کشور به سمت ورشکستگی آب می‌رود

به گزارش ایمنا به نقل از اتاق بازرگانی اصفهان، لطف الله ضیایی در همایش نقد طرح ملی تبدیل اراضی شیبدار به باغات در برنامه ششم توسعه، با انتقاد از اجرای طرح بدون توجه به ظرفیت های زیست بومی، اظهار کرد: در شرایطی که در کشور مصرف آب از منابع تجدیدپذیر سالانه فزونی گرفته و تداوم این روند منجر به ورشکستگی کامل آبی می شود، تنها گزینه اصولی کاهش تقاضا تا سطوح پایدار بوده و باید دید برنامه توسعه باغ در اراضی شیبدار از منظر منابع آب، آیا در راستای کاهش بارگذاری ها بر منابع آب کشور هست یا خیر؟

وی افزود: مسلما مصرف یک درصد کل منابع آب تجدید پذیر کشور در ۵۰۰ هزار هکتار توسعه باغ شیبدار در شرایطی که ادامه روند کنونی، کشور را به ورشکستگی آبی سوق می دهد و سیاست اصولی خودداری از بارگذاری و حذف بارگذاری های قبلی با هدف پایداری توسعه است این برنامه به دلیل بارگذاری بر منابع آب بحران زا بوده و موجب وخیم تر شدن وضعیت موجود خواهد شد.

ضیایی، نقد این طرح از منظرهای مختلف شامل بارگذاری بر منابع ناپایدار و شکننده آب کشور، زمینه سازی برای دست اندازی بر اراضی ملی، فرسایش خاک، کیفیت منابع آب و ... از مجلس شورای اسلامی و دولت همچنین وزارت جهاد کشاورزی به عنوان متولی و مجری این طرح، خواستار توقف اجرا تا زمان ترتیب یک هم اندیشی ملی با دعوت از خبرگان حوزه آب شد.

اثرات مخرب فرونشست زمین

رییس کمیسیون کشاورزی، آب و محیط زیست اتاق بازرگانی اصفهان با بیان اینکه بحران فراگیر کمبود آب که برخی از کارشناسان از آن به عنوان ورشکستگی آبی یاد می کنند، کشور را فراگرفته است، گفت: این بحران همراه با شرایط فاجعه بار زیست محیطی، دشت و آبخوان های کشور را فرا گرفته و پیامدهای آن علاوه بر نابودی کمی و کیفی آبخوان ها و کاستن از آبدهی رودخانه ها و منابع آب سطحی فرونشست سراسری دشت ها را در پی دارد که به زلزله خاموش تعبیر می شود.

حمیدرضا قلمکاری اثرات مخرب فرونشست زمین بر مراکز مسکونی، تاریخی و فرهنگی را جبران ناپذیر دانست و گفت: متاسفانه این بحران از دیدگان پنهان بوده و ابعاد فاجعه بار آن چنان که شایسته است، احساس نمی شود.

وی با اشاره به سخنان رییس سازمان حفاظت محیط زیست کشور مبنی بر اینکه «در شرایطی که مطابق معیار سازمان ملل برای پایداری در توسعه حد مجاز مصرف منابع تجدید پذیر آب ۴۰ درصد تعیین شده، در ایران سالانه به بیش از ۱۱۰ درصد از منابع تجدید پذیر دست اندازی شده است»، گفت: وخیم تر شدن وضعیت آب و شرایط زیست محیطی، عدم تاثیر بر کاهش تبخیر بارش، تایید دست اندازی بر عرصه های طبیعی و منابع ملی، بارگذاری جدید بر منابع آب خارج از محدوده اراضی شیبدار، افزایش ریسک فرسایش خاک، عدم بازدهی اقتصادی مطلوب و پایدار در دراز مدت، تضییع حقابه های افراد حقیقی و حقوقی و... را از جمله دلایل مخالفان با طرح ملی تبدیل اراضی شیبدار به باغات است.

رییس کمیسیون کشاورزی، آب و محیط زیست اتاق بازرگانی اصفهان گفت: این در حالی است که موافقان این طرح اجرای کامل آن را با جلوگیری از تبخیر آب، موجب بهبود تغذیه منابع آب زیرزمینی و تولید آب می دانند.

وی با بیان اینکه کمیته آب اتاق بازرگانی اصفهان خواستار توقف طرح به منظور بررسی همه جانبه پیامدهای آن شده است، از دستور توقف بندهایی از این طرح به منظور ایجاد یک اجماع نظر و هم اندیشی کارشناسانه از سوی مسوولین کشورابراز خرسندی کرد و خواستار توجه به فضای انتقادپذیری در کشور شد.  

نگرانی از ورشکستگی آب

رییس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران نیز در این نشست انتقاد از اینکه پس از اصلاحات ارضی دهه چهل استراتژی توسعه ملی بر اساس استفاده وسیع از منابع گذاشته شد و متاسفانه در سال های بعد این عمل به نقد کشیده نشد، یکی از نکات کلیدی بحران موجود کشور، به نقد نگذاشتن عملکرد گذشتگان است.

محمد حسین شریعتمدار توجه به ظرفیت ها و قابلیت های بذرو نهال (DNA) را در رفع بحران آب موثر دانست و گفت: تنها یک DNA در کنار مواردی چون بازچرخانی و افزایش بهره وری آب می تواند رافع مشکلات آب کشور باشد.

وی ایجاد فضای نقد به منظور تبادل افکار و رسیدن به نتیجه مطلوب را از جمله بهترین راهکار برای تصمیم گیری در مورد طرح ملی تبدیل اراضی شیبدار به باغات دانست و اظهار امیدواری کرد: با همکاری اتاق بازرگانی ایران و اصفهان و مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب با بهره گیری از صاحب نظران و دانشمندان این حوزه، نگرانی ورشکستگی آب به یک حرکت پرشتاب مثبت تبدیل شود.

مدیر کل میوه های سردسیری و خشک وزارت جهاد کشاورزی نیز در این همایش با تاکید بر اینکه در صورت گنجانده شدن دانش فنی و بومی در طرح توسعه باغات دیم در اراضی شیب دار، این طرح مفید خواهد بود، گفت: به این منظور ما کارگروه فنی ایجاد کرده و از اساتید دانشگاه و کارشناسان خواسته ایم با ارایه نظرات فنی و پیشنهادات خود ما را در این راه یاری کنند.

شکراله حاجی وند با بیان اینکه نمی توان این طرح را در همه مناطق اجرا کرد، افزود: در حال حاضر اولویت ما در ۹ استان شاخص از جمله استان های شمالی کشور است.

وی تصریح کرد: طرح توسعه باغات در اراضی شیبدار فاقد ردیف بودجه بوده و تسهیلاتی نیز به متقاضیان پرداخت نخواهد شد.

مدیر کل میوه های سردسیری و خشک وزارت جهاد کشاورزی با بیان اینکه جهاد کشاورزی بحث هم اندیشی ملی در خصوص طرح توسعه باغات دیم در اراضی شیب دار را دنبال خواهد کرد، از برگزاری همایش ملی توسعه باغات دیم در اراض شیب دار در سال آینده خبر داد.  

تاکید برنامه ششم بر توقف توسعه افقی اراضی کشاورزی

رییس دانشکده مهندسی کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان در این همایش با بیان اینکه برداشت بی رویه آب های زیرزمینی در منطقه تیران اصفهان بیش از ۲ هزار خانه این منطقه را دچار ترک خوردگی ناشی از فرونشست زمین کرده است، گفت: در حالی در بسیاری از نقاط کشور با افت سطح آب زیرزمینی مواجه هستیم که این منابع جزو منابع استراتژیک کشور محسوب می شود.

جهانگیرعابدی، پایین رفتن سطح آب زیرزمینی را موجب شوری منابع آب و مورد تهدید قرار گرفتن امنیت غذایی کشور دانست و افزود: در حالی که در برنامه ششم توسعه بر توقف توسعه افقی اراضی کشاورزی تاکید شده، اجرای طرح تبدیل اراضی شیب دار به باغات را منافی این دستور و موجب کاهش منابع آب زیر زمینی و تاثیر در پایین دست است.

وی برخی از مفاد طرح مذکور را مغایر با ماده های ۳۶ و ۴۴ قانون عادلانه توزیع آب دانست و گفت: در حالیکه موافقان این طرح، آن را موجب افزایش تغذیه آب های زیرزمینی می دانند، تغذیه آب در اراضی شیب دار بسیار کم و در حد صفر است.

عضو هیات علمی گروه مهندسی آب دانشگاه صنعتی اصفهان نیز در ادامه جلسه در خصوص اینکه آیا تامین آب اراضی شیبدار از طریق کاهش تبخیر بارش و آب سبز امکانپذیر است یا خیر؟ اظهار کرد: در مناطقی از جهان کشت دیم انجام می شود که بارش ها تحت تاثیر گرم شدن آب و سقوط توده هوا و ایجاد ابر کومولوس رخ می دهد، امکان وقوع این نوع بارش ها در ایران وجود ندارد.

مهدی قیصری با اشاره به وضعیت بارندگی در رشت، گفت: نیاز آبی گیاه در این شهر به دلیل رطوبت بالا، کم بوده بنابراین مناسب کشت دیم است در صورتی که در اصفهان به دلیل واقع شدن در منطقه گرم و خشک با عدم بارندگی و پایین بودن میزان رطوبت مواجه هستیم بنابراین گیاه در حالی نیازمند آبیاری است که آبی وجود ندارد و با فرض وجود آب نیز خاک ما ازگنجایش نگهداری آب در اراضی بالادست برخوردار نیست.  

توهم فراوانی آب برخی از مدیران

رییس دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان نیز در این همایش با انتقاد از اینکه برخی از مدیران کشور دارای توهم فراوانی آب هستند، گفت: معمولا بالادست رودخانه ها محل تولید آب بوده و باید برای پایداری منابع طبیعی در این مکان ها تلاش کرد در حالیکه منبع مصرف آب پایین دست حوضه ها بوده است.

عیسی ابراهیمی افزود: اگر امروز برنامه های توسعه ما از پایین دست حوضه ها به بالا دست می رود این نشان از عدم مدیریت مطلوب در منابع طبیعی است.

وی در خصوص اینکه چقدر محصولات باغی می تواند جزو محصولات استراتژیک کشور باشد، افزود: لازم است به برنامه ریزی برای توسعه تولید محصولات باغی و فراهم سازی زیرساخت ارسال این محصولات به بازارهای صادراتی نیز توجه شود.