گستره وسیع غزلیات حافظ

به گزارش خبرگزاری ایمنا، امروز ۲۰ مهرماه، سی و یکمین سالگرد بزرگداشت خواجه شمس الدین محمد شیرازی متخلص به حافظ است. در سال ۱۳۷۵ کورش کمالی سروستانی رئیس بنیاد فارسی شناسی ایران، این روز را برای بزرگداشت حافظ در نظر گرفت. 

امروزه که همه انسان‌ها درگیر مدرنیته و سنت شکنی شده اند هنوز هم هستند نام‌هایی که سردمدار ذهن و تفکرات آن‌هاست. خواجه حافظ شیرازی از جمله افرادی است که ایرانیان از دوران کهن، او را مامنی برای درک حقایق الهی و زمینی می دانسته اند. غزلیات حافظ گستره وسیعی از عشق زمینی تا عشق آسمانی را تفسیر می‌کند تا هرکس که به دیوانش مراجعه می‌کند پاسخی برای حال نامعلوم خود دریابد، حالی که حاصل سردرگمی و سرگشتگی در زندگی انسان است. واژه تفال درست از زمانی بر سیطره حافظ خوانی پهن شد که جوانان راز عاشقی را در کلام او یافتند. رازی پنهان که از شاخه نبات آغاز می‌شود و به عشق لایزال الهی تعمیم می‌یابد. به راستی چه کسی می‌داند که در پس پرده هر کلام حافظ چه رازی نهفته است وقتی در تک تک لغاتش، بیانی پر از ایهام دارد.

شاید مهمترین علت رجوع همگان بر دیوان حافظ، بیان نزدیک با تفکر اشخاص متفاوت است، که به هرشخصی حس ارتباط کلامی مستقیم با وی را می‌دهد. مشورت با حافظ سرلوحه تفکرات همه عاشقان است وقتی که می‌خواهند از سرنوشت خود آگاه شوند. بار معنایی اشعار حضرت حافظ، همیشه و در سراسر دیوان مثبت است و همیشه انسان را به سمت و سوی امید سوق می‌دهد. بشارتی که در اشعار حافظ به چشم می‌خورد، نشان دهنده امیدواری همیشگی عاشق به درگاه معشوق است که فقط جنس زمینی یا آسمانی ندارد. غیب گویی از جمله صفاتی است که به حافظ نسبت می‌دهند به همین علت، لقب لسان الغیب را برای وی بکار می‌برند.

حافظ را چیره‌دست‌ترین غزل سرای زبان فارسی نیز، می‌دانند، با آن‌که وی، غزل عارفانهٔ مولانا و غزل عاشقانهٔ سعدی را پیوند زده، نوآوری اصلی او در تک بیت‌های درخشان، مستقل و خوش‌مضمون فراوانی است که سروده‌ استقلالی که حافظ از این راه به غزل داده به میزان زیادی از ساختار سوره‌های قرآن تأثیر گرفته‌است، که آن را انقلابی در آفرینش این‌گونه شعر می‌دانند. یکی از صنایع شعر، ایهام است، بدین معنی که از یک کلمه معانی متفاوتی برداشت می‌شود. ایهام در اشعار حافظ به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفته است. همچنین از مهم‌ترین خصوصیات شعر حافظ گستردگی مطالب ذکر شده در یک غزل اوست. به گونه‌ای که در یک غزل از موضوع‌های فراوانی حرف می‌زند. از طرفی هر بیت شعر حافظ نیز به‌طور مستقل قابل تفسیر است. این ویژگی‌های شعر حافظ باعث شده تا هر کس با هر نیتی که دیوان حافظ را بگشاید و غزلی از آن را بخواند، در مورد نیت خود کلمه یا جمله‌ای در آن بیابد و فرد می‌اندیشد که حافظ نیت او را خوانده و به وی جواب داده‌است. غافل از اینکه این ویژگی شعر حافظ است و در بقیه غزلیات او نیز کلمات یا جملاتی همخوان با نیت صاحب فال وجود دارد.

با این‌همه:

من که باشم که بر آن خاطر عاطر گذرم؟