به گزارش خبرگزاری ایمنا، بشر از ابتدای خلقت به دلیل تماس با طبیعت و مشاهده عینی پدیده‌های جوی رعدوبرق، طوفان، سیل، خشکسالی، سرما و گرما به وضع هوا توجه داشته است، به طوری که پیشینیان همواره نسبت به ثبت پدیده‌های جوی به روش‌های مرسوم زمان اقدام کرده و پدیده‌های مهم همچون خشکسالی، سیلاب، سرمای شدید و شرایط مساعد جوی برای کشت و کار و زندگی را مدنظر قرار می‌دادند و وقایع تاریخی را گاهی با آن بیان می‌کردند، از این‌رو در دهه‌های گذشته پیشرفت و رشد روزافزون علم و فناوری، دانش هواشناسی را در جهان به جایگاه واقعی نزدیک ساخت، به گونه‌ای که امروزه مطالعات کاربردی، پیش‌بینی‌ها و نتایج مطالعات هواشناسی از گستره وسیع‌تری برخوردار شده و نیاز به آن در غالب ابعاد زندگی جوامع و کشورها امری اجتناب ناپذیر است.
امروزه در بیشتر کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، دنیای اطلاعات و داده‌ها هواشناسی به عنوان زیربنای اجرای طرح‌های محیط‌زیستی، عمرانی، اجتماعی و اقتصادی که در راستای آبادانی هر منطقه‌ای صورت می‌گیرد اهمیت بسزایی دارد، روز جهانی هواشناسی یک رویداد سالانه در ۲۳ مارس مصادف با سوم فروردین به جوامع جهانی یادآوری می‌کند که حفظ محیط‌زیست و پیشگیری از آسیب‌های مرتبط با هوا و اقلیم وظیفه همه افراد و سازمان‌ها است و همکاری بین‌المللی بسیار حیاتی است و مضامین انتخاب شده برای روز جهانی هواشناسی منعکس کننده وضعیت آب و هوا و تغییرات اقلیم است.
به طوری که شعار روز جهانی هواشناسی در سال ۲۰۲۵ «همه با هم به سوی رفع خلأ هشدارهای سریع هواشناسی» تعیین شده است تا مشارکت عمومی و حمایت همه‌جانبه بخش دولتی و خصوصی به منظور همکاری و انتشار هشدار هواشناسی در جامعه برای کاهش خطرات احتمالی ناشی از شرایط جوی بتواند حافظ جان و مال عموم مردم و منابع ملی باشد.
کشور ایران با عضویت در سازمان هواشناسی جهانی یکی از کشورهای پیشرفته در زمینه پارامترها و داده‌های هواشناسی است، به طوری که یکی از تغییرات مهم ایجاد شده راه‌اندازی ایستگاه‌های خودکار هواشناسی در سراسر کشور است، سامانه خودکار هواشناسی IOT-WS۱۰۰ سامانه‌ای هوشمند برای اندازه‌گیری خودکار دما و رطوبت است که قابلیت اتصال به سنسورهای اندازه‌گیری جهت و شدت باد، تشخیص نوع بارش و میزان بارش برف و باران، اسیدیته خاک (pH) و سختی خاک(Ec)، اعلام نشتی را دارد، این سامانه از طریق اینترنت و پیامک تمام اطلاعات ثبت شده را به سرور ارسال کرده و امکان تحلیل داده‌ها طی هر دوره زمانی را فراهم می‌کند.
ایستگاه‌های خودکار هواشناسی شامل سیستم‌های مشاهده خودکار آب‌وهوا، مشاهده خودکار سطح (ASOS) و حس‌گر خودکار آب‌وهوا (AWSS) بوده و قادرند اطلاعات مربوط به دما، رطوبت، سمت و سرعت باد، فشار هوا و میزان بارندگی و تابش خورشید را اندازه‌گیری کنند.
از دیگر تغییرات رخ داده در حوزه هواشناسی می‌توان به راه‌اندازی ایستگاه شبکه سنجش برخط در کشور اشاره کرد که این نوع خدمات نیز در بستر اینترنت قابلیت اجرا دارد و پیش از انقلاب چنین امکانی وجود نداشت، پایش لحظه‌ای یا برخط هوای محیطی توسط استقرار ایستگاه‌های سنجش برخط یا آنلاین، به منظور اطلاع‌رسانی، شفاف‌سازی و ارائه اطلاعات دقیق به مردم مورد توجه قرار گرفت.
ایستگاه سنجش و پایش به پایش آنلاین آلاینده‌های هوا در نقاط مختلف پرداخته و میزان غلظت ذرات معلق و گازهای آلاینده از جمله NOX ،CO ،PM۱ PM۲.۵ ،PM۱۰ ،CO۲ ،NH۳ ،H۲S ،O۳ ،SO۲ و پارامترهای دیگر هواشناسی مانند دما، فشار و رطوبت اندازه‌گیری می‌کنند. این پایش با روش‌های استاندارد بین‌المللی APE و AN انجام می‌شود.
ایستگاه هواشناسی فرودگاهی از دیگر انواع ایستگاه‌های هواشناسی است که داخل محوطه فرودگاه قرار داشته و دیدبانی‌های ویژه عملیات هوانوردی را در قالب گزارش‌های معمول مورد نیاز یک و نیم ساعته و همچنین گزارش‌های ویژه هنگام تغییرات جوی خاص SPECIAL استفاده در عملیات پرواز را تهیه و مخابره می‌کنند. اطلاعات این ایستگاه‌ها در برقراری یا لغو پروازها اهمیت زیادی دارد و افزایش تعداد ایستگاه‌ها در فرودگاه‌ها به دقت و سرعت اطلاعات دریافتی به منظور پیشگیری از مشکلات پروازی کمک شایانی می‌کند.
سنجش میزان باران برای اهداف خاصی از جمله تأمین آب مورد نیاز، نیروگاه‌های برق، آبیاری برای صنعت کشاورزی، پیش بینی و کنترل سیلاب انجام می‌گیرد. همچنین نتایج به دست آمده از آن در مطالعات و طرح‌های مختلف آبی استفاده می‌شود. ایستگاه‌های باران‌سنجی در سطح روستاها، شهرها و مراکز تحقیقات کشاورزی استان‌ها پراکنده‌اند.
با این اوصاف، به تازگی سازمان جهانی هواشناسی (WMO) تأیید کرده است که سال ۲۰۲۴ گرم‌ترین سال ثبت شده در تاریخ بوده است، تغییرات محیطی سبب افزایش رویدادهای حدی آب و هوایی، تشدید سریع سیکلون‌های حاره‌ای، بارش‌های ویرانگر، تشدید طوفان‌ها، سیل، خشکسالی‌های مرگبار و آتش‌سوزی‌ها رو به افزایش است و سطح دریاها در حال بالا آمدن است و مناطق پرجمعیت ساحلی را در معرض آب گرفتگی و تأثیر امواج اقیانوسی قرار داده و اثرات اجتماعی این‌گونه حوادث مدت‌های مدیدی پس از اعلام اخبار مربوطه تداوم دارد.
بی‌گمان به گفته محققان یک پیش‌بینی صحیح بر پایه هشدارهای سریع هواشناسی نه تنها چندین میلیارد تومان منفعت جانی و مالی برای کشورها به همراه دارد، بلکه ارائه نکردن خدمات به موقع، خسارات زیادی به جامعه وارد خواهد کرد، در همین راستا با احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
ایمنا: چرا هشدارهای هواشناسی باید برای کشورها و مردم مهم تلقی شود؟
وظیفه: طی سال گذشته سازمان جهانی هواشناسی شعار پویش «هشدار برای همه» را انتخاب کرد، چرا که هشدارهای هواشناسی با شکل و شمایل رنگ‌های مختلف که هر رنگی بر پایه مفاهیمی سطح خطر و مخاطرات جوی را نشان می‌دهد، به منظور حفاظت از جان و مال مردم و آگاه‌سازی جوامع از خطرات مرتبط با آب و هوا صادر می‌شود، در همین راستا بسیاری از کشورها به ویژه کشورهای جهان سوم از نظر پایش وضعیت جوی و هشدارهای هواشناسی از توانمندی لازم برخوردار نیستند، از این‌رو سازمان هواشناسی جهانی درواقع سازمان‌های بین‌المللی از کشورهای توانمند درخواست کرد که هشدارهای عمومی را به گونه‌ای صادر کنند و سازمان‌های ملی آب و هواشناسی نیز هشدارها را برای کشور خود و منطقه به صورتی اعلام کند که با دسترسی همه نسبت به مخاطرات جوی از قبیل سیل، طوفان، خشکسالی و بلایای طبیعی به نوعی آگاهی داشته باشند تا تلفات انسانی ناشی از وضعیت جوی در دنیا کاهش پیدا کند.
ایمنا: اهداف سازمان جهانی هواشناسی از ارائه شعار و هشدارهای هواشناسی چیست؟
وظیفه: طی سال جاری سازمان جهانی هواشناسی با پیگیری و سرلوحه قرار دادن شعار سال گذشته و جلب توجه همه نسبت به هشدارهای هواشناسی، شعار «همه با هم به سوی رفع خلأ هشدارهای سریع هواشناسی» صادر کرده است تا با تدوین برنامه‌های لازم از سال ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۷ و کسب اهدافی به منظور همکاری و انتشار هشدار هواشناسی در جامعه برای کاهش خطرات احتمالی ناشی از شرایط جوی، بتواند حافظ جان و مال عموم مردم و منابع ملی باشد، به عنوان مثال طی سال ۱۳۸۰ در استان گلستان با وقوع سیلاب محلی با درصد بالایی از تلفات روبه‌رو شدیم، البته لازم است بدانیم که در حال حاضر به دلیل شرایط مخرب مخاطرات جوی در جهان با تلفات انسانی مواجه هستیم، اما به سبب توجه جدی سازمان‌های بین‌المللی و ملی با صدور هشدارهای هواشناسی، تعداد این تلفات حتی در پیامدهای خشکسالی که خسارت‌های اقتصادی هنگفتی بر اموال مردم به ویژه جامعه کشاورزان و دامداران وارد می‌کند در دنیا کمتر شده است.
ایمنا: با توجه به شعارها طی سال جاری تا چه میزان به هشدارهای هواشناسی قبل از وقوع مخاطرات جوی دسترسی وجود دارد؟
وظیفه: این موضوع مهم به نوع و مدت زمان وقوع پدیده و هشدار بستگی دارد، برای نمونه مخاطرات جوی ناشی از طوفان‌ها گاهی طی ساعاتی به دلیل بازده زمانی، از اطلاعات پیچیده برخوردار است، اما پدیده خشکسالی و سیلاب به مثابه شاخص‌ها و پیامدها از هفته‌های قبل اطلاعات در دسترس خواهد بود.
ایمنا: امروزه موقعیت داده‌های ماهواره‌ای در چه سطحی قرار دارد و چگونه ما را از مخاطرات جوی نجات می‌دهد؟
وظیفه: داده‌های ماهواره‌ای یا دورسنجی و رادارها با ارسال و بازگشت امواج از مناطق دورتر سنجیده می‌شود، به طوری که کیفیت، تنوع، پارامترهای اندازه‌گیری و تعداد سکوهایی که داده‌های را می‌سنجند بسیار گسترده‌تر از سال‌های گذشته شده است، برای مثال اگر به ۳۰ سال گذشته بازگردیم هر روز شاید یک تا دو تصویر ماهواره‌ای قابل ثبت بود، اما در عصر فناوری‌های نوین هر پنج تا ۱۰ دقیقه تصاویر ماهواره‌ای از وضعیت ابرها و بارش‌ها به طور دقیق در دسترس است، از این‌رو ایستگاه‌های هواشناسی و خودکار می‌تواند هر دقیقه سنجش کمیت و کیفیت جوی مناطق را نشان دهد.
ایمنا: مزیت ایستگاه‌های خودکار هواشناسی چیست؟
وظیفه: ایستگاه‌های خودکار هواشناسی آمارهای به دست آمده را در قالب گزارش هوا از طریق بستر مخابراتی به طور اتوماتیک ارسال می‌کنند، ایستگاه‌های خودکار هواشناسی و به صورت کلی پایش آنلاین وضعیت جوی و هوا کاربردهای بسیاری در مدیریت بحران‌ها و مقابله با چالش‌های آب و هوایی در حوزه‌های مختلف به ویژه کشاورزی، جنگل‌داری برای پیشگیری از آتش‌سوزی‌ها دارند، بنابراین امروزه حجم این داده‌های به نسبت گذشته بسیار توسعه یافته است.
ایمنا: چرا ایستگاه‌های باران‌سنجی در هواشناسی از اهمیت بالایی برخوردار است؟
وظیفه: طی چهار دهه گذشته تعداد ایستگاه‌های سازمان هواشناسی دو رقمی بود، اما اکنون سازمان هواشناسی چندین هزار و وزارت نیرو هم از تعداد زیادی ایستگاه‌های باران‌سنجی برخوردار است.
بر این اساس بارش باران یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین پارامترهای هواشناسی است، بنابراین اندازه‌گیری میزان بارش به وسیله باران‌سنج از مسائل مهم در هواشناسی به شمار می‌رود، باران‌سنج ابزار سنجش میزان بارندگی در مدت زمان معین است و معمولاً در زمین‌هایی که به دور از ساختمان و خالی از درخت باشند قرار داده می‌شود تا این اندازه‌گیری دقیق و درست انجام شود، به عنوان نمونه ایستگاه‌های سینوپتیک کامل‌ترین مجموعه تجهیزات هواشناسی را دارا بوده و به صورت شبانه روزی و هر ساعت نسبت به ثبت اطلاعات و ارسال گزارشات هواشناسی اقدام می‌کند، به طوری سازمان هواشناسی کشور با ۵۰۰ ایستگاه سینوپتیک یا دیده‌بان، مسئولیت پایش و ثبت مداوم وضعیت جوی را بر عهده دارند و داده‌های ارزشمندی را برای مطالعات و پیش‌بینی‌های آب و هوایی فراهم می‌کنند.
ایمنا: وضعیت بارش‌ها را در بهار ۱۴۰۴ چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
وظیفه: دریافتی بارش‌ها طی اواخر سال گذشته خیلی خوب نبود، چرا که نسبت به شرایط نرمال به شدت عقب هستیم، به طوری که در استان‌هایی همچون هرمزگان و سیستان و بلوچستان ۷۰ درصد بارندگی‌ها پایین‌تر از نرمال ثبت شد و در استان‌های پربارش به ویژه کردستان، لرستان، خوزستان، چهارمحال و بختیاری نیز درصد بارندگی آنها ۵۰ درصد کمتر از نرمال بود، از سوی دیگر شرایط اقلیم با گذشته با تغییراتی روبه‌رو شده است، بنابراین وضعیت در سطح مطلوب نیست و ممکن است با چالش‌هایی روبه‌رو شویم، از این‌رو انتظار نداریم بهار پر بارشی در کشور داشته باشیم.
براساس داده‌ها تا سال ۹۹ _ ۹۸ شاهد بارندگی‌های مطلوبی در سطح کشور بودیم به طوری که متوسط بارندگی در سال ۹۸، بالای ۳۰۰ میلی‌متر رسید، اما در سال ۱۴۰۰ _ ۱۴۰۱ میانگین بارندگی در کشور ۱۳۵ میلی‌متر گزارش شده است، البته مطابق آمارها میزان بارندگی کشور تا نوزدهم اسفند سال گذشته در حدود ۹۳.۰۶ دهم میلی‌متر بوده است در حالی که باید نزدیک به ۱۴۵ میلی‌متر به طور نرمال بارش دریافت می‌کردیم.
نظر شما