به گزارش خبرگزاری ایمنا، بر اساس گزارشی که به تازگی وزارت صمت از نتایج یک سال نمونه‌برداری از شورابه‌های نمکی سه استان قم، اصفهان و سمنان منتشر کرد. این مطالعات با همکاری کارشناسان روسی و فناوری ICP-OES انجام شد و وجود ذخایر لیتیوم با غلظت‌های قابل‌رقابت جهانی را تأیید کرد. نمونه‌ها از عمق یک تا دو متر استخراج و پس از تثبیت شیمیایی، در آزمایشگاه‌های ایران و روسیه تحلیل شدند. بیشترین غلظت لیتیوم در دریاچه نمک قم (۸۱.۴ ppm)، سپس در خور (۴۱.۷۱ ppm) و طرود (۱۸.۲۵ ppm) ثبت شد. این کشف می‌تواند ایران را به بازیگری مهم در صنعت لیتیوم تبدیل کند و زمینه‌ساز توسعه فراوری این فلز ارزشمند باشد.
این کشف در شرایطی اهمیت پیدا می‌کند که جهان به سرعت به سمت جایگزینی سوخت‌های فسیلی با انرژی‌های پاک پیش می‌رود و لیتیوم به عنصر کلیدی تولید باتری‌های خودروهای الکتریکی تبدیل شده است. بر اساس برآوردها، ایران با بهره‌برداری از این ذخایر می‌تواند نقش قابل توجهی در بازار جهانی لیتیوم ایفا کند و حتی رقیب کشورهای پیشروی این صنعت مانند شیلی و استرالیا شود. برخی تحلیلگران اسرائیلی نیز این رویداد را تغییری ژئوپلیتیکی در منطقه و جهان می‌دانند که می‌تواند تعادل قدرت را دگرگون سازد.
با این حال، چالش‌هایی پیش روی این طرح است. سازمان زمین‌شناسی ایران هنوز از دستیابی به منابع قابل توجه لیتیوم خبر نداده و برخی گزارش‌ها نیازمند ارزیابی دقیق‌تر هستند، علاوه بر این استخراج و فراوری لیتیوم نیازمند فناوری پیشرفته و سرمایه‌گذاری گسترده است که کشورهایی مانند چین با تولید سالانه ۳۹۵ هزار تن کربنات لیتیوم، پیشتاز هستند. از این رو، موفقیت ایران در این عرصه منوط به همکاری بخش‌های دولتی و خصوصی و جذب دانش فنی است.
در پاسخ به این چالش‌ها، مسئولان ایرانی اعلام کرده‌اند که برنامه‌ریزی برای توسعه زیرساخت‌های استخراج و تولید باتری‌های لیتیومی را آغاز کرده‌اند. هدف نهایی، جلوگیری از صدور لیتیوم خام و تبدیل آن به محصولات با ارزش افزوده مانند باتری‌های الکتریکی است تا ضمن حفظ منافع ملی، زمینه را برای جایگزینی تدریجی واردات سوخت فسیلی فراهم آورد، این رویکرد می‌تواند ایران را از یک صادرکننده سنتی نفت به بازیگری مهم در بازار جهانی انرژی پاک تبدیل کند.
لیتیوم، طلای آینده ایران: از معادن تا باتری‌های پیشرفته
آرمان خالقی، دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران به خبرنگار ایمنا می‌گوید: اکتشافات معادن جدید، به‌ویژه معدن همدان و ذخایر لیتیوم دریاچه ارومیه و قم، نمایانگر اهمیت روزافزون لیتیوم در عصر حاضر است، ظهور فناوری باتری‌های لیتیومی، این عنصر را به یکی از مواد معدنی حیاتی در تولید انرژی بدل کرده است.
وی می‌افزاید: باتری‌های لیتیومی، به عنوان مولدهای انرژی، جایگاه ویژه‌ای در دستگاه‌های الکترونیکی و خودروها پیدا کرده‌اند و در صنعت خودروسازی، این باتری‌ها به عنوان جایگزینی با ظرفیت بالا برای سوخت‌های فسیلی در خودروهای الکتریکی مطرح شده‌اند. امروزه، غالب خودروهای الکتریکی در سراسر جهان از باتری‌های لیتیومی بهره می‌برند.
دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران تصریح می‌کند: تقاضای گسترده برای لیتیوم، که به تدریج جایگزین نفت و بنزین می‌شود، از یک‌سو منجر به کاهش تقاضا برای سوخت‌های فسیلی و به‌تبع، کاهش درآمدهای نفتی کشور خواهد شد، اما از سوی دیگر، وابستگی کشور را به تأمین انرژی در آینده، به‌ویژه با گسترش استفاده از خودروهای الکتریکی، افزایش خواهد یافت.
خالقی ادامه می‌دهد: کشف معادن لیتیوم، با توجه به محدودیت دسترسی به این ماده معدنی و لزوم وجود ذخایر با خلوص و حجم بالا برای توجیه اقتصادی، می‌تواند نقش مهمی در تجارت جهانی آینده ایفا کند، اکتشافات اخیر در منابع معدنی کشور، نویدبخش آن است که ایران در آینده هم از سوخت فسیلی و هم از لیتیوم برخوردار خواهد بود.
وی با اشاره به نحوه مصرف از این معادن تاکید می‌کند: نکته‌ای که باید به آن توجه ویژه داشت، این است که نباید با لیتیوم همچون نفت برخورد شود؛ صادرات لیتیوم به صورت خام از کشور ضرورتی ندارد و باید از آن ممانعت به عمل آید، لیتیوم، یک ذخیره ارزشمند و ثروت ملی است و در صورت صادرات، باید به صورت محصول نهایی، یعنی باتری لیتیومی، با حداکثر ارزش افزوده صادر شود. در غیر این صورت، این اقدام خیانت به نسل‌های آینده و ظلم به خودمان خواهد بود.
دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران بیان می‌کند: در حال حاضر، زیرساخت‌های مورد نیاز برای استحصال لیتیوم چندان پیچیده نیستند. به نظر می‌رسد لیتیوم موجود در دریاچه‌ها همچون دریاچه‌های قم و ارومیه، به صورت شسته‌شده و آبرفتی از معادن بالادستی به این مناطق منتقل شده و در طول سال‌های متمادی، در این دریاچه‌ها تجمع یافته است. ممکن است مخازن اصلی در مناطق بالادستی قرار داشته باشند و نیازمند جست‌وجوی دقیق‌تر باشند.
خالقی می‌افزاید: در مورد فناوری استخراج و استحصال لیتیوم، مشخص نیست که آیا ایران در حال حاضر صاحب این فناوری است یا نیاز به واردات آن وجود دارد و آنچه اهمیت دارد، پس از استخراج لیتیوم از معادن، فرایند استحصال و فراوری آن برای استفاده در کارخانه‌های تولید باتری است. باید بررسی شود که آیا در حال حاضر توانایی انجام این فرایندها را داریم یا خیر.
وی بیان می‌کند: تا رسیدن به فراوری‌های لیتیوم، هنوز راه زیادی در پیش داریم؛ در دنیای امروز، رقابت شدیدی بر سر افزایش توان باتری‌های لیتیومی با طول عمر و ظرفیت انرژی بالاتر، حجم و وزن کمتر، زمان شارژ کوتاه‌تر و قیمت ارزان‌تر وجود دارد. شرکت‌هایی که در لبه تکنولوژی قرار دارند، در این رقابت موفق‌تر هستند.
دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران با اشاره به رسیدن به زیرساخت‌ای لازم خاطرنشان می‌کند: دانشگاه‌ها، به‌ویژه دانشگاه‌های صنعتی، باید در این زمینه تمرکز کنند و رشته‌های تخصصی و بین‌رشته‌ای مرتبط همچون شیمی، فیزیک و الکترونیک، باید در خدمت تحقیقات مربوط به تولید دانش، ثبت اختراعات و دستیابی به فناوری در تمام مراحل قرار گیرند. این امر می‌تواند از طریق پایان‌نامه‌ها، کارورزی‌ها و تحقیقات اساتید محقق شود و در نهایت، به تولید محصولی با فناوری قابل ارائه و رقابتی منجر شود.
خالقی عنوان می‌کند: وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری باید با هماهنگی و هم‌پوشانی، و با مشارکت خودروسازان و بخش خصوصی، در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند، در غیر این صورت، به صرف خرید تجهیزات و قطعات کافی نخواهد بود، مهم این است که بتوانیم روش دستیابی به لیتیوم را به صورت اقتصادی و مقرون به صرفه پیدا کنیم و در حال حاضر، تولیدکنندگان باتری خوبی در کشور وجود دارند که می‌توانند در این زمینه مشارکت کنند، اما باید توجه داشت که خرید لیتیوم و تولید باتری با آن، با استخراج و فراوری لیتیوم در داخل کشور تفاوت دارد.
سرمایه‌گذاری یا توهم؟ آینده صنعت لیتیوم در هاله‌ای از ابهام
کیوان جعفری طهرانی، تحلیلگر بین‌المللی معدن و صنایع معدنی به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در حالی که پیش‌تر موضوع کشف لیتیوم در همدان مطرح شده بود و اکنون نیز بحث شورابه‌های دریاچه قم و دو نقطه دیگر در استان‌های سمنان و اصفهان مطرح است، به نظر می‌رسد این اخبار به علت تأیید جعلی بودن خبر قبلی کشف لیتیوم در همدان، در عرصه بین‌المللی بازتاب چندانی نداشته است. بر اساس بازخوردهایی که دریافت کرده‌ام، بسیاری از مؤسسات خارجی بر این باورند که این اخبار نیز صحت ندارند و در زمره اخبار جعلی قرار می‌گیرند، مگر سازمان زمین شناسی روسیه که کارشناسان آنها در کشف این ذخایر دخیل بوده‌اند، مهر تأییدی بر آن بزنند.
وی می‌افزاید: فناوری لیتیوم، فرصت‌های شغلی متعددی را ایجاد خواهد کرد و می‌تواند تأثیرگذار باشد. اما سوال این است که چه زمانی به مرحله تولید محصولی با قابلیت صادرات خواهیم رسید؟ با توجه به تقاضای بالایی که برای لیتیوم در صنایع مختلف، از جمله صنایع خودروهای الکتریکی، سلول‌های خورشیدی و فناوری‌های مشابه وجود دارد، این موضوع می‌تواند بسیار حائز اهمیت باشد.
تحلیلگر بین‌المللی معدن و صنایع معدنی تصریح می‌کند: در حال حاضر، مصرف لیتیوم در داخل کشور چندان بالا نیست، اما قابلیت صادرات وجود دارد و این امر می‌تواند از نظر درآمدی تأثیرگذار باشد.
جعفری طهرانی با اشاره به استراتژی بلند مدت در توسعه صنعت لیتیوم بیان می‌کند: به نظر می‌رسد که طرح جامعی در این زمینه وجود نداشته و هیچ‌گاه مطرح نبوده است، در حالی که ایران ذخایر بالایی ندارد، افغانستان به عنوان یکی از کشورهای مطرح با ذخایر بالا کشف شده توسط دو سازمان زمین‌شناسی روسیه (VSEGEI) و آمریکا (USGS) شناخته می‌شود، با این حال، دولت افغانستان از انتشار اخبار مربوط به لیتیوم خودداری می‌کند و هنوز معادن لیتیوم خود را برای سرمایه‌گذاری خارجی عرضه نکرده است و آنها را در زمره معادن نهایی قرار داده است. به‌طور قطع اگر ما ذخایر مناسبی داشته باشیم، می‌توانیم با کشورهای مطرحی که در این زمینه ذخایر دارند، برابری کنیم.
وی عنوان می‌کند: واقعیت این است که بزرگترین ذخایر لیتیوم، در شیلی قرار دارد که نحوه استخراج آن به صورت سنگ معدنی است. در صورتیکه ذخایر اخیر کشف شده در ایران مرکزی به صورت سطحی و شورابه ای (Brine) هستند.
تحلیلگر بین‌المللی معدن و صنایع معدنی تاکید می‌کند: در مورد برداشت‌های سطحی و شورابه‌ای، هزینه‌های استخراج سنگین مطرح نیست، اما هزینه فراوری آن بالاست. همه چیز بستگی به درصد خلوص لیتیوم این ذخایر دارد. شواهد حاکی است غلظت آن در شورابه‌های قم، سمنان و اصفهان تا ۸۰ قسمت در میلیون (ppm) تأیید شده است، اما سطح اقتصادی استخراج این فلز بیش از ۱۰۰ ppm برآورد می‌شود. حال این سوال مطرح است آیا این ذخایر ارزش مادی برای استحصال دارند یا خیر؟
بر اساس تکنولوژی‌های نوینی که عربستان سعودی در صدد استفاده جهت استحصال لیتیوم از آب دریا است، هزینه تولید هر تن لیتیوم بسته به خلوص بین ۳,۵۰۰ تا ۴,۴۰۰ دلار می‌باشد. در صورتی که هزینه استحصال هر تن لیتیوم از شورابه ها به‌طور متوسط ۵,۵۰۰ دلار و هزینه تولید هر تن لیتیوم از ذخایر سنگ معدنی به طور متوسط ۲,۵۰۰ دلار است.
به گزارش ایمنا، اکتشافات جدید لیتیوم در ایران، فرصت‌ها و چالش‌های مهمی را پیش روی کشور قرار داده است. از یک سو، این اکتشافات می‌تواند به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، توسعه صنایع مرتبط با باتری‌های لیتیومی و ایجاد ارزش افزوده از طریق صادرات محصولات نهایی منجر شود. با این حال، از سوی دیگر، تردیدهایی در مورد میزان ذخایر واقعی و قابلیت رقابت‌پذیری ایران در بازار جهانی لیتیوم وجود دارد.
یکی از نکات کلیدی، لزوم جلوگیری از خام‌فروشی لیتیوم و تمرکز بر فراوری و تولید محصولات با ارزش افزوده بالا است. این امر مستلزم سرمایه‌گذاری در فناوری‌های استخراج و فراوری، توسعه زیرساخت‌های لازم و هماهنگی بین بخش‌های مختلف دولتی و خصوصی است، همچنین باید توجه داشت که بازار جهانی باتری‌های لیتیومی بسیار رقابتی است و برای موفقیت در این بازار، ایران باید بتواند محصولاتی با کیفیت بالا و قیمت رقابتی تولید کند.
در نهایت، آینده صنعت لیتیوم ایران به تصمیمات و سیاست‌گذاری‌های صحیح در زمینه سرمایه‌گذاری، فناوری و توسعه زیرساخت‌ها بستگی دارد. اگر ایران بتواند با برنامه‌ریزی دقیق و استفاده از ظرفیت‌های داخلی و خارجی، زنجیره ارزش لیتیوم را به‌طور کامل در داخل کشور ایجاد کند، می‌تواند از این فرصت به نحو احسن بهره‌برداری کند و به یکی از بازیگران مهم در بازار جهانی لیتیوم تبدیل شود.
نظر شما