وقتی ادب در فضای مجازی کمرنگ می شود

به گزارش خبرنگار ایمنا ،با رشد و گسترش فضای مجازی و دامن گیر شدن آن در خانواده و جامعه ایرانی پدیده فحاشی دراین فضا نیز جای خود را باز کرد و تبدیل به یک معضل حل نشدنی شد. فحاشی کاربران ایرانی را می توان به عنوان یک آسیب جدی اجتماعی و فرهنگی به حساب آورد . مردمی که درتاریخ و فرهنگ شهره جهان بودند ،امروزه انگشت حیرت و نگاه تمسخرآمیز دنیا را به کشور آورده اند .تاجایی که نشریه های فرانسوی از رکوردشکنی فحاشی کاربران ایرانی با تعجب سخن می گویند . ثبت رکورد 300 هزار فحش و بددهنی آمار نه چندان جالبی است که کاربران ایرانی تنها در یک روز در فضای مجازی به نام خود ثبت کرده اند .
این دسته از کاربران نگاه مشترکی به همه دارند و از دید خود دیگران را مورد خطاب قرار داده و از هرشخصيت در هرجايگاهي كه خوششان نيايد دست به تخريب او و فحاشي مي زنند تا جایی که هنرمندان، ورزشکاران و افراد سرشناس لب به زبان گلایه و شکایت از مردم گشوده اند .
جامعه‌شناسان می‌گویند آنچه در فضای مجازی می‌گذرد و ازجمله رفتارهای خشن کلامی که در سال‌های اخیر و در مقاطع زمانی مختلف تکرار شده بازنمایی بخشی از آشفتگی و بی‌نظمی‌های جامعه است. جامعه‌ای که از سویی شاید حساسیتش را به کاربرد الفاظ رکیک و بددهنی از دست داده و از سوی دیگر در فضای مجازی احساس امنیت بیشتری می‌کند که با استفاده از نام و نشان جعلی عقده‌گشایی کند و خشونت، کینه و نفرت را به اشتراک بگذارد.
برخی دیگراز جامعه شناسان اعتقاد دارند بیکاری جوانان باعث شده وقت و انرژی خود را فضای مجازی به سرببرند وشاید عقده  ها ،مشکلات وناکامی های خود را به این طریق بروز دهند .
از نگاه دسته دیگر از جامعه شناسان وآسیب شناسان اجتماعی؛ از بین رفتن اخلاق، آداب و رسوم وکاهش معنویت در جامعه باعث بروز این ناهنجاری در جامعه شده است .  
وقت گذرانی بیش از حد در فضای مجازی باعث ایجاد بدرفتاری با دیگران می شود بنابر گفته رئیس مرکز رسانه‌های دیجیتال ۵۳ درصد مردم ایران حداقل در یکی از شبکه اجتماعی عضو هستند . یعنی روزانه ساعت حضور ایرانی ها در فضای مجازی ۵ تا ۹ ساعت است در حالی که میانگین جهانی ۱۶ ساعت در ماه است. 
     
برخی از عوامل فحاشی وبدزبانی در فضای مجازی به شرح زیر است ؛
تخلیه روانی. در اغلب موارد، فحش دادن یک واکنش هیجانی است. بسیاری افراد وقتی خسته، عصبانی یا حتی شگفت‌زده هستند با فحاشی آرام می‌شوند. مطالعات روانشناختی نشان می‌دهد ناسزا گفتن می‌تواند سبب رهایی از آلام روحی و روانی یا دست‌کم تسکین این دردها شود. خیلی‌ها بعد از نوشتن یا به زبان آوردن الفاظ رکیک احساس آرامش و سبکی می‌کنند. جالب آنکه در بسیاری از موارد مخاطب ناسزا اصلاً آن را نمی‌شنود یا نمی‌خواند یا حتی معنای آن را نمی‌فهمد. 
تحقیر کسی که منفور است. تجمع دلخوری، کینه، نفرت و ناراحتی از یک فرد یا رویداد سبب می‌شود افراد به ناسزاگویی متوسل شوند چرا که فکر می‌کنند تنها راه خلاصی از این بغض، توهین به فرد مقابل است. منشأ این دلخوری‌ها می‌تواند خود شخصی باشد که مورد دشنام واقع می‌شود، اما گاهی نفرت‌ها و کینه‌ها ناشی از سرخوردگی‌ها و فشارهای اجتماعی است.
■ همرنگ جماعت شدن. ناسزاگویی در جمع دوستان یک کارکرد اجتماعی کلیدی دارد. به نظر می‌رسد به کار بردن الفاظ و جملات رکیک و شکستن تابوهای اجتماعی در جمع دوستان، آنها را با هم صمیمی‌تر می‌کند. در این جمع‌های دوستانه، فحش و ناسزا توهین محسوب نمی‌شود بلکه نشان‌دهنده تعلق و وابستگی به گروه است. اما فحاشی همیشه در بین دوستان و در شرایط آرام رخ نمی‌دهد. این روزها به ویژه در شبکه‌های اجتماعی بسیاری از کاربران تحت تاثیر جو روانی حاکم، درگیر ناسزاگویی می‌شوند و از اینکه مانند دیگران به یک شخص حمله می‌کنند لذت می‌برند. این پدیده همرنگ جماعت شدن برخلاف مورد قبل نشان‌دهنده صمیمیت و دوستی نیست بلکه، حاصل سرایت روانی جو شکل‌گرفته و تقویت احساس شجاعت و خشنودی فرد از پیوستن به یک حرکت جمعی است.
■ الگوهای اجتماعی و رسانه‌ای نادرست. در تمام دنیا، استندآپ کمدین‌ها مکرر از الفاظ رکیک و زننده استفاده می‌کنند و به راحتی به مخاطبان نشان می‌دهند که ناسزا ابزار قدرتمندی برای خنداندن مردم است. در بسیاری از برنامه‌های کمدی و طنز، شوخی‌های کلامی به فحاشی نزدیک است و حتی گاهی برنامه را به یک طنز طلایی تبدیل می‌کند. طنزپردازان تلاش می‌کنند با استفاده از این الفاظ زننده یا ناخوشایند، سایر جملات خنثی را مزه‌دار کنند اما وقتی این چاشنی کمی تندتر از ذائقه جامعه است در روابط اجتماعی نیز به عرف و عادت تبدیل می‌شود و افراد بی‌آنکه بدانند با الگوگیری از این طنزهای بی‌ادبانه، به تکرار آن در زندگی فردی خود می‌پردازند.
"سعیدمعیدفر"استاد جامعه شناسی دانشگاه درارتباط با فحاشی در فضای مجازی گسترش این پدیده را در دو عامل می داند: نخست پدیده گمنامی ؛هرگاه افراد به راحتی شناخته نشوند احساس یک قدرت کاذب در خود خواهند کرد ،این قدرت کاذب به آن ها جسارت هر عمل ناپسند و تخریبی را خواهد داد .عامل دوم فرهنگ برخورد با فناوری های نوین است که خود شامل فرهنگ مادی و غیر مادی می شود ،هرگاه این دو فرهنگ مماس با یکدیگر حرکت نکند شاهد بد اخلاقی ، زشت نویسی و فحاشی در فضای مجازی خواهیم بود . راه حل برخورد با این پدیده پرکردن اوقات فراغت و بهبود بخشیدن به وضع شغلی و جایگاه اجتماعی جوانان همچنین سپردن مسئولیت های اجتماعی ،اهمیت دادن به افکار و ایده های آنان ، هدایت استعداد ها و جهت بخشیدن به آن ها است.
وی در ادامه بیان کرد: «کسانی که در این حمله‌های مجازی شرکت دارند نسبت به جمعیت چند ده‌ میلیونی کاربران ایرانی در فضای مجازی، تعداد محدودی هستند و به‌هرحال از تعداد بالای کاربران فضای مجازی، عده‌ای ممکن است به این سمت و سو کشیده شوند اما نمی‌توان رفتار آنها را به پای ملت ایران نوشت.»
به نظر می رسد فحاشی در فضای مجازی از زندگی شهری ما نشأت می گیرد . آمارهاي پزشكي قانوني نشان از افزايش درگيري‌ها در خيابان هاست. برطبق گفته مدیرکل پزشکی قانونی استان اصفهان درطول یکسال نزدیک به 42 هزار نزاع خیابانی فقط در این استان اتفاق می افتد. عصبیت وخشونتی که در خانواده ها و اجتماع وجود دارد جای خود را درفضای مجازی باز کرده است .
باید گفت تا زمانی که فضای مجازی را به‌عنوان یک سبک زندگی قبول نکرده ایم و برای آن قواعد و تولید محتوا نداریم، ارزش‌های ورود به این عرصه جامعه‌پذیر نخواهد شد. بنابراین عدم آگاهی از این فضا باعث بروز آسیب‌هایی می‌شود که بداخلاقی‌ها و فحاشی ازجمله آنهاست. باید بپذیریم بسیاری از این بداخلاقی‌ها، کارکرد پنهان برخی از پدیده‌هاست./64