"نوروزبل" خجسته باد

به گزارش ایمنا، جشن چله زمستان، کمابیش آیین‌های مربوط به خود را در بین ایرانیان هنوز حفظ کرده است؛ اما در نقطه مقابل، جشن فراموش شده‌ای وجود دارد که چله آن از طولانی‌ترین روز سال یعنی یکم تیرماه برابر با انقلاب تابستانی شروع می‌شود و در پایان این چهل روز یعنی روز دهم مردادماه جشن گرفته می‌شود.

در روزگار قدیم این جشن را جشن چله تابستان یا چله تموز می‌نامیدند. همچون دیگر جشن‌های باستانی، در این جشن به دلیل رسیدن خورشید به بالاترین نقطه آسمان، نگرش ویژه‌ای نسبت به طبیعت وجود داشته است. این جشن مذهبی فراموش شده که پس از یورش تازیان اعتبار خود را از دست داد، بدلیل علاقه مردم به حفظ آیین‌های باستانی، در بعضی نقاط این سرزمین زنده ماند. از جمله نقاطی که هنوز هم این جشن کمابیش در آن برگزار می‌شود خراسان است اما هنوز آنطور که باید این چله در بین ایرانیان گرامی داشته نمی‌شود.

لازم به ذکر است که عامل اساسی در حفظ این آیین کهن، دیلمیان بودند؛ مردمانی که مدت‌ها پس از انقراض ساسانیان همچنان بر آیین قدیم خود باقی ماندند. این حکومت محلی به حدی قدرتمند بود که توانست در زمان حکومت امیری سامانی بر قسمت عمده غرب ایران یعنی از خراسان تا بغداد حکومت کند تا اینکه رهبر ایشان، موتا، در جنگ با اعراب کشته شد و سپاهیانش اسلام آوردند.

اما تا پیش از این شکست و در زمان برقراری حکومت، دیلمیان آیین چله تموز را به نام "نوروز بل" جشن می‌گرفتند و آن را مبنای آغاز سال نو خود می‌دانستند و طی آن همزمان با غروب آفتاب، هیزم‌های آغشته به نفت را شعله ور می‌کردند چرا که معتقد بودند برافروختن آتش در "نوروزبل" باعث کاهش برف و سرما در زمستان می‌شود. سپس نوازندگان محلی موسیقیهای پرشور نواخته و ۱۰ مرد با کلاه و شولای گالشی دور آتش می‌چرخیدند، سپس مردم به دور آتش جمع شده و می‌خواندند:

گروم گروم گروم بل

نوروز ما و نوروز بل نوروز ماه و شعله آتش نوروزی

نو سال ببی، سال سوسال تازه باشد و سال روشنائی

نو بدی خؤنه واشو تازه باشد و تازه شود و خانه آباد و با برکت

پس از آن لباس‌های کهنه و بی استفاده خود را در آتش سوزانده و با ستایش اهورامزدا، برای سال جدید طلب خیر و برکت می‌کردند و سپس سال نو را به یکدیگر تبریک می‌گفتند. امروزه این آیین در بعضی بخش‌های جلگه‌ای و کوهستانی گیلان و مازندران به صورت محدود برگزار شده و از جشن‌های تأثیرگذار بر زندگی مردم است. در خراسان نیز هر چند خبر چندانی از رسوم کهن نیست ولی مردم در این روز بهترین لباسهای خود را پوشیده، همگی شاد و خوشحال به رقص و پای کوبی می‌پردازند.

همچنین زرتشتیان به گونه‌ای متفاوت این جشن را عزیز دانسته و روزهای ۱۲ تا ۱۶ مردادماه را به احترام این جشن، در زیارتگاه پیر نارکی به نیایش اهورامزدا سپری می‌کنند و در آن سروده‌های اوستا را زمزمه می‌نمایند.

یادداشت از: مریم زمانی، سرویس فرهنگ و هنر ایمنا