به گزارش ایمنا، مجموعه تاریخی علیقلی آقا از اثرات هنری معماری و شهرسازی دوران پرعظمت صفویه است که در محله بیدآباد اصفهان واقع شده و شامل بازار و چهارسوق، مسجد، مکتب خانه، حمام، زورخانه و کاروانسرا و دکاکین کسبه مختلف بوده که متاسفانه به مرور زمان قسمت هایی از این مجموعه تخریب و بجای آن بناهای جدید احداث شده است.
حمام علیقلی آقا اصفهان به وسیله علیقلی آقا از درباریان دو پادشاه صفوی، شاه سلیمان و شاه سلطان حسین صفوی در مجموعه ای که خود بانی آن بوده، در سال ۱۱۲۵ هجری قمری ساخته شده است. این حمام از نوع معماری سبک اصفهان در اواخر عصر صفوی است. بنای حمام شامل دو حمام بزرگ و کوچک و فضای چال حوض است. هر یک از این دو حمام از دو بخش اصلی سربینه و گرم خانه تشکیل شده است، به طوری که در آن دوره مردان و زنان به صورت جداگانه می توانستند از آن استفاده نمایند.
ورودی حمام بزرگ یک فضای هشت ضلعی بوده که به هشتی مشهور است و پس از عبور از دو راهروی عمود بر هم به بینه(رخت کن) متصل می شود، بینه یک هشت ضلعی کامل بزرگ است. پوشش طاق و گنبد آن بر روی هشت ستون سنگی قرار گرفته است. برای تأمین روشنائی بینه نورگیرهای شیشه داری بنام جام گاه در سقف تعبیه گردیده است. ازاره های بینه به فاصله ۱۴۰ سانتیمتر دارای کاشیکاری هفت رنگ با نقوش گل و بوته و برگ و اسلیمی بوده و قسمت بالایی تزئینات آهک بری سفیدرنگ به زمینه مشکی مربوط به دوران صفویه و نقاشی با موضوعات متنوع مربوط به دوران قاجار است.
سربینه با راهرو موربی به گرمخانه متصل می شود. در ضلع دیگر این راهرو لنگ شوی خانه و سرویس بهداشتی قرار گرفته است. گرمخانه حمام فضای تقریبا مستطیل شکلی است که بر روی هشت ستون سنگی و دیوارهای جانبی قرار گرفته، کف گرم خانه با سنگ های مرغوب مرمرین پوشیده شده است که زنبورک هایی در زیر داشته، از طریق تون هوای گرم به داخل زنبورک وارد شده و باعث گرم شدن کف می شده است.
دورتادور دیوار گرم خانه تا ارتفاع ۱۴۶ سانتیمتر با تزئینات کاشیکاری با نقوش گل و مرغ و اسلیمی مزین شده است. خزینه حمام در کنار گرمخانه قرار گرفته و از طریق پله هایی کوتاه بدان می رسند. در طرفین خزینه نیز دو محل استحمام اختصاصی طراحی شده که به شاه نشین مشهور است. در ضلع جنوبی گرمخانه ساختمان چهارحوض و در طرفین آن نیم هشتی های زیبایی(شاه نشین های غربی و شرقی) قرار دارد.
کف محوطه با سنگ فرش شده و ازاره دیوار آن دارای کاشیکاری هفت رنگ با طرح هایی نظیر درخت سرو و شکوفه، ترکیب بندی هایی با نقوش درختان میوه و گل و بوته و اسلیمی است. بر روی یکی از جرزهای مشرف به گرمخانه یک تابلو کاشی تصویر مردی ایستاده با لباس و عمامه و عصا بدست مربوط به دوران صفویه که احتمالا تصویربانی حمام یعنی علی قلی آقاست را نشان می دهد.
حمام کوچک ساختار معماری مشابه حمام بزرگ دارد. با این تفاوت که در مقیاس کوچکتری اجرا شده است. آب مورد استفاده در حمام از چاه گاو تأمین می شده که بوسیله گاو در فضایی به نام گاورو واقع در ضلع غربی بنا بیرون کشیده و به مخزنی واقع در پشت بام انتقال داده می شد و از آنجا با تنبوشه های سفالین به خزینه ها و آب نماها و چهارحوض هدایت می گردید.
سیستم گرمایش آن شامل تون(آتشدان)، انبار سوخت، تیان(ظرف مخصوص گرم کردن آب) و گودال جمع آوری خاکستر می باشد که در ضلع غربی بنا واقع شده و همچنین دودکش ها و کانال های انتقال گرما به زیر حمام است. سیستم دفع فاضلاب به روش گنداب بوده. بدین ترتیب که فاضلاب از طریق کف شوی های دو محل گرمخانه و بینه به کانالی هدایت شده و سرانجام در محوطه بزرگی در پشت حمام سرازیر شده در آن محل پس از خشک شدن به خارج شهر حمل می شد.
حمام علیقلی آقا در محله بیدآباد، ۲۲ آذرماه در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسید و امروزه به عنوان موزه مردم شناسی پذیرای بازدیدکنندگان است.
نظر شما