به گزارش خبرنگار ایمنا، چهارشنبه سوری یکی از جشن‌های باستانی ایرانیان است که از آداب و رسوم تاریخی ایران نشئت می‌گیرد و با آداب خاصی برگزار می‌شود، اما سال‌هاست برگزاری مراسم سنتی و زیبای چهارشنبه‌سوری با آتش زدن بوته‌های خشک، پرتاب کردن ترقه‌ها و استفاده از مواد محترقه غیرمجاز رنگ دیگری به خود گرفته است و نه تنها خطرات جانی و مالی برای افراد در پی دارد، بلکه استفاده از مواد محترقه، سبب بروز آسیب به بیماران قلبی، ایجاد اضطراب و استرس کودکان، آزار و اذیت جانداران خیابانی و رعایت نشدن حقوق شهروندی تبدیل شده است.
نکته مهم این است که شهرنشینی مستلزم رعایت قوانین و قواعد شهری است، حقوق شهروندی نیز مجموعه حق‌هایی است که هر کدام از شهروندان از آن برخوردارند و باید توسط دیگر شهروندان و حاکمیت رعایت شود، چرا که سلب آسایش عمومی نقض آشکار حقوق شهروندی است؛ از آنجا که خریداران مواد محترقه را بیشتر، جوانان و نوجوانان تشکیل می‌دهند که با به‌کارگیری این‌گونه مواد در معابر عمومی و مراکز پرجمعیت باعث ایجاد صداهای مهیب انفجاری، رعب و وحشت و سلب آسایش حقوق شهروندان شده و به تبع آن زمینه اخلال در نظم و آسایش عمومی و ایجاد مزاحمت برای بانوان و اطفال را فراهم می‌کند، لازم است جشن چهارشنبه سوری مانند سایر رسوم عمومی در چارچوب مقررات و قوانین، رعایت و حفظ حقوق شهروندی صورت گیرد، زیرا افرادی که در یک جامعه مدنی زندگی می‌کنند، باید پایبند قوانین و مقررات آن جامعه باشند و با رعایت حقوق شهروندی از تعرض به حقوق طبیعی و قانونی دیگران پرهیز کنند، بر همین اساس گفت‌وگویی با حمیدرضا آقابابائیان، وکیل پایه یک دادگستری و دکترای حقوق بین‌الملل عمومی داشتیم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:
ایمنا: فلسفه برگزاری چهارشنبه سوری چیست؟
آقابابائیان: چهارشنبه سوری یک جشن ایرانی است که در آخرین سه‌شنبه شب سال، یعنی شب قبل از چهارشنبه آخر سال، برگزار می‌شود، این آئین به عنوان آغاز جشن‌های نوروزی شناخته می‌شود و به نوعی برای خداحافظی با سال گذشته و استقبال از سال جدید است، بنابراین فلسفه چهارشنبه سوری را می‌توان یک جشن پیشواز برای عید نوروز و شادی برای به پایان رسیدن روزهای سرد دانست که اقوام و طوایف مختلف ایران با رسومی همچون قاشق زنی، کوزه شکنی، شاهنامه خوانی، آجیل خوران و بوته افروزی با پریدن از روی آتش، بدی‌ها و بیماری‌ها را به آتش می‌سپارند تا در آن بسوزند و به جای آن، گرما و انرژی آتش را برای شروع سال جدید دریافت کنند و به این صورت آداب و رسوم فرهنگ ایرانی را زنده نگهدارند.
ایمنا: ماده ۲۴ اعلامیه جهانی حقوق بشر، حق استراحت و فراغت «شادمانی» را جزو حقوق ذاتی بشر می‌داند، این قانون در مراسمی همچون چهارشنبه سوری چگونه باید رعایت شود؟
آقابابائیان: لازم است بدانیم حقِ بر شادی را به عنوان حقی مشترک میان حقوق بشر و حقوق شهروندی مورد کنکاش قرار داده و مبانی نظری و تحلیلی آن را بررسی کرده‌اند، حق شادمانی را از منظر حق‌های بشری، می‌توان در زمره حقوق نسل دوم یا حقوق مثبت حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مربوط به امرار معاش و با اغماض از حقوق نسل سوم (حقوق جمعی و گروهی) قلمداد کرد.
حق بر شادی غیرقابل تفویض و سلب ناشدنی است و مانند سایر حقوق اولیه، حراست و تضمین اجرای آن را در وهله نخست دولت‌ها بر عهده دارند، البته باید از تجاوز احتمالی اشخاص دیگر به این حق نیز جلوگیری کنند.
مطابق نص صریح ماده ۲۴ اعلامیه جهانی حقوق بشر که حق استراحت و فراغت «شادمانی» را جزو حقوق ذاتی بشر اشاره کرده است، روح و مفاد میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی به ویژه در مواد ۱۲ و ۱۳، ابراز شادی‌های دسته‌جمعی بدون محدودیت را از مؤلفه‌های بهره‌مندی اشخاص از یک زندگی مناسب دانسته و از آن حمایت کرده است، اما این موضوع به این معنا نیست که شادی در آسیب به دیگران خلاصه شود یا باعث شود در شب چهارشنبه سوری با ایجاد خطر برای دیگران و تبدیل چهارشنبه سوری به چهارشنبه سوزی آسایش و سلامتی دیگر افراد از آن‌ها سلب شود.
ایمنا: مبانی حقوقی و کیفری مسببین چهارشنبه سوزی چیست؟
آقابابائیان: از منظر قانون اعمال و رفتار افراد در صورت ایجاد خسارت برای غیر، از ابعاد مختلف حقوقی و کیفری قابل تعقیب و پیگیری و مجازات است، برای نمونه مطابق با قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیر مجاز مصوب ۲۳/۶/۱۳۹۰ مجازات‌های ذیل برای محکومان متصور است، برای ساخت مواد محترقه شش ماه تا دو سال حبس، نگهداری و توزیع و فروش حدود ۹۱ روز تا ۶ ماه حبس دارد و خرید و حمل جزای نقدی از ۵۰۰ هزار ریال تا ۱۰ میلیون ریال تعیین شده است، البته بعضی از مواد محترقه که بر اساس ملاک‌های وزارت دفاع خطرساز نباشد، دیگر مشمول مجازات‌های مطرح شده نخواهد شد که قاعدتاً شامل مواردی همچون بمب دست‌ساز نخواهد شد.
علاوه بر اینکه موارد فوق به تنهایی جرم بوده و قابل مجازات است، چنانچه در نتیجه استفاده از این مواد آسیبی به فرد اعم از جرح و قتل وارد شود، فرد آسیب‌زننده ضامن است و بستگی به مورد آن به قصاص یا دیه محکوم خواهد شد. چنانچه در نتیجه استفاده از این مواد، شخصی دچار هراس شده و فوت کند یا مصدوم شود، با اثبات این امر، شخص استفاده‌کننده به پرداخت دیه یا قصاص محکوم خواهد شد.
ایمنا: مجازات متخلفان چهارشنبه سوری چیست؟
آقابابائیان: در صورتی که استفاده از مواد منفجره به آتش سوزی و تخریب اموال از جمله خودرو، مغازه و سایر موارد باشد، شخص متضرر می‌تواند بر اساس قانون مسئولیت مدنی نسبت به مطالبه خسارت از شخص آسیب زننده اقدام کند.
ضمن آنکه در مواردی احتمال شمول ماده ۶۱۸ قانون مجازات اسلامی است که مقرر می‌دارد، «هر کس با هیاهو و جنجال یا حرکات غیر متعارف یا تعرض به افراد موجب اخلال نظم و آسایش و آرامش عمومی شود یا مردم را از کسب و کار باز دارد به حبس از سه ماه تا یک سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.»
طبق ماده ۶۷۵ قانون مجازات اسلامی هر فردی عمداً عمارت، بنا، کشتی، هواپیما، کارخانه، انبار و به طور کلی، هر محل مسکونی یا معد برای سکنی، جنگل، خرمن، هر نوع محصول زراعی، اشجار، مزارع، باغ‌های متعلق به دیگری را آتش بزند به حبس از دو تا پنج سال محکوم می‌شود.
ایمنا: متخلفان چهارشنبه سوری به چه میزان حبس محکوم می‌شوند؟
آقابابائیان: مطابق ماده ۶۷۶ همان قانون هر فرد اشیا منقول متعلق به دیگری را به آتش بزند به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد و به تصریح ماده ۶۷۷ این قانون مقرر می‌دارد که هر فردی عمداً اشیا منقول یا غیرمنقول متعلق به دیگری را تخریب کند یا به هر نحو، از کار اندازد، به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.
صرف نظر از موارد معروضه حسب ماده ۶۷۸ قانون مزبور، هرگاه جرایم مذکور در مواد ۶۷۶ و ۶۷۸۸ به وسیله مواد منفجره واقع شده باشد، مجازات مرتکب دو تا پنج سال حبس است.
همچنین می‌توان با تهیه و اختصاص مکان‌های از پیش تعیین شده جهت برگزاری این آئین باستانی از جان و مال افراد مراقبت کرد، در نهایت مهم است که آداب و رسوم قدیمی را آنچنان که باید پاس داشت تا شاهد مرگ عزیزان‌مان به خاطر مواد محترقه نباشیم و از تبدیل فرصت شادی افروزی به آتش سوزی جلوگیری کنیم.
