به گزارش گروه علم و فناوری خبرگزاری ایمنا، پدیده استهلال (تلاش برای رویت هلال ماه) دارای ارزش نجومی است، زیرا ماه قمری ممکن است ۲۹ یا ۳۰ روزه باشد و مشاهده ماه نو گاه کاری دشوار بوده و نیازمند محاسبات نجومی است. از آنجا که موضوع رویت هلال رمضان در سال های اخیر از مباحث مهم جامعه ما بوده است و از اهمیت خاصی برخوردار است، در این گزارش وضعیت رویت هلال ماه رمضان را به لحاظ علمی مورد بررسی قرار می دهیم:
رویت هلال رمضان؛ موضوع بحث برانگیز رسانه ها
نکته مهم این است که مگر دیدن یا ندیدن هلال ماه چقدر پیچیده است که به موضوع بحث برانگیز رسانه ها تبدیل شده است و هر سال برای تعیین روز آغاز ماه مبارک رمضان یا عید سعید فطر باید تا حوالی نیمه شب منتظر بمانیم. این موضوع تا حدی جدی است که گاهی صبح روزی که قرار بود سی‌ام رمضان باشد، ناگهان از رسانه‌ها خبر حلول عید سعید فطر اعلام می‌شود. اما چرا دیدن هلال اول ماه دشوار است؟
در واقع کره ماه از دید ما انسان ها که ساکن زمین هستیم، حدود هر 29.5 روز یک بار به دور زمین می‌چرخد. از آنجا که واحد تقویم، یک روز است و امکان در نظر گرفتن نیم روز و چند ساعت و دقیقه به عنوان واحد تقویم وجود ندارد، از این رو در استخراج تقویم قمری همیشه ماه‌ها 29 و 30 روز در نظر گرفته می‌شود. حتی گاهی ممکن است دو تا سه ماه قمری 29 یا 30 روزه به صورت متوالی پشت سر هم تکرار شود.
چگونگی رویت هلال ماه رمضان از نگاه منجمان
منجمان و دیگر علاقه‌مندان بحث رؤیت هلال برای تعیین روز اول ماه، همواره در شامگاه بیست و نهمین روز ماه قمری برای رؤیت هلال اقدام می‌کنند. به این ترتیب اگر هلال ماه دیده شود، فردا روز اول ماه قمری بعد خواهد بود و اگر هلال دیده نشود، فردا روز سی‌ام ماه قمری و پس‌فردا تحت هر شرایطی اولین روز ماه قمری بعد خواهد بود. این در حالی است که حتی اگر هلال ماه در شب سی‌ام هم رؤیت نشود به هر حال پس فردا روز اول ماه قمری بعد است و ماه 31 روزه نمی‌شود. زیرا طول روزهای ماه قمری فقط می‌تواند 29 یا 30 روز باشد و ماه 31 روزه در تقویم قمری تعریف نشده است.
هلال ماه با توجه به موقعیت ماه در مدار زمین از حیث دوری و نزدیکی، جدایی زاویه‌ای از خورشید، زاویه مدار ماه در لحظه غروب خورشید با افق، ضخامت هلال ماه و چند شاخصه دیگر در ابتدای هر ماه قمری شرایط متفاوتی برای رصد دارد. از این رو گاهی هلال اول یک ماه به آسانی با چشم غیرمسلح رؤیت می‌شود، در حالی که ممکن است هلال اول ماه دیگر به باریکی مو از پشت تلسکوپ‌های قوی به دشواری قابل تشخیص باشد.
گاهی ممکن است هلال ماه در ابتدای ماه قمری آن قدر نازک و به خورشید نزدیک باشد که با تلسکوپ نیز نتوان آن را در شامگاه روز بیست و نهم ماه قمری رصد کرد و به این ترتیب ماه قمری 30 روزه شود.
هلال ماه با چشم مسلح در شامگاه جمعه رویت شد
مدرس مرکز نجوم ادیب با اشاره به اینکه شامگاه جمعه هلال ماه با چشم مسلح قابل مشاهده بود، به بیان ویژگی‌های هلال ماه نوو طریقه رصد و رویت هلال ماه رمضان پرداخت. وی افزود: برای رویت هلال ماه ویژگی‌های خاصی مورد نیاز است که در صورت موجود نبودن هر یک یا کمرنگ بودن این ویژگی‌ها امکان رویت هلال سخت می‌شود.
وی افزود: امسال با توجه به ویژگی‌های ماه نو احتمال رویت هلال ماه در روز جمعه ۲۹ شعبان با چشم غیرمسلح بسیار کم و به احتمال قوی تنها با چشم مسلح قابل مشاهده بوده است.
عمران مرادی، مدرس مرکز نجوم ادیب خاطرنشان کرد: در زمان تشکیل ماه نو قمری، هلال ماه در راستای دید ناظران زمینی و بسیار نزدیک به خورشید قرار می گیرد که به آن مقارنه ماه و خورشید گویند.
بدین ترتیب در طول روز ممکن است ماه در آسمان باشد اما به دلیل اینکه در راستای خورشید قرار دارد مشاهده نمی‌شود. در واقع زمانی ما قادر به مشاهده ماه خواهیم بود که هم به اندازه کافی ازخورشید فاصله داشته باشد و هم نور خورشید در محیط موجود نباشد به این معنا که هلال ماه پیش از طلوع یا هنگام غروب خورشید باید مشاهده شود.
وی در مورد اینکه چه ویژگی‌هایی درباره هلال ماه نو باعث رویت یا عدم رویت ماه با چشم غیرمسلح و مسلح می‌شود بیان داشت: به طورکلی فاصله ماه تا خورشید، جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید، ضخامت هلال ماه، ارتفاع ماه از افق و مدت مکث ماه پس از خورشید در آسمان در رصد هلال ماه نو تاثیرگذار است.
مدرس مرکز نجوم ادیب یادآور شد: برای روز ۲۹ ماه رمضان به احتنال زیاد هلال ماه شوال دیده نمی‌شود و البته رصدگران هلال به ماموریت می روند تا با احتمال یک ده هزارم هم که شده ماه را مشاهده کنند؛ بدین ترتیب احتمال ۲۹ روزه شدن ماه رمضان بسیار کم است و به احتمال زیاد ماه رمضان ۳۰ روزه خواهد شد.
بررسی علمی رویت هلال رمضان سال 1438 قمری
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در مورد بررسی علمی رویت هلال رمضان سال 1438 قمری گفت: پیش بینی می شود این هلال در شامگاه روز جمعه قابل رویت باشد اما باید منتظر حرکت علمی رصدگران در سراسر کشور بود تا با گزارش های خود این مهم را تایید کنند.
وی خاطر نشان کرد: بدیهی است هرچه به سمت غرب و جنوب کشور جا به جا شویم شرایط بهتری برای رویت هلال رمضان امسال خواهیم داشت. هرچند استفاده از ابزار در نیمه شمالی کشور تقریبا ضروری به نظر می رسد اما گروه های رصدی تلاش دارند تا با انتخاب سایت های رصدی مرتفع با ابزار و با چشم غیر مسلح بتوانند هلال را شکار کنند.
عتیقی ادامه داد: ارتفاع هلال در لحظه غروب خورشید نسبتا کم و برابر با شش درجه و 12 دقیقه و 44 ثانیه است. جدایی زاویه ای ماه از خورشید در لحظه غروب خورشید نسبتا مناسب و برابر با 12 درجه و 11 دقیقه و 22 ثانیه است و رصدگران کمتر از 40 دقیقه فرصت داشتند تا هلال زیبای رمضان را با فاز 1.25 درصد در افق غربی مشاهده کنند.
وی افزود: جمعه پنجم خرداد لحظه غروب خورشید ساعت 20:10 دقیقه و 41 ثانیه در تهران بود که با توجه به لحظه مقارنه و یا تولد ماه که 14 دقیقه بامداد جمعه است، سن هلال نزدیک به 20 ساعت است.
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران درباره پارامترهای علمی که در زمینه رویت هلال رمضان 1438 هجری قمری وجود دارد، بیان داشت: این انجمن از اواخر دهه 70 شمسی اقدام به تهیه و انتشار پارامترهای علمی رویت هلال ماه کرده است تا رصدگران ایرانی علاقمند بیش از پیش به این موضوع توجه کنند و در سایه همین اقدامات، شاهد تعداد زیادی از علاقمندان به موضوع رویت هلال به صورت علمی هستیم.
نظر شما