به گزارش ایمنا، کارشناسان اقتصادی معتقدند یکی از موضوعات قابل طرح در راستای کاهش نرخ سود بانکی کمک به بخش تولید و رفع تنگنای اعتباری است با این حال بعد از مصوبه بانک مرکزی مبنی بر کاهش نرخ سود بانکی و پیش از اجرای این طرح بسیار از بانک ها برای جذب سپرده های مردم اقدام به عقد قرارداد با مردم با نرخ بالاتر کردند. به گفته کرباسیان وزیر اقتصاد، بانک مرکزی از سیستم نظارتی خود استفاده می کند و در این راستا در شعب بانک ها با بازرسی، موضوع را پیگیری می کند. به گفته کرباسیان، بانک هایی که بالاتر از نرخ مقرر سود می دهند را مشمول مالیات می کنیم تا یک بار نقره داغ شوند؛ چراکه اینها جزو هزینه های قابل قبول بانکی نیست و بانک ها باید مالیات آن را بدهند. در این راستا خبرنگار ایمنا پیرامون اجرای سیاست کاهش نرخ سود بانکی گفتگویی با کمیل طیبی استاد گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان انجام داده است که در ادامه می خوانید.
سیاست کاهش نرخ سود بانکی طی چند سال گذشته توسط بانک مرکزی مطرح شد اما در عمل این سیاست دستوری کاری از پیش نبرده و برخی بانک ها با دور زدن راه هایی از این دستور سرپیچی می کنند. دلیل این موضوع را چطور ارزیابی می کنید؟
به اعتقاد بنده سیاست کاهش یا افزایش سود بانکی عمدتا متغیری است که در سیستم اقتصادی تعریف می شود و و اگر افزایش و یا کاهش آن جنبه دستوری داشته باشد، خلاف شرایط بازار می شود. موقعیت بازار و اقتصاد باید کمک کند که نرخ سود بانکی کاهش یابد. در شرایطی که نرخ تورم در کشور افزایش و حتی به ۴۰ درصد هم رسید هزینه پول افزایش یافته بود بنابراین طبیعی بود که نرخ سود بانک ها زیاد شود در آن شرایط نمی شد نرخ سود بانکی به صورت دستوری را کاهش داد تا هزینه های تولید کاهش یابد. اما اکنون که بانک مرکزی اصرار بر کاهش نرخ سود بانکی دارد چرا که نرخ تورم کاهش یافته و به ۱۰ درصد رسیده است؛ بنابراین این نرخ باید کاهش یابد اما با توجه به اینکه سیستم بانکی ما سیستم مستقلی نیست و فضای رقابتی بین بانک هاست نرخ سود بالاست و بانک ها برای کم شدن آن مقاومت دارند و بعضا به دنبال راه های دور زدن قانون هستند که البته بانک مرکزی با نظارت های مستمر می تواند از این موضوع جلوگیری کند.
به اعتقاد شما در شرایطی که نرخ تورم کاهش و به کمتر از ۱۰ درصد رسیده آیا فضای لازم برای کاهش واقعی نرخ سود بانکی فراهم شده است؟
با توجه به اینکه تورم کنترل شده، اصرار بانک مرکزی بر کاهش نرخ سود بانکی برای کاهش هزینه تولید است و این کاهش در نهایت به منزله افزایش سرمایه گذاری است. یکی از ابزارهای خروج از رکود، کاهش نرخ سود و نرخ بهره بانکی است چرا که وقتی سرمایه گذاری افزایش یابد به رشد اقتصادی منجر می شود. در هر صورت سیاست مطلوبی است که نرخ سود کاهش یابد منوط به اینکه بانک ها بتوانند با هم همکاری کنند اما به دلیل رکود حاکم بر بازار، طبیعتا گردش مالی کمتر اتفاق می افتد. با این حال بانک ها بیم این دارند که کاهش نرخ سود بانکی منجر به خروج سپرده های مردم از بانک ها شود و این سرمایه ها به سمت بازارهای دیگر همچون ارز و طلا برود؛ اتفاقی که طی ماه گذشته شاهد افزایش نرخ طلا و دلار بودیم. اما به اعتقاد بنده این افزایش نرخ ارز و طلا موقتی بوده و چند دلیل دارد. به طور قطع اصرار بانک مرکزی نسبت به سود بانکی با اطلاع از شرایط بازار است بنابراین ابزارهای خنثی کردن افزایش نرخ ارز را مهیا کرده و ما عرضه بیشتر ارز را در بازار خواهیم داشت و یا حتی بازار طلا و سکه کنترل می شود. همچنین در دولت یازدهم نوسانات ارزی، سکه و طلا بسیار کم بود بنابراین خروج سپرده ها منجر به تلاطمات ارزی و طلا همانند دولت دهم نمی شود و این آثار موقت است.
تصور می کنید با کاهش سپرده گذاری مردم بانک ها ورشکسته می شوند و آیا آسیب های دیگری این اتفاق به همراه دارد؟
این آسیب ها بیشتر از ناحیه خارج شدن منابع از سیستم بانکی است و شاید تقاضا به سمت بازار خودرو، سکه و طلا برود. در هر صورت به دلیل رکود اقتصادی ما شاهد افزایش معوقات بانکی هستیم. البته دولت نیز به سیستم بانکی بدهکار است که آرام آرام در حال تامین مالی بدهی خود از طریق مالیات، درآمدهای نفتی و ... است. اما به اعتقاد بنده مشکلات بانک های را باید در عدم ارتباط با دنیای خارج و روابط محدود بانکی با دنیا جستجو کرد. مشکلات بانک های ما ساختاری است اما اگر شاهد همکاری بین دولت و نظام بانکی باشیم و تعیین سود بانکی براساس واقعیت های اقتصادی رقم بخورد تا حدودی سیستم بانکی می توانند از شرایط بحرانی دور شود.
اما با واقعی شدن نرخ ارز و در حالی که نرخ سود سپرده ها کاهش یافته، تصور نمی کنید شاهد کوچ سرمایه ها به بازار ارزی شویم؟
یکسان سازی به معنای اصلاح نظام ارزی در کشور است و این یکی از روش های اصلاح اقتصاد است تا زمینه های رانت از بین ببرد و مشوقی برای سرمایه گذاری و توسعه صادرات باشد. به اعتقاد بنده آثار منفی یکسان سازی نرخ ارز کوتاه مدت است. یک سری تصمیمات استراتژیک است و جنبه اقتصادی دارد که به دلیل تبعات اجتماعی نگرانی هایی نیز وجود دارد. حال در شرایطی که اوضاع نفتی بهبود یافته زمان آن رسیده که دولت وعده یکسان سازی نرخ ارز را پیاده کند البته با حذف ارز مسافرتی مقدمات این کار کلید خورده است.
به اعتقاد شما نرخ ارز واقعی چه رقمی خواهد بود؟
نرخ واقعی ارز را بازار باید تعیین کند. وقتی چند نرخ وجود دارد طبیعتا نرخ واقعی بیشتر به سمت نرخ بازار نزدیک است. اگر یکسان سازی نرخ ارز شود همین رقم کنونی خواهد بود و اگر ارز نرخ واقعی خود را پیدا و به رقم تعادلی برسد نابسامانی های بازار از بین می رود. رقم دقیقی را برای نرخ ارز نمی توان گفت. البته احتمال دارد رقم ارز واقعی در محدوده ۴۰۰۰ هزار تومان باشد؛ البته در نهایت این عدد را بازار تعیین خواهد کرد. ما چون بازار سایه ای هم داریم نرخ واقعی ارز در بازار عرضه و تقاضا مشخص می شود. البته دولت و بانک مرکزی می تواند با اعمال محدودیتی، دالان ارزی ایجاد کند. با این حال هر چه شناوری ارز بیشتر باشد به متعادل تر شدن بازار کمک می کند.
در حالیکه بانک مرکزی نرخ سود بانکی را در راستای حمایت از تولید کاهش داد اما چرا نرخ بهره تسهیلات بانکی را که بیشتر مشکلات تولیدکنندگان ما از این ناحیه است را کاهش نداده است؟
خود سیستم بانکی باید در کاهش نرخ بهره تسهیلات همکاری کند. وقتی صحبت از نرخ سود بانکی و نرخ تعادلی آن می شود باید هر دو موضوع کاهش نرخ سود بانکی و بهره تسهیلات را پیاده کنیم. اگر بانک مرکزی بخواهد در سیاست های پولی و بانکی خود موفق شود نیازمند همکاری بانک هاست تا هر دو نرخ به حالت تعادلی برسد. البته به طور معمول نرخ سود تسهیلات، بیشتر از سود بانک هاست و این هزینه حق العمل کاری بانک ها به نوعی است. در نهایت اگر این اتفاق نیفتد سیاست های بانک مرکزی شکست می خورد.
آیا کاهش نرخ سود بانکی و یکسان سازی نرخ ارز موجب شکوفایی بازار سرمایه می شود؟
تعیین نرخ تعادلی سود بانکی به همراه یکسان سازی نرخ ارز قطعا به سرمایه گذاری و رشد تولید کمک می کند که در این شرایط صنعت و بخش های اقتصادی فعال تر شده و همبستگی بین رشد و تولید ایجاد و در نهایت منجر به رونق بازار سرمایه می شود. مثلا واحدهای مختلف و حتی دولتی ها را باید به سمت خصوصی سازی واقعی هدایت کرد تا بازار سرمایه را تقویت کنند.
نظر شما