نشست گروه بیست؛ نمایش ۲۰ اقتصاد متلاطم و پر اختلاف

خبرگزاری ایمنا - گروه سیاسی - اعظم ملایی: در شرایطی که در گوشه گوشه جهان حرف از مشکلات اقتصادی است و از ونزوئلا در آمریکای لاتین گرفته تا اروپا و آمریکا صدای اعتراضات مردمی نسبت به بی عدالتی های اقتصادی بلند شده است، سران ۱۹ کشور صنعتی یا ثروتمند جهان به همراه اتحادیه اروپا، روز جمعه ۱۶ تیر ۹۶ در محل نمایشگاه بین المللی هامبورگ گرد هم آمدند تا درباره مسائل مهم سیاسی و اقتصادی گفتگو کنند. ۱۹ کشور عضو گروه بیست، مجموع ۸۵ درصد از اقتصاد جهان را در اختیار دارند؛ اما نماینده ۱۹ اقتصاد برتر جهان در سال نیستند. این اجلاس در واقع متشکل از ۸ کشور صنعتی (۸ اقتصاد بزرگ جهان) و ۱۱ اقتصاد نوظهور و در حال توسعه است و کشورهای آمریکا، روسیه، آلمان، فرانسه، انگلیس، هند، اندونزی، ایتالیا، کانادا، ژاپن، کره جنوبی، مکزیک، عربستان، آرژانتین، استرالیا، برزیل، چین، آفریقای جنوبی، ترکیه و اتحادیه اروپا را در بر می گیرد.

گروه بیست یک نهاد رسمی نیست و با سازمانهای رسمی بین المللی متفاوت است. این گروه برای بحث و گفتگو درباره سیاست های مالی و اقتصادی و مسائل مهم جهانی تشکیل شده است. بنابراین مقر خاص یا دبیرخانه دائمی ندارد. روال کار این نشست بدین صورت است که کشوری که ریاست اجلاس را عهده دار است، می تواند موسسات بین المللی را به نشست دعوت کند. برای مثال، اسپانیا بدون عضویت و به عنوان مهمان دائمی در این نشست حضور دارد. آلمان به عنوان رییس اجلاس امسال کشورهای نروژ، هلند و سنگاپور را هم به عنوان کشورهای شریک در گروه ۲۰ به این نشست دعوت کرده است.

تصمیمات گروه ۲۰ در پایان نشست آن در بیانیه ای منتشر می شود؛ اما بیانیه ها جنبه الزام آور حقوقی ندارند. با این وجود در این نشست می توان برای قراردادهای قانونی که جای دیگر به امضاء رسیده است، شالوده اجرایی به وجود آورد و اجرای قرارداد را سرعت بخشید.

با وجود لازم الاجرا نبودن تصمیمات این گروه، نشست امسال آنها با حواشی زیادی همراه بوده و از جنبه های گوناگونی حائز اهمیت است. از یکسو هنوز اجلاس شروع نشده موج اعتراضات مردمی علیه آن شکل گرفت و در درگیری‌هایی که میان معترضان و نیروهای پلیس روی داد دست‌کم ۷۶ نفر زخمی شدند. بعد از آغاز به کار نشست نیز موج اعتراض ها گسترده تر شد و ده‌ها هزار نفر از مخالفان نظام سرمایه داری در آلمان و سایر نقاط دیگر اروپا خود را به هامبورگ رساندند تا به سیاست‌های ٢٠ اقتصاد بزرگ جهان اعتراض کنند. اعتراضاتی که نشان می دهد فقر، بی عدالتی، بیکاری و مشکلات اقتصادی دیگر تنها سهم کشورهای آفریقایی و آسیایی نیست و همه مردم جهان به انواع گوناگونی آن را تجربه می کنند. از سوی دیگر کاهش اعتماد افکار عمومی جهانی به سران کشورهای بزرگ و صنعتی و مقصر دانستن آنها در بحرانهای اقتصاد جهانی از دیگر وجوه بارز این اعتراضات است.

با این حال، اعتراضات مردمی به نشست گروه ۲۰ تنها جنبه مهم و قابل توجه آن نبود. نشست امسال با توجه به سیاست های درون گرایانه و ضد همکاری جویانه ترامپ، عرصه اختلافات بی سابقه و رقابت ها و ائتلاف های جدید برای تعیین سیاست های جهانی نیز است. خروج ترامپ از توافق اقلیمی پاریس و نیز تلاش دولت وی برای خارج کردن آمریکا از همه توافقات همکاری های اقتصادی قاره امریکا از جمله قرارداد تجارت آزاد آمریکای شمالی موسوم به «نفتا»،  نشان می دهد که او هیچ تعهدی به اقتصاد باز و آزاد، همکاری های جهانی و محیط زیست ندارد و بنابراین در این نشست نیز به دنبال فرار از تصمیمات الزام آوری است که کشورش را متعهد به همکاری سازد. به دلیل همین اختلافات بود که آنجلا مرکل صدر اعظم آلمان پیش از برگزاری این نشست گفت: «ما موضع خاص دولت آمریکا را می‌شناسیم و انتظار نداریم که این موضع‌گیری به خاطر سفری دو روزه به هامبورگ تغییر کند. ما به اختلاف‌ها واقف هستیم و تلاش برای پنهان کردن این تفاوت‌ها با آمریکا نادرست است». صدر اعظم آلمان در گفتگو با نشریه «دی سایت» تاکید کرده بود «زمان تکیه آلمان به دیگر کشورها (کنایه به ایالات متحده آمریکا) پایان یافته است.» وی همچنین رویکرد ترامپ نسبت به مقوله جهانی سازی را مورد انتقاد شدید قرار داد.

اما آمریکا و اروپا تنها اعضای گروه بیست نیستند که با یکدیگر اختلاف دارند، اختلافات آمریکا با مکزیک (بر سر ساخت دیوار) و چین (بر سر قوانین تجارت آزاد و دریای چین جنوبی) و نیز اختلافات عمیق و دنباله دار ترکیه و اتحادیه اروپا (در رابطه با روند تغییر قدرت اردوغان و عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا) از دیگر مسائلی هستند که بر نشست امسال گروه بیست سایه انداخته اند و چشم انداز دستیابی به تصمیمی مشترک را تیره و تار می سازند.

دیدار پوتین و ترامپ از دیگر بخش‌های جنجالی نشست گروه ۲۰ بود. انتظارات از این دیدار در گذشته تا این حد زیاد نبودند. جنجال های ناشی از اعلام دخالت روسیه در انتخابات آمریکا و مناسبات پنهانی مقامات آمریکایی و روس که به برکناری برخی مقامات دولت ترامپ انجامید، از جمله مسائلی هستند که این دیدار را پر اهمیت می سازند. هر چند این دیدار بسیار مختصر بود؛ اما اظهارات دو طرف به ویژه دونالد ترامپ که بودن در کنار پوتین را افتخاری برای خود دانسته و گفته است «ما در انتظار وقوع اتفاقات مثبت برای روسیه و آمریکا هستیم»، نشان از آن دارد که آمریکا بر خلاف مناسبات سردش با اتحادیه اروپا، خواهان روابطی گرم و دوستانه با روسیه است. روابطی که ظاهرا یکی از اولین نمودهای آن در توافق آمریکا و روسیه در مورد آتش بس در جنوب غرب سوریه به چشم می خورد.

بدین ترتیب به نظر می رسد هر چند اختلاف نظر کشورهای گروه بیست سبب می شود تا این گروه در تغییر و بهبود اوضاع اقتصادی جهان چندان موفق نباشد؛ اما این نشست حداقل دارای این فایده هست که کشورهای صنعتی و ثروتمند جهان را با دیدگاه افکار عمومی جهانی نسبت به عملکردشان آگاه می کند. نتیجه دیگری که می توان از حواشی نشست گروه ۲۰ گرفت، میزان خشم و عصبانیت کشورهای اروپایی از آمریکا بود. اظهارات سران اروپایی شرکت کننده در این نشست نشان می دهد؛ برای نخستین بار در دهه های اخیر، کشورهای اروپایی در فضای نا امیدی از آمریکا به سر می برند، امید چندانی برای همکاری با این کشور ندارند و می کوشند اهداف و مقاصد خود را در قالب اروپایی و غیر فرا آتلانتیکی به پیش ببرند. امری که می تواند به معنای تغییر و تعدیل موازنه قدرت در عرصه بین المللی باشد و راه را برای قدرت یابی و نقش آفرینی کشورهای مستقل، عدالت جو و همکاری طلبی همچون جمهوری اسلامی ایران باز کند.