تکنولوژی های جدید ارتباطی موجب پیدایی بحرانی فرهنگی شده است

به گزارش ايمنا، ما در جهانی متحول و دستخوش دگرگونی چشمگیر و دائمی زندگی می­کنیم. به نوعی که شگفت­انگیزترین رویدادهای جهان معاصر را می­توان سرعت بی­سابقه تغییرات اجتماعی دانست. آنچه زمینه چنین تغییر و تحولات سریع، ژرف و شگرفی را پدید آورده، دستاوردهای تکنولوژیک جدید و متاخر بشری است. دستاوردهایی که به عنوان تکنولوژی­های نوین ارتباطی- اطلاعاتی شناخته می­شوند. از این روست که برخی خبر از استیلای یک پارادایم تکنولوژیک جدید می­دهند که بر محور تکنولوژی­های اطلاعاتی سازمان یافته است.
اگر دگرگونی در تکنولوژی­های ارتباطی را موجب دگرگونی فرهنگی بدانیم، باید به تأسی از مک لوهان اذعان داریم تکنولوژی­های جدید ارتباطی که تناسبی با فرهنگ پیشین ندارند، عدم تجانسی نسبتا با دوام آفریده­اند و این عدم تجانس، یا به اصطلاح تأخر فرهنگی، موجب پیدایی بحرانی فرهنگی شده است که با دگرگونی­های اجتماعی بروز و ظهور پیدا می­کند. بدین ترتیب، انقلاب ارتباطی- اطلاعاتی سده بیست و یکم را باید بسیار فراتر از صرف الکترونیکی کردن رابطه انسان­ها دانست. تکنولوژی­های نوین ارتباطی و اطلاعاتی، با فراهم آوردن امکان پیدایی جامعه شبکه­ای که افراد و جوامع را در قالب­های تازه، هویت­های تازه بخشیده، نه تنها قواعد و قوانین حاکم بر ارتباط و تعامل میان انسان­ها، بلکه ایستار ما را نسبت به خود، دیگران و جهان تغییر داده است.
با رشد روز افزون اینترنت، شبکه­های اجتماعی و کاربران آنها، لزوم بررسی شبکه­های اجتماعی احساس می­شود. با ورود تكنولوژي و وسايل ارتباط جمعي در خانواده­ها، ارزش­هاي اجتماعي خانواده­ها تحت تاثير قرار گرفته و موجب شده تا شاهد تغييراتي در رفتار و گفتمان نسل جوان باشيم. از جمله اين وسايل، دسترسي آسان به اينترنت و شبکه­های اجتماعی مي­باشد. شبكه­های اجتماعي سايت يا مجموعه سايتي هستند كه به كاربران خود اين امكان را مي­دهند تا علاقه مندي­ها، افكار و فعاليت­هاي خودشان را با ديگران به اشتراك بگذارند.
 این وسایل ارتباطی علاوه بر نقاط قوت، امروزه داراي نقاط ضعفي هم هستند. وسايل ارتباط جمعي فواصل را ناپديد می­­سازند، همچنان كه جدار بين انسان­ها را نيز تا حدود زيادي شفاف­تر مي­سازند (اسلوین، 1380: 83).
بنابراین چگونه می­توان تصور كرد كه اين وسايل بر گروه­هاي اجتماعي، از جمله گروهي به تمام معني، يعني خانواده اثر نگذارند. بي­شبهه، تطور خانواده در جامعه جديد، صرفاً تابع اثرات وسايل ارتباط جمعي نيست. ليكن، از خود مي پرسيم آيا خانواده هسته­اي نيز به نوبه خود تحت تأثير اينترنت و شبکه های اجتماعی تحول تازه­اي نپذيرفته است؟
امروزه اینترنت جایگاه ویژه­ای در ساختار زندگی خانواده­ها پیدا کرده است. حضور این رسانه و به طور کلی کامپیوتر شخصی، ارتباطات خانوادگی را دستخوش تغییر نموده است. استفاده از اینترنت فعالیتی زمان­بر است که مدت تعامل افراد خانواده با یکدیگر را کاهش می­دهد. در این میان، نوجوانان و جوانان به واسطه فراغتی که دارند، نسبت به بزرگسالان، مدت زمان بیشتری را به اینترنت اختصاص می­دهند. از طرف دیگر، اینترنت، کشمکش­های جدیدی را در خانواده ایجاد می­کند که شامل زمان استفاده از اینترنت، نوع صفحاتی که توسط نوجوانان و جوانان مورد استفاده قرار  می­گیرد و دستیابی نوجوان و والدین به اطلاعات خصوصی یکدیگر و غیره می­باشد. چنان­چه نوجوان در پیوندهای عاطفی و درک متقابل با سایر اعضای خانواده دچار مشکل باشد، احساس تنهایی، افسردگی و بی­تفاوتی کرده و برای جبران به یک دوست، سرگرمی خاص و غیره روی می­آورد و اینترنت مناسب­ترین محمل برای این مقصود است. ژانت کرنبلوم (Janet Kornblum) در این مورد معتقد است که نوجوانان امروز به گونه­ای بزرگ می­شوند که در یک دست آن­ها کنترل تلویزیون و در دست دیگر آن­ها موشواره کامپیوتر است و دیگر دستی باقی نمی­ماند تا دستان والدین خود را لمس نمایند. وی استقبال خانواده از تکنولوژی­های مدرن و در دسترس قرار دادن آن­ها را برای نوجوانان، عامل گسست پیوندهای عاطفی می­داند (فرهمند، 1387: 164). از آثار و پیامدهای دیگر دنیای مجازی اینترنت می توان به اعتیاد اینترنتی اشاره کرد. بر مبناي تحقيقات صورت گرفته، يكي از آثار وابستگي به اينترنت اين است كه افراد وابسته، زمان كمتري را با خانواده سپري مي‌كنند. از علائم اين وابستگي، گوشه‌گيري، اختلال در الگوي خواب، احساس نياز به تنها بودن و فراموش كردن مسئوليت‌هاي خانوادگي است.
یکی از دلایل والدین امروزی برای این که ابزاری نظیر کامپیوتر، تلفن همراه و غیره در اختیار فرزندان خود قرار دهند، مشغله­های دوران مدرن است. امروزه والدین ناگزیرند تا ساعات بیشتری را به کار خارج از خانه اختصاص دهند، لذا با یک فرافکنی و برای جبران خلاء حضور و هم صحبتی و همدلی با فرزندان­شان به خصوص نوجوانان، کامپیوترهای شخصی و اینترنت را جایگزین نموده­اند. در واقع این تئوری که به «جایگزینی زمان» معروف است، هر گونه فعالیتی را که زمان­بر بوده و از انسجام خانواده بکاهد مد نظر قرار می­دهد. بر مبنای این تئوری، فعالیت­های این چنینی باعث عدم ارتباط صحیح فرد با اعضا خانواده شده و به چالشی برای وی در جامعه تبدیل می­شود که تغییر و هدایت آن بسیار مشکل خواهد بود. شکاف نسلی مشهود در این دوران و کج فهمی نسل جدید و قدیم از علایق و سلایق یکدیگر، تقریبا مطابق با پیشرفت فناوری بیشتر و بیشتر می­شود.
در حقیقت چالش پیش روی والدین از غیر قابل کنترل بودن اینترنت ناشی می­شود. از سوی دیگر، علاقه وافر نوجوانان به سپری نمودن اوقات خود با اینترنت به جای پرداختن به ارتقا روابط اجتماعی و خانوادگی نیز از دغدغه­های والدین امروزی است.
/ بدری برندگی، دکترای جامعه شناسی
 
 
منابع و مآخذ:
فرهمند، مریم (1387). «دختران و کاربرد اینترنت»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، شماره 41.