سرنوشت بقعه تیموری در دست باد

به گزارش خبرنگار ایمنا، قرعه تخریب تاریخ این بار به نام بقعه ۷۰۰ ساله شهشهان درآمده، مکانی که همواره میعادگاهی برای عبادت و درمان مردمان شهر بوده است؛ بنایی تاریخی که ورودی قوسی شکل آن بازدید کننده را به تماشای خویش دعوت می کند؛ در داخل بنا معماری هارمونی شکل آن نوازش نور را بر روی هنر کهن این سرزمین به نمایش گذاشته و اگر تخریب های روزگار بر دیوارهای آن اجازه دهد، ردّ معماری سنتی ایرانی را از دیوار تا قسمت درونی گنبد می توان دنبال کرد، تخریب هایی که کوچکترین آن ها نیز هم چشم را آزار می دهد هم روح را و با تأسف باید گفت که در گوشهی کناری گنبد به اوج خود می رسد، فروریختگی حفره واری که اگر از زاویه بیرونی به آن بنگری در میان ترک هایی که مانند موریانه آرام آرام قصد جانِ این گنبد را کرده اند، خودنمایی می کند. این بنا امروز، شکوه همیشگی خود را از دست رفته می بیند.

کسی پاسخگوی سرقت درها و تخریب بقعه شهشهان نیست

سیدمحمد شهشهانی، متولی کنونی این بنای دوره تیموری که خود از نوادگان شاه علاءالدین محمد،عارف مدفون در این بقعه است، اعتقاد دارد که این بنا به مرمت فوری و اساسی نیاز داشته و امکان آسیب جدی به سقف و تزئینات زیر آن به شدت احساس می شود. او از مشکلاتی که برای حفظ و حراست این بنا پیشرو داشته چنین می گوید : "در چهار سالی که متولی این مکان هستم، مکاتباتی با سازمان میراث فرهنگی اصفهان جهت تعیین تکلیف مشکلات این بنا انجام داده ام که هنوز جوابی داده نشده است ، یک حسینیه در این محل و در حریم این ساختمان تاریخی-مذهبی ایجاد شده است که یک دخالت آشکار در حریم این ساختمان است."

او ادامه می دهد"اگر این بنای تاریخی تخریب شود، هم هویت شخص مدفون، هم هویت این بنای تاریخی و هم نوع کاربری این ساختمان که مسجد و درمانگاه بوده است، زیرسوال رفته و به نوعی قسمتی از هویت شهر ازبین می رود. در سال ۸۸ که برای بازدید از مقبره مراجعه کردم متوجه سرقت دو لنگه درب چوبی ورودی مقبره شدم که کسی هم در این مورد پاسخگو نیست. تخریب ها هم که دست از سر این بنا برنمی دارند؛ در قسمت ورودی بعد از هشتی، سقف به شدت آسیب دیده است و تیرهای چوبی سقف و تخته ها توسط موریانه خورده و پوسیده شده و گچ زیرسقف نیز ریخته شده است."

متولی بقعه شهشهان در خصوص چگونگی تخریب بخشی از گنبد بقعه شهشهان اظهار می کند "روز عاشورا حوالی بعدازظهر باد شدیدی وارد گنبد شد و برای آنکه راه خروجی بیابد، به دیواره های گنبد فشار وارد کرد و باعث فروریختن قسمتی از گنبد شد و اگر برای حفظ آن فکری نشود شاید وزش باد شدید بعدی تمام گنبد را تخریب کند. آجرها روی اتومبیل نزدیک گنبد افتاد و خسارت زیادی به آن وارد کرد، اگر در زمان حضور دسته های سینه زنی و عزاداری که در این مکان جمع می شوند این اتفاق می افتاد، معلوم نبود چه تبعات جبران ناپذیری را شاهد بودیم."

او اضافه می کند "اصفهانک وقف این مکان است، اما بقعه هیچ گونه درآمدی از آن ندارد، من هم به عنوان متولی بنا درآمدی از آن کسب نکرده ام که بتوانم هزینه های این بنای تاریخی را بپردازم و نامه نگاری ها نیز نتیجه ای به دنبال نداشته است. زمانی در این مکان درمانگاه دایر بوده و طبیبان در این مکان به درمان و معالجه مردم می‌پرداختند و در واقع در سردر آن نوشته شده  است :"مسجد و درمانگاه".

شهشهانی در مورد تاریخچه ساختمان چنین توضیح می دهد "گچبری ها مربوط به دوره تیموری است، دور تا دور کتیبه‌ای است که شجره نامه "نقیب النقبا"  را نشان می دهد. برای این که در زمان خودش از نوه شاهرخ برای سلطنت حمایت کرد، شاهرخ برای سرکوب کردن نوه‌اش به نام سلطان محمد بهادرخان(بایسنقر) به اصفهان و عراق لشکرکشی کرده و وی به تحریک گوهرشاد در ساوه به دار آویخته شد و  ۸۰  روز بعد  شاهرخ نیز درگذشت. سلطان محمد بایسنقر تحت تاثیر این ماجرا جنازه را از ساوه به اصفهان آورده و در محل تدریس سید دفن کرد، همچنین اصفهانک درزیان و ولاسان آن را وقف او کرد."

او اضافه می کند"در آن زمان به دلیل مقبولیت مقام وی این مکان حالت تقدسی پیدا کرد و به نوعی زیارتگاه تبدیل شد. درآمد حاصل از موقوفات می بایستی خرج  تحصیل ، مداوا و اطعام کسانی که به این مکان می‌آمدند می‌شد. قبر دیگری که در این مکان وجود دارد گفته می‌شود که مربوط به دختر شاه عباس است و حتی کتیبه روی دیوار شمالی موجود در این  آرامگاه مربوط به دوره صفوی است. در واقع دختر شاه عباس در جای دیگری فوت شد، ولی طبق سفارش هایی که شده بود، در این مکان دفن شد.

گبند شهشهان تاریخی نیست

ناصر طاهری، معاون میراث فرهنگی اصفهان درباره  نظارت هایی که باید از این اثر ثبت ملی شده صورت پذیرد، پاسخ داد "از نظر سازمان میراث فرهنگی این گنبد تاریخی نیست و گواه این حرف کلاف فلزی ای است که درون آن وجود دارد. اما با این حال به دلیل حفظ این بنای تاریخی، گنبد مرمت خواهد شد. عکس های قدیمی موجود در مرکز اسناد میراث فرهنگی ،نشان می‌دهد این گنبد در دهه ۴۰ روی سقف این بنا وجود نداشته است."

او می افزاید "بخشی  از این ساختمان موقوفه و بخشی از آن نیز در مالکیت بخش خصوصی است. در قانون آمده است که وظیفه حفظ و نگهداری یک بنا یا اثر، با مالک یا متصرف یا بهره‌بردار قانونی آن است و در صورت تخریب و یا خسارت، مالک یا بهره بردار قانونی یا متصرف باید پاسخگو باشد. در صورتی که مالک قصد رفع خطر را داشته و با مستندات اثبات کند که میراث فرهنگی مانع شده، آنگاه سازمان مقصر است، درحالی که سازمان میراث فرهنگی هیچگاه مانع از رفع خطر نمی شود. بلکه با توجه به ملاحظات تاریخی طرح را بررسی و راهکار داده و در صورت تایید، آن را به اجرا درمی آورد.

داریوش حیدری، دکترای مرمت بنا در این باره می گوید "ترک  هایی از قبل در اثر انقباض و انبساط آهن ها در این گنبد وجود داشت و به نظر می رسد به علت این که قشر روی آهن کم است و جداره آجر کم ضخامت است باد شدید باعث تغییر شکل پوسته گنبد شده و منجر به ریخته شدن آجرها شده است.البته برای اظهار نظر قطعی نیاز به حضور در محل و بازدید از این گنبد ضروری است.

درآمد موقوفات شهشهان صرف امور حقوقی می شود

همچنین حجت‌الاسلام رضا صادقی، مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان اصفهان بر این باور است بقعه شهشهان دست اوقاف نیست و خود متولی شخصی دارد. او که زخم‌های پیکر بقعه شهشهان را متعلق به بیش از چهار سال گذشته می‌داند، می‌گوید " من قبلا در خصوص این آسیب‌ها و تخریب‌های جزیی به متولی بقعه تذکر دادم اما گویا توجه جدی صورت نگرفته است."

وی در خصوص موقوفه‌های بقعه شهشهان نیز اظهار می‌کند "اصفهانک موقوفه بقعه شهشهان است و سند شش داننگ دارد، یکی از نیات واقف نگهداری بقعه شهشهان و خواندن قرآن بر مزار وی است اما این در حالی است که به دلیل نبود همکاری شهروندان درآمد زیادی از اصفهانک نداریم و درآمد جزیی این موقوفه صرف هزینه پیگیری‌هایی حقوقی می‌شود."