پادشاه عربستان؛ از دوستی با روسیه تا خصومت با ایران

خبرگزاری ایمنا- گروه سیاسی- اعظم ملایی: روزهای پایانی هفته گذشته کاخ کرملین میزبان «ملک سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان سعودی بود که طلسم 85 ساله را شکست و برای اولین بار به کشوری سفر کرد که قبلا برای سعودیها نماد کفر و بی دینی بود.  پادشاه عربستان سعودی  که هیأتی بیش از هزار وزیر و کارشناس و مسئول برجسته؛ در کنار همراهان عادی او را در سفر به مسکو همراهی می کردند، در ظاهر برای افزایش مناسبات تجاری و اقتصادی کشورش به مسکو رفت ؛ اما توافقات منعقد شده بین دو طرف نشان می دهد که اهداف سیاسی و امنیتی برای پادشاه پیر و بیمار عربستان سعودی در اولویت بوده است.

هر چند توسعه روابط اقتصادی با روسیه شامل سرمایه گذاری گسترده در بخش های مختلف اقتصادی این کشور به ویژه در زمینه های نفت، توسعه راهها، همکاری در بخش انرژی هسته ای، همکاری مشترک در زمینه خطوط راه آهن، پرتاب ماهواره سعودی ها با موشک های روسی  و ... نیز از جمله دلایل سفر پادشاه عربستان به مسکو بوده اند؛ اما محتوی مسائل مطرح شده در گفتگوهای دو جانبه نشان می دهد که مسائل منطقه ای و بخصوص چانه زنی بر سر همکاری های نظامی، سیاسی  و امنیتی روسیه با ایران دلیل اصلی و عمده ای بوده که پادشاه عربستان را راهی روسیه کرده است.

پادشاه عربستان در دیدار با پوتین خواستار آن شد که ایران در مسائل سوریه دخالت نکند؛ خواسته ای که هر چند پاسخ مثبت و گرمی از پوتین نگرفت، اما حاکی از اوج گرفتن فعالیتهای سیاسی و دیپلماتیک عربستان سعودی برای مقابله با کشورمان در حوزه های گوناگون است.  با وجود موفقیت‌های ارتش سوریه در ماههای اخیر، جمهوری اسلامی ایران به عنوان حامی منطقه ای اصلی بشار اسد، موضع پیروز در تحولات خاورمیانه را دارد و این موضوعی است که به مذاق عربستان سعودی خوش نمی آید. شکست داعش در عراق، تشکیل ائتلاف ایران، سوریه، ترکیه و عراق در مقابل همه پرسی کردستان عراق و حمایتهای جهانی از ایران و توافق هسته اش در مقابل آمریکا، همگی از عوامل جدید و نوظهوری هستند که توازن قدرت منطقه ای را به نفع جمهوری اسلامی ایران و مخالف خواست سعودی ها رقم زده اند. در چنین شرایطی طبیعی است که عربستان احساس نگرانی کند و برای منصرف کردن متحدان ایران از حمایت کشورمان، دست به دامان رایزنی های دیپلماتیک و پیشنهاد امتیازات اقتصادی شود.

با این وجود دیدار دیپلماتیک ملک سلمان با ولادیمیر پوتین از جنبه ای دیگر هم قابل توجه است؛ روسیه در سالهای اخیر و بخصوص در جریان تحریمهای جامعه جهانی علیه پرونده هسته ای کشورمان همواره نشان داده است که خود را متعهد به هیچ متحد و همکار استراتژیکی نمی داند و در عالم سیاست با نگرشی کاملا واقع گرایانه، تنها به دنبال افزایش قدرت و منافع خود در مناطق مختلف است. از این رو هر چند نمی توان از چنین کشوری انتظار ماندن در کنار ایران در مقابل امتیازات اقتصادی عربستان را داشت؛ اما شاید از بخت خوب کشورمان، در شرایط کنونی منطقه، منافع روسیه در نابودی داعش و سایر گروههای افراط گرا، حفظ بشار اسد در قدرت و بازگشت امنیت و ثبات در سوریه، همسو با منافع ایران تعریف شده است. بنابراین در چنین شرایطی دو سناریو پیش روی پادشاهی عربستان قرار دارد؛

در سناریوی نخست پادشاه عربستان با در پیش گرفتن مدل رژیم صهیونیستی، در صدد ادامه رویکرد خصمانه با ایران خواهد بود و تلاش کند اگر نمی تواند روسیه را به قطع حمایت و همراهی با ایران مجاب کند؛ حداقل امتیازاتی مشابه از مسکو گرفته و موقعیت خود را در منطقه تقویت کند.

در سناریوی دوم عربستان سعودی تلاش می کند مدل ترکیه را در پیش گرفته و برای بهبود موقعیت منطقه ای خود،  دست یابی به راه حلی برای بحران یمن و کاهش فشارها بر ریاض، چرخشی در سیاست خارجی خود انجام داده و به جای رویکرد تقابل و رقابت، سیاست نزدیکی به ایران به همراه هم پیمان روسی اش را در پیش بگیرد؛ سیاستی که در صورت اجرایی شدن می تواند بازگشت سریع تر امنیت به خاورمیانه را تضمین کند.

 با این وجود، تأکید عربستان بر افزودن به لیست خریدهای تسلیحاتی از شرق و غرب و از جمله خرید سامانه موشکی اس 400 از روسیه ، دلالت بر آن دارد که  عربستان همچنان متمایل به سناریوی نخست است. بدین ترتیب هیات هزار نفره سعودی در حالی به کشورش بازگشت که به برخی دستاوردهای اقتصادی و نظامی دست یافت؛ اما نتوانست «خرس روسی» را به تغییر مواضع در خاورمیانه مجاب کند. مقامات این کشور با تکمیل خریدهای تسلیحاتی، گام متزلزل دیگری در جهت صلح مسلح موجود در خاورمیانه برداشته اند و می توانند امیدی واهی به حفظ امنیت و ثبات عربستان در منطقه پر آشوب و  متلاطم خاورمیانه داشته باشند.