به گزارش خبرنگارایمنا، دونالد ترامپ که در زمان خروج از برجام اعلام کرد سخت‌ترین تحریم‌های تاریخ را علیه ایران وضع می‌کند، صادرات نفت کشورمان را به صفر می رساند و کشورهایی که با ایران همکاری کنند را به سختی مجازات می کند، این روزها ناچار شده مواضع خود را اندکی تغییر دهد. رییس جمهور آمریکا که به واسطه سیاستهای یک جانبه‌گرایانه دیگر در میان شرکای اروپایی‌اش نیز جایی ندارد و به خاطر آغاز جنگ تجاری خود خواسته با قدرت‌های آسیایی، از سوی آنها نیز طرد شده، حال به ناچار رویکرد تندروانه و ادبیات سیاسی‌اش را تا حدودی تغییر داده، معافیت مالی برخی خریداران نفت ایران را در دولتش بررسی می‌کند و به جای «تنبیه شدید کشورهای همکار ایران» به «تحت نظر داشتن آنها» بسنده کرده است؛ تغییری که نشان از تحولات جدی‌تر درجایگاه ایالات متحده در عرصه جهانی و روابط و مناسبات این کشور با جمهوری اسلامی ایران دارد. در همین زمینه گفت‌وگویی داشتیم با «مهران پازیار»، دانشجوی دکتری روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان و صاحب کتاب «واکاوی نقش عوامل منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در شکل‌گیری، تقویت و گسترش داعش در منطقه خاور میانه؛ با تاکید بر نقش آمریکا» و نظر وی را در رابطه با سیاستهای دولت جدید آمریکا در خاورمیانه به ویژه در قبال جمهوری اسلامی ایران جویا شدیم که در ادامه می‌خوانید.
به نظر شما دولت ترامپ در خاورمیانه دنبال چه اهدافی است؟
آمریکا در خاورمیانه منافع سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بسیار زیادی دارد؛ کشورهای خاورمیانه تحت کنترل او هستند و ترامپ دنبال این است که بین کشورهای عربی و اسرائیل تعامل و روابط تنگاتنگی برقرار شود، او مایل است این کشورها رژیم صهیونیستی را به عنوان یک کشور مستقل به رسمیت بشناسند؛ مسأله ای که کاملًا بر خلاف نظر ایران است. هدف دیگر آمریکا در این منطقه این است که کشورهای عربی هزینه جنگ با تروریسم را پرداخت کرده و به آمریکا کمک کنند.
سیاستهای سرسختانه ترامپ با مواضع ضد ایرانی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
با توجه به اینکه دولت ترامپ در شرایط خیلی سخت روی کار آمد و نسبت به هیلاری کلینتون محبوبیت کمتری داشت، بعد ازانتخاب شدن به عنوان رییس جمهور آمریکا به دنبال پر کردن خلاء ناشی از محبوبیت خود بود و در این راستا ترامپ رونق اقتصادی را سر سفره آمریکایی‌ها برد و با بالا بردن سطح رفاه جامعه سعی کرد رضایت مردم را جلب کند. از سوی دیگر، او سعی کرد به دنبال تعریف جدیدتری در سیاست خارجه باشد؛ به ویژه در منطقه خاورمیانه با مواضع تند و ضد ایرانی به دنبال افزایش محبوبیتش نزد افکار عمومی بود.
ترامپ معتقد بود که آمریکا نباید مانند سال‌های قبل بیشترین هزینه را برای نابودی تروریسم و رادیکالیسم در خاورمیانه پرداخت کند، بنابراین از کشورهای عربی درخواست کرد که در نابود کردن تروریسم به آمریکا کمک کرده و در این کار هم تا حدودی مؤفقیت بدست آورد. یکی از کشورهایی که برای دستگاه دیپلماسی سیاست خارجه آمریکا بسیار مهم بود ایران، ایدئولوژی ایرانی، خطرات ایران و به تعبیر خودشان تروریسم ایرانی بود.
مواضع ترامپ با کش و قوسهای متفاوتی همراه بود؛ او مدام تنشها با ایران را افزایش می‌داد تا واکنش رسانه‌ها را برانگیزد، مواضع ضد ایرانی خود را در جهان نشان بدهد و افکار عمومی جهان را به سمتی سوق دهد که در قالب ایران‌هراسی باشد. رییس جمهور آمریکا تلاش کرد اینگونه وانمود کند که با پایان دادن به برجام توانسته فعالیت‌های تروریستی ایران را محدود کند و این سیاست را جزو برنامه اصلی سیاست خارجی آمریکا می‌دانست. بنابراین ترامپ با این رویکرد سرسخت به دنبال جلب بیشترین رضایت در افکار عمومی آمریکا و جهان بود، اما اکنون بعد از گذشتن مدتی رویکرد وی نرم‌تر شده و تا حدودی تغییر کرده است.
چرا معتقدید در ماه‌های اخیر شاهد تغییر رویکرد ترامپ هستیم؟
ترامپ در زمان انتخابات مدام از احتمال به کار گیری گزینه نظامی علیه ایران صحبت می‌کرد و برای ایران خط و نشان می‌کشید و گفتمان سیاسی وزارت خارجه این کشور رویارویی نظامی با ایران بود، اما گزینه نظامی‌گری وجنگ با ایران در داخل آمریکا جواب نداد و بین مردم بازخورد خوبی نداشت؛ مردم آمریکا نسبت به جنگ افغانستان و عراق دیدگاه بسیار منفی دارند و به دنبال جنگ جدیدی نبودند ترامپ نمی‌خواهد محبوبیتی که با زحمت و مرارت به دست آورده را خدشه‌دار کند، او در شرایط کنونی در وضعیتی است که باید گوشه چشمی هم به انتخابات آینده ریاست جمهوری داشته باشد.
یکی از مسائل مهمی هم که در چند هفته اخیر به تعدیل نگاه جنگ‌طلبانه وی کمک کرد، تصویب کنوانسیون مقابله با تأمین مالی تروریسم در ایران بود. بسیاری از کشورهای جهان در این کنوانسیونهای بین‌المللی مشارکت دارند و ایران هم خیلی زیرکانه تلاش کرد در آنها سهیم شود، اگر کشورمان در این کنوانسیونهای مالی مشارکت نمی‌کرد، آمریکا می‌توانست با دلایل مستند اثبات کند که ایران حامی تروریسم است. ترامپ هوشمندانه به دنبال تغییرات در خاورمیانه و ایران بود و می‌کوشید به جهان اعلام کند که آمریکا به دنبال تنش‌آفرینی با ایران نیست، اما در واقع ایران است که سیاستهای مالی شفافی ندارد، پولشویی می‌کند و قصد کمک به تروریست‌ها در خفا و لفافه را دارد.
مقامات کشورمان به خوبی سیاست دولت آمریکا را دریافتند و علی رغم تنش‌های شدیدی که ایجاد شد بالاخره دولت توانست در هفته گذشته موافقت مجلس را بگیرد و این طرح که تا کنون ۱۶۰ کشور به آن پیوسته‌اند، با وجود مخالفت‌های زیاد به تصویب مجلس رسید و این خود برای ایران یک امتیاز است. ایران با پیوستن به این معاهده نداشتن نگرانی از شفافیت مالی را به جهان ثابت کرد و با این کار ذکاوت دستگاه دیپلماسی وسیاست خارجی آشکار شد.
بر این اساس، تحلیل شما این است که در حال حاضر دیدگاه و سیاست ترامپ نسبت به ایران معتدل‌تر از گذشته است؟
به هر حال ترامپ چندین بار از ایران درخواست مذاکره کرده و گفته که حاضر است با ایران بر سر یک میز نشسته و مذاکره کند، البته فعالیت‌های ایران هم در تغییر این دیدگاه بی‌تاثیر نبوده است. در واقع بعد از بین رفتن داعش و حملات موشکی اخیر سپاه در منطقه، ترامپ احساس خطر کرد نباید گزینه نظامی علیه ایران را مطرح کند که چنین پاسخ‌هایی را بشنود و متحدان منطقه‌ای‌اش در معرض تهدید قرار بگیرند، این مجموعه عوامل باعث تغییر دیدگاه ترامپ نسبت به ایران شد.
به نظر می رسد تئوری موازنه از راه دور (استفان والت و جان مر شایمر) در تغییر رویکرد سیاست خارجه آمریکا تأثیرگذار بوده است؛ این تئوری توسط دو نفر از نظریه‌پردازان آمریکایی ارائه شد و معنای آن این است که لازم نیست آمریکا در خاورمیانه حضور پررنگی را از خود نشان داده و خود را درگیر کند که برای این کشور هزینه‌بر باشد، بهترین راه این است که از طریق کشورهای متحد و دوست و رقیب و مخالف خود به ایجاد موازنه دست بزند تا بتواند از منافعش حمایت کند.
نظر شما