به گزارش ایمنا، به همین ترتیب تیر روز، از ماه چهارم یعنی تیر ماه را، تیرگان نامیدند. این جشن در گرامیداشت ستاره‌ی باران آور، تیشتر، برگزار می‌شده است و گفته می‌شود که در این روز تیشتر در نبرد با اپوش، دیو خشکسالی پیروز شده و با یاری اهورا به پیروزی می‌رسد. همچنین باور بر این است که در چنین روزی، آرش کمانگیر به فراز کوه دماوند رفته و برای تعیین مرز ایران تیری رها ساخت که همراه با آن جان از تنش خارج شد و این حدِ گذشت آرش برای مرزهای سرزمینش باعث شد که مردم، هر ساله در این روز، علاوه بر برپایی جشن تیرگان، شعرهایی در وصف آرش نیز بخوانند.
چندین سده است که این روز در استان‌های مختلف کشور به عنوان سنتی برجای مانده از قدیم، جشن گرفته می‌شود. همچنین سازمان‌های مردم‌نهاد کوه‌نوردی و محیط زیستی در سال ۱۳۸۴ این روز را «روز ملی دماوند» نیز نامیدند. آنگونه که در کتاب «آثار الباقیه» آمده است تیرگان، روز بزرگداشت نویسندگان در دوره باستان نیز بوده و کیخسرو، شاه ایران در چنین جشنی و پس از شستشوی خود در چشمه ناپدید شده است!
این روز همه ساله در مازندران، ساری، زرتشتیان ساکن در تهران، کرج، یزد، میزد، اردکان، کرمان، بم شیراز، اصفهان، اهواز و فراهان جشن گرفته می‌شود. جالب آنکه تیرگان در اروپا و آمریکا نیز برگزارمی شود که البته بهدلیل تعطیل نبودن این روز، نزدیکترین روز تعطیل به این مناسبت را به جشن و شادی می‌پردازند. البته چنین جشنی جز امروز، در روزهای سیزدهم فروردین و سیزدهم مهر ماه نیز گرامی داشته می‌شود.
به دلیل وابستگی این جشن به آب و اینکه چنین مراسمی در جهت دعا برای بارش باران در کنار آب‌ها برگزار می‌شده، همچون دیگر جشن‌های وابسته به آب، به نام‌هایی چون «آبریزگان» یا «آب پاشان» یا «سر شوران» نیز خوانده می‌شود. از رسوم جالب این جشن، آب پاشیدن به یکدیگر جهت کاهش گرمای هوای تیر است که باعث می‌شود هوای گرم برای مدتی فراموش شود و صدای خنده‌ها به گوش فرشته‌ی باران برسد.
یکی دیگر از مراسم برگزار شده در این جشن، «فال کوزه» (چکُ دولَه) است. بدین ترتیب که روز قبل از جشن، دوشیزه ای، کوزه‌ی سبزرنگ و دهن گشاد را از آب پاکیزه پر کرده و با پارچه ابریشمی سبزرنگی می‌پوشاند. سپس آن را نزد تمام افرادی که آرزویی دارند، می‌گردانند و آن‌ها نیز چیزی درونش می‌اندازند؛ سکه، سنجاق سر، انگشتر و...
سپس کوزه را در زیر درخت سبزی قرار می‌دهد و در روز جشن، تمامی زنان دور آن جمع می‌شوند. سالخوردگان شعر می‌خوانند و پس از هر شعر، دختر از کوزه چیزی بیرون می‌آورد. شیء متعلق به هر که باشد، حاجت روا خواهد شد. پس از پایان جشن و خوردن شیرینی، دستبندی بافته شده از ۷ ریسمان به ۷ رنگ متفاوت موسوم به «تیر و باد» بر دست می‌بندند و پس از ۹ روز یعنی در باد روز از ماه تیر، آن را به دست باد می‌سپارند تا باد پیام رسان آرزوهای‌شان باشد که این عمل با خواندن شعر همراه است:
تیر برو باد بیا
غم برو شادی بیا محنت برو
روزی بیا خوشه مرواری بیا
هرچند شکل تاریخی برگزاری این جشن نیز، مانند دیگر جشن‌ها با شکل امروزی آن بسیار متفاوت است، اما تیرگان، از معدود جشن‌هایی است که هنوز هم پا بر جا باقی مانده است؛ همین امر خود گواهی بر قدمت و اهمیت این جشن در روزگاران باستان ایران دارد.
یادداشت از: مریم زمانی، خبرنگار ایمنا
نظر شما