به گزارش خبرگزاری ایمنا، شهرداری به‌عنوان سازمانی غیردولتی، غیرانتفاعی و مردمی است که مسئولیت اداره و مدیریت امور شهری را با مجوز دولت و با امکانات مردمی به دست آورده است تا به‌منظور ایجاد و اداره کردن تأسیسات عمومی و نظافت شهری و تأمین نیازمندی‌های مشترک محلی فعالیت کند و هزینه خدماتی را که به آن واگذار شده است، با اسلوبی منطقی و عادلانه بین سکنه شهر و استفاده‌کنندگان از خدمات تقسیم کند.
شهرداری به‌منظور اداره امور محلی و ارائه خدمات لازم با هدف مدیریت و توسعه کالبدی اقتصادی و اجتماعی در محدوده شهر و اطراف آن به وجود آمده است؛ این سازمان از نظر مالی شهرداری نهادی خودگردان است که با کمترین هزینه از جانب دولت خدمات ارزنده و کلانی را به شهروندان ارائه می‌کند و برای ارائه خدمات برای شهروندان نیازمند منابع مالی پایدار در راستای ارتقای کیفیت زندگی شهری و به عبارتی دستیابی به توسعه شهری است.
پیش از سال ۱۳۶۱ حدود ۳۰ درصد از درآمد شهرداری‌ها توسط دولت تأمین می‌شد، اما پس از تصویب قانون خودکفایی شهرداری‌ها، وظیفه سنگین تأمین مالی شهرداری‌ها برعهده این نهاد قرار داده شد؛ بر اساس ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها، وظایف متعددی برعهده این نهاد است که از جمله آن‌ها می‌توان به حفظ پاکیزگی شهر، توسعه معابر، خیابان‌ها و کوچه‌ها، ایجاد پارک‌ها و نگهداری آن‌ها، اقدامات لازم برای حفظ شهر از حریق و سیل، نوسازی محلات و سیستم حمل‌ونقل عمومی اشاره کرد.
به‌منظور انجام این خدمات شهری، ردیف‌های درآمدی مشخصی نیز برای شهرداری‌ها تعیین شد که شامل درآمدهای ناشی از عوارض عمومی، درآمدهای ناشی از عوارض اختصاصی، بهای خدمات و مؤسسات انتفاعی، درآمدهای ناشی از وجوه اموال شهرداری، کمک‌های اهدایی سازمان‌های دولتی و کمک‌های اهدایی از سازمان‌ها و اشخاص حقوقی است.
با رشد شهرنشینی و شهرگرایی، مهاجرت از روستا به شهر، توسعه شهری و نیازهای بیشتر و جدید شهرها به خدمات شهری به وظایف شهرداری‌ها افزوده می‌شود، بنابراین توجه به منابع درآمدی پایدار یکی از مهم‌ترین برنامه‌های شهرداری‌ها محسوب می‌شود؛ شهرداری‌ها در استفاده از روش‌های نوین تأمین مالی شهری باید پیشتاز باشند و لازمه آن، توانایی جذب و استفاده از منابع بزرگ شهری یا کشوری است.
افزایش تولید ناخالص داخلی استان موجب رونق اقتصاد شهری می‌شود
نادر آخوندی، مدیرکل درآمد شهرداری اصفهان و مشاور شهردار در حوزه اقتصادی و مشارکت‌های مردمی به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: با توجه به ماده (۱) قانون درآمد پایدار و هزینه‌های شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، روش‌های تأمین مالی جدیدی برای شهرداری‌ها پیش‌بینی شده است؛ این روش‌ها در کنار درآمدهای پایدار امکان جایگزینی درآمدهای ناپایدار را فراهم می‌کند.
وی می‌افزاید: حرکت شهرداری‌ها به‌سوی این نوع درآمدهای جدید و کاهش تدریجی وابستگی به منابع ناپایدار می‌تواند گامی مؤثر در ایجاد ثبات مالی و توسعه پایدار شهری باشد.
مدیرکل درآمد شهرداری اصفهان و مشاور شهردار در حوزه اقتصادی و مشارکت‌های مردمی با بیان اینکه شهرداری به‌طور طبیعی در پی افزایش جذب حداکثری درآمدهای پایدار است، می‌گوید: در حوزه عوارض ملی، مواردی همچون عوارض نوسازی و سهم ۴ درصدی شهرداری‌ها از اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده به‌عنوان مهم‌ترین منابع درآمد پایدار شناخته می‌شود، در مقابل در حوزه عوارض محلی می‌توان به مواردی نظیر عوارض فعالان نظام صنفی و حرفه‌های خاص اشاره کرد.
آخوندی با بیان اینکه برای جذب این درآمدها مشارکت فعال شهروندان در پرداخت عوارض به‌ویژه در مواردی همچون عوارض نوسازی و عوارض فعالان نظام صنفی از اهمیت بسیاری برخوردار است، تصریح می‌کند: عوارض ارزش افزوده بیشتر تحت تأثیر شرایط اقتصادی قرار دارد و در صورت بهبود و رونق اقتصادی درآمد حاصل از این منبع نیز افزایش پیدا می‌کند، بنابراین ترکیب همکاری شهروندان و شرایط مساعد اقتصادی نقش مهمی در تحقق اهداف مالی شهرداری ایفا می‌کند.
وی اظهار می‌کند: درآمدهای ناپایدار به‌ویژه درآمدهای ساختمانی بیشتر تحت تأثیر نوسانات اقتصادی همچون رکود و رونق قرار دارد، با این حال بخشی از این درآمدها که می‌توان برای آن‌ها یک حداقل وصولی ثابت و قابل پیش‌بینی در نظر گرفت، از منظر مالی می‌تواند به‌عنوان درآمد پایدار از نظر وصول طبقه‌بندی شود.
مدیرکل درآمد شهرداری اصفهان و مشاور شهردار در حوزه اقتصادی و مشارکت‌های مردمی بیان می‌کند: درباره نقش شهروندان در تأمین درآمد پایدار برای شهرداری‌ها، می‌توان به نقش‌های مستقیم و غیرمستقیم آن‌ها اشاره کرد؛ در نقش مستقیم مشارکت شهروندان، پرداخت به‌موقع و زودهنگام عوارض نوسازی و عوارض فعالان نظام صنفی و حرفه‌های خاص از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ این نوع مشارکت به‌طور مستقیم موجب افزایش درآمد شهرداری و تقویت منابع مالی پایدار می‌شود.
آخوندی می‌افزاید: در مورد نقش غیرمستقیم، تلاش برای افزایش تولید ناخالص داخلی اهمیت بسیاری دارد، چراکه درآمد ناشی از مالیات بر ارزش افزوده وابسته به شرایط اقتصادی و تولید ناخالص داخلی است.
وی یادآور می‌شود: برای رونق اقتصاد شهری و بهبود وصول مالیات بر ارزش افزوده، تولید ناخالص داخلی استان باید افزایش پیدا کند تا شهرداری‌ها سهم بیشتری از این درآمد داشته باشند.
درآمدهای پایدار شهری مؤثر در رشد اقتصادی شهرها
حمید صابری، استادیار برنامه‌ریزی شهری به خبرنگار ایمنا می‌گوید: شهر سیستمی پویا و پدیده‌ای است که در روند تاریخ ویژگی معینی یافته است و جامعه‌ای است که با ساختارهای فیزیکی، بافت و کالبد ویژه خود در مرحله معینی از پیشرفت تاریخی از خصلت‌های خاصی برخوردار است.
وی با بیان اینکه شهر را می‌توانیم با توجه به مفهوم شکل‌بندی اجتماعی، اقتصادی و روابط متقابل کالبد جامعه شهری درک کنیم، می‌افزاید: به بیان دیگر شهر جایی است که در آن پدیده‌های ساخته دست انسان بر محیط طبیعی غلبه دارد؛ برنامه‌ریزی و مدیریت شهری نیز هنر شکل دادن و هدایت توسعه شهری است.
استادیار برنامه‌ریزی شهری با بیان اینکه در راه رسیدن به توسعه پایدار شهر و ایجاد تعادل محیطی، افزایش خوداتکایی شهرها و بهبود تعادل میان هزینه‌ها و درآمدها ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است، تصریح می‌کند: در مراحل متفاوت پایداری شهری سه عامل اقتصادی، اجتماعی و محیطی در ارتباط متقابل با هم قرار گرفته است، به‌گونه‌ای که بی‌توجهی یا کم‌توجهی به هر کدام، دیگری را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد، بر این اساس لازم است متصدیان امور شهری و مدیریت شهری با دیدی جامع و یکپارچه به مسائل بنگرند و برای تحلیل مسائل شهری از رویکرد سیستماتیک استفاده کنند.
صابری اظهار می‌کند: چنین مدیریتی بر درآمدهای پایدار و مستقل محلی متکی است، البته دولت نیز موظف است هزینه‌های فعالیت‌های خود در سطح شهر را بپردازد، همچنین هزینه‌های اموری که در دایره مسئولیت آن به‌عنوان نهاد حاکمیت ملی قرار دارد را تأمین کند.
وی تاکید می‌کند: شهرداری‌ها بخشی از این نیاز را از طریق مالیات‌های محلی، وجوه انتقالی از دولت مرکزی و دیگر منابع درآمدی برآورده می‌کنند، اما این منابع درآمدی نمی‌تواند تمام نیازهای سرمایه‌گذاری و امور عمرانی شهرداری‌ها را پوشش دهد، از این‌رو روی آوردن شهرداری‌ها به بازارهای مالی و مشارکت با بخش خصوصی به‌منظور تجهیز منابع مالی ضروری به نظر می‌رسد.
استادیار برنامه‌ریزی شهری با بیان اینکه تأمین مالی شهرداری‌ها دارای پیچیدگی‌های خاص خود است، می‌گوید: از یک طرف متولیان شهری باید درآمد مورد نیاز خود را از نظام شهر و شهروندان تأمین کنند و از سوی دیگر منبع درآمدی باید به‌گونه‌ای باشد که فرایند حرکت شهر به سمت توسعه پایدار شهری را با خطر روبه‌رو نسازد و فرصت زندگی برای نسل‌های حال و آینده را نیز حفظ کند.
صابری خاطرنشان می‌کند: منابع درآمدی شهرها باید با مبانی نظریه توسعه پایدار شهری همراه و منابع درآمدی نیز از ویژگی‌های پایداری برخوردار باشد، اما تمام منابع درآمدی شهرداری‌ها درآمدهای پایدار نیست و شهرداری‌ها نمی‌توانند در بلندمدت به این درآمدها تکیه کنند.
وی با بیان اینکه کسب درآمدهای پایدار شهری یک بخش محوری در رشد و توسعه اقتصادی شهر و بخشی راهبردی در تأمین نیازهای شهروندان در شهرهای رو به رشد است، می‌افزاید: اهمیت این مسئله به حدی است که در برنامه‌های توسعه شهری جایگاه ویژه‌ای به آن داده شده است و باید توجه داشت که امروزه به‌دلیل گستردگی وظایف و حوزه عملکردی شهرداری‌ها، اتکای صرف به یکی از پایه‌های مالی پاسخگوی نیاز شهروندان نخواهد بود، بنابراین به‌نظر می‌رسد ترکیبی از این درآمدها منبع اصلی تأمین مالی شهرداری‌ها باشد.
به گزارش ایمنا، شهرداری‌ها باید به‌سمت پایدارسازی درآمدهای خود حرکت کنند؛ کاهش وزن عوارض ساختمانی در ترکیب درآمد و افزودن سهم درآمدهای پایدار همچون عوارض شهری، استفاده گسترده‌تر از امکانات و ابزارهای تأمین مالی جمعی که می‌توان در راستای پروژه‌های بزرگ شهری از آن‌ها استفاده کرد، از این نمونه است، در صورتی که شهرداری‌ها به‌دنبال منابع پایدار جدید حرکت نکنند، در آینده‌ای نه‌چندان دور دچار مشکلات بیشتری در حوزه مالی خواهند شد، زیرا جمعیت شهری و تقاضای خدمات شهری روزبه‌روز در حال افزایش است، اما تقاضا برای ساخت مسکن و دریافت عوارض ساختمانی همچون گذشته نیست.
نظر شما