته با ایجاد فضای مثبت در جهت دموکراسی اینطور القا کند که دولت عربستان گام‌های بلندی در جهت ایجاد فضای باز و دموکراتیک برداشته، اما حال این ترور به هر ترتیب حرکات دیگر محمد بن سلمان و هیأت حاکمه را با چالش بسیار جدی روبرو ساخته است.
این استاد علوم سیاسی خاطر نشان کرد: در مقطع کنونی ایران در دو سطح می تواند عمل کند. در سطح بین المللی که درست یا نادرست به حق یا ناحق، ایران متهم به حمایت از تروریسم شده است و سازمانهای حقوق بشری در چند دهه اخیر تا حدود زیادی انگشت اتهام را به طرف تهران نشانه رفته اند؛ لذا ایران می‌تواند شرایط کنونی را مورد استفاده قرار بدهد.
پایداری شکاف بین عربستان و متحدان
وی افزود: اما در سطح اینکه ایران بتواند از شکاف ایجاد شده بین عربستان و کشورهای غربی استفاده کند باید به این سؤال اساسی پاسخ داد که آیا واقعا چنین بحرانی می تواند میان عربستان و کشورهای حامی آن تسری پیدا کند، یا اینکه مشمول زمان خواهد شد و کشورهای گوناگون با صدور بیانیه ها و یا در نهایت گذاشتن مجازات های سیاسی از کنار آن خواهند گذشت.
اگر چنین شود نمی‌توان از وجود شکاف بین عربستان و متحدانش سخن گفت؛ بلکه تنها یک تأخر ایجاد می شود که ایران هم نمی تواند چندان از آن بهره برداری کند. در این فضا ایران می تواند تنها این ماجرا را از منظر قبح عمل در افکار عمومی مردم منطقه و در عرصه بین المللی مورد استفاده قرار بدهد.
مطهرنیا تأکید کرد: در چنین شرایطی، ایران باید از ترور و تروریسم در هرجای جهان انزجار خود را بیان کند و به سمت و سوی ایجاد یک فضای مثبت درجهت بررسی این اقدام در افکار عمومی برود به گونه ای که بتواند زمینه‌هایی را به وجود بیاورد که جامعه خبری و جامعه اندیشمندان و روشن اندیشان کشورهای منطقه این را احساس کنند که تهران نه تنها خواهان ایجاد فضای مثبت در حوزه منطقه است، بلکه تلاش می کند که در داخل نیز نقدهای موجود را مورد توجه قرار بدهد و به سمت ایجاد فضای باز سیاسی در تهران حرکت کند.
اگر ترکیه شجاعت به خرج دهد...
مرتضی موسوی خلخالی، دیپلمات پیشین و متخصص جهان عرب نیز در رابطه با تأثر پرونده جمال خاشقی بر جایگاه منطقه ای عربستان به خبرنگار ایمنا گفت: محمدبن سلمان زمانی که در عربستان به قدرت رسید تلاش کرد تا به زعم خود کشور را متحول کند و در همین راستا، انواع آزادی های اجتماعی را به زنان اعطا کرد.
وی افزود: چنین اقداماتی در عرصه داخلی با مخالفت علمای وهابی روبرو شده و آنها را آشفته کرده است؛ چون آن ها با این تحولات اجتماعی مخالف هستند. در سطح منطقه ای نیز با آغاز ولیعهدی محمد بن سلمان جایگاه عربستان سعودی در شورای خلیج فارس تغییر کرد، چرا که سیاست‌های وی باعث شد بین اعضای شورای همکاری خلیج فارس اختلاف ایجاد شود. امروزه عمان، قطر و شاید تا حدی بتوان گفت کویت تقریباً سیاست‌های مخالف با محمدبن سلمان را در پیش گرفته اند.
موسوی خلخالی تأکید کرد: از طرف دیگر حال پرونده آقای خاشقچی که زمانی از دوستان نزدیک محمدبن سلمان بوده، برای عربستان و شخص محمد بن سلمان بسیارگران تمام خواهد شد.فکر می‌کنم در شرایط فعلی مهم این است که ترکیه با شجاعت این جنایت را اعلام کند وبگوید عربستان سعودی نقش اساسی در کشتن این شخص داشته است. اگر این اتفاق بیافتد روابط عربستان با کل کشورهای اروپایی، آمریکا، ترکیه و حتی کشورهای عربی منطقه دچار مشکل می شود.
بن سلمان دیگر نمی تواند گزینه خوبی برای پادشاهی عربستان باشد
این دپپلمات سابق کشور گفت: به هر حال ترکیه نمی تواند خود را از این موضوع به طور کامل کنار بکشد، زیرا به حاکمیت این کشور لطمه بزرگی وارد شده است و جنایت در این کشور اتفاق افتاده است. اگرچه طبق حقوق بین الملل، کنسولگری عربستان جزء خاک این کشور حساب می شود، اما کسی حق ندارد تبعه خودش را در آنجا به قتل برساند و به صورت مرموزی جسدش را خارج کند.
وی افزود:از رو مقطع فعلی شاید بدترین دوران برای خاندان آل سعود باشد؛ چرا که بی لیاقت‌ترین و بی کفایت‌ترین افراد خاندان آل سعود بر این کشور حاکم شده اند. در چنین شرایطی، بن سلمان باید از صحنه قدرت کنار برود و فکر می کنم دیگر نمی تواند گزینه خوبی برای پادشاهی عربستان باشد.
از الطاف الهی است که دست عربستان اینگونه رو شد
موسوی خلخالی تأکید کرد: از سوی دیگر به واسطه این وضعیت در عربستان، گشایشی در منطقه ایجاد می شود. این از الطاف الهی است که عربستانی که می رفت به قدرت برتر در منطق تبدیل شود و در یمن جنگی طولانی و غیر انسانی را به راه انداخته به یکباره اینچنین دستش رو شود و چهره واقعی ولیعهد آن از پس ظاهر تحول خواه وی نمایان شود.
موسوی خلخالی در رابطه با رویکرد ایران به این بحران گفت: ایران تا کنون مخالفت شدید خود با این عمل را نشان داده است و همچنان این موضوع را پیگیری می کند، رسانه های مختلف و روزنامه های ایرانی هم به این پرونده اهمیت و پوشش بالایی داده اند.
این تحلیلگر مسائل خاورمیانه افزود: به نظر من در شرایط کنونی و با اتفاقاتی که رخ داده ایران در منطقه جایگاه بهتری پیدا کند و جای این امیدواری هست که آمریکا نیز متأثر از این ماجرا در تحریم‌ها و جنگ روانی که علیه ایران به راه انداخته است، تغییر ایجاد کند.
به گزارش ایمنا، هر چند این روزها رقیب و یا شاید بتوان گفت دشمن سرسخت ایران در عرصه منطقه ای در گردابی از بحرانهای سیاسی اسیر شده و این امر می تواند در تضعیف قدرت منطقه‌ای آن نیز اثر گذار باشد، اما تجارب تاریخی نشان می دهد دلارهای نفتی عربستان سنگ سرسخت کشورهای غربی را همچون موم نرم کرده و آنها را به چشم پوشی از خطاهای فاحش حقوق بشری و حتی تروریستی این پادشاهی مستبد مجاب می کند.
نمونه بارز این امر منتشر نشدن گزارش کمیته حقیقت یاب ۱۱ سپتامبر درباره حوادث «سن دیه گو» و «لس آنجلس» مبنی بر دخالت عربستان در این حادثه تروریستی بود، حادثه‌ای که آمریکا به خاطرش خاورمیانه را به آتش کشید، اما مسبب اصلی آن با دلارهای نفتی‌اش خود را از هر گونه مجازاتی خلاص کرد.
در چنین شرایطی به نظر می رسد چنانکه جمهوری اسلامی ایران مایل است از بحران پیش آمده برای عربستان در جهت تغییر فضای منطقه و کنترل بلندپروازیها و جاه طلبی‌های ولیعهد سعودی استفاده کند، باید بر چیزهایی غیر از «شانس» و «جریان عادی امور» تکیه کند؛ بهره گیری از دیپلماسی فعال عمومی و رسانه‌ای و همچنین اعلام آمادگی برای تأمین نفت کشورهای اروپایی در صورت تحریم عربستان برخی از گزینه های پیش رو هستند.
گزارش از: اعظم ملایی-دبیر سیاسی ایمنا
نظر شما