به گزارش خبرگزاری ایمنا، تغییرات اقلیمی به‌عنوان یکی از چالش‌های بزرگ قرن بیست‌ویکم، پیامدهای گسترده‌ای بر اقتصادها، جوامع و زیست‌بوم‌های جهانی داشته است؛ ایران به‌عنوان یکی از بازیگران در بازار انرژی از این تغییرات مستثنی نیست. تأثیرات تغییرات اقلیمی بر بازار انرژی ایران چندوجهی بوده و چالش‌ها و فرصت‌های متعددی را برای سیاست‌گذاران، صنایع و شهروندان ایجاد کرده است.
یکی از مهم‌ترین چالش‌های ناشی از تغییرات اقلیمی برای ایران، کمبود روزافزون منابع آب است؛ این کشور هم‌اکنون با بحران شدید آب روبه‌رو شده است، به‌طوری‌که بیش از نیمی از استان‌ها سطح بالایی از تنش آبی را تجربه می‌کنند. با افزایش دمای جهانی انتظار می‌رود خشکسالی‌های مکرر، کاهش بارندگی و افزایش تبخیر، وضعیت را وخیم‌تر کند؛ این شرایط تأثیر مستقیمی بر بخش انرژی دارد، زیرا آب ورودی حیاتی به فرایندهای تولید انرژی، از جمله نیروگاه‌های برق‌آبی، خنک‌سازی نیروگاه‌های حرارتی و استخراج نفت و گاز است.
تغییرات اقلیمی می‌تواند نبود تعادل عرضه و تقاضای برق در ایران را تشدید کند؛ بخش برق کشور در حال حاضر برای پاسخگویی به تقاضای فزاینده برق که پیش‌بینی می‌شود طی دهه آینده سالانه ۶ درصد افزایش داشته باشد، تلاش می‌کند؛ افزایش دما منجر به مصرف بیشتر برق به‌ویژه برای سیستم‌های تهویه مطبوع و تبرید می‌شود که فشار بیشتری بر شبکه وارد می‌کند و خطر خاموشی‌ها را افزایش می‌دهد، این وضعیت با فرسودگی زیرساخت‌های برق تشدید می‌شود که نیازمند سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجه برای بهبود کارایی و مقاومت در برابر مخاطرات مرتبط با آب‌وهوا است.
با این وجود تغییرات اقلیمی فرصت‌هایی را نیز برای ایران فراهم می‌کند تا ترکیب انرژی خود را متنوع و به سمت سیستمی پایدارتر حرکت کند. بر اساس ارزیابی‌های سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق (ساتبا)، ایران ظرفیت تولید بیش از ۲۰ هزار مگاوات انرژی بادی و ۸۰۰ مگاوات انرژی زیست‌توده را دارد، همچنین این کشور با بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال، ظرفیت بالایی برای احداث نیروگاه‌های بزرگ فوتوولتائیک و تولید برق خورشیدی دارد.
سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند به ایران در مقابله با چالش‌های کمبود آب کمک کند، زیرا تولید انرژی خورشیدی و بادی نسبت به منابع انرژی سنتی به آب کمتری نیاز دارد، علاوه‌بر این، گذار به سیستم انرژی کم‌کربن می‌تواند فرصت‌های اقتصادی جدید و اشتغال‌زایی در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر ایجاد کند و به تنوع‌بخشی اقتصاد وابسته به نفت ایران و کاهش آسیب‌پذیری آن در برابر نوسانات قیمت جهانی نفت کمک کند.
با وجود این ظرفیت‌ها سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در تولید برق ایران به‌نسبت پایین است، به‌طوری‌که تنها کمتر از ۱۰ درصد از کل تولید برق کشور را تشکیل می‌دهد، این در حالی است که کشورهایی با ظرفیت کمتر از ایران، سهم بسیار بالاتری از انرژی‌های تجدیدپذیر را در سبد انرژی خود دارند. در حال حاضر ظرفیت منصوبه انرژی‌های تجدیدپذیر کشور ۱۱۶۳ مگاوات است که بر اساس برنامه‌ریزی‌ها و تکالیف قانونی این رقم باید به ۱۲ هزار مگاوات برسد.
این موضوع تا حدی مهم است که دانشمندان چینی به‌تازگی از طرحی برای ساخت نیروگاه خورشیدی با طول یک کیلومتر در فضا خبر داده‌اند؛ این نیروگاه خورشیدی که انرژی را به‌صورت پیوسته از امواج مایکروویو به زمین انتقال می‌دهد، قرار است با استفاده از موشک‌های جدید و در سفرهای فضایی به فضا فرستاده شود. این طرح بخشی از تلاش‌های چین برای توسعه فناوری‌های انرژی پاک و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی است. طبق برآوردهای انجام‌شده، میزان انرژی که این نیروگاه خورشیدی در طول یک سال در فضا جذب می‌کند، بیشتر از میزان انرژی‌ای است که توسط نفت در زمین می‌توان تولید کرد.
کلان‌شهر اصفهان با داشتن ۳۰۰ روز آفتابی در سال و متوسط تابش ۵.۵ کیلووات ساعت بر متر مربع، یکی از بهترین شهرهای ایران برای توسعه انرژی خورشیدی محسوب می‌شود. این میزان تابش حتی بالاتر از بعضی کشورهای اروپایی است که در مسیر توسعه انرژی خورشیدی پیشتاز هستند.
میزان تولید انرژی خورشیدی شهرداری اصفهان تا سال گذشته به ۲.۴ مگاوات افزایش یافت و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال جاری به پنج مگاوات برسد؛ این رقم معادل ۲۰ درصد از نیاز انرژی شهرداری اصفهان خواهد بود؛ طبق اظهارت یکی از مسئولان شهری این کلان‌شهر تا پایان سال ۱۴۰۳ مصرف انرژی از ۲۵ مگاوات به ۲۲ مگاوات کاهش خواهد یافت که این خود نشانه‌ای از پیشرفت پایدار در مدیریت انرژی است.
برای درک بهتر تأثیرات زیست‌محیطی این برنامه، می‌توان گفت تولید پنج مگاوات انرژی خورشیدی معادل کاشت ۲۸۰ هزار اصله درخت بالغ است، همچنین اگر تمام برق مصرفی شهرداری اصفهان و سازمان‌های آن از انرژی خورشیدی تأمین شود، معادل کاشت یک میلیون و ۷۶۱ هزار و ۱۸۴ اصله درخت خواهد بود، علاوه‌بر این کاهش انتشار دی‌اکسید کربن در سال به حدود ۷۹ هزار تن خواهد رسید که سهم بزرگی در بهبود کیفیت هوا و کاهش اثرات تغییرات اقلیمی دارد.
لزوم گسترش انرژی خورشیدی در مدارس و مساجد شهر
مصطفی نباتی‌نژاد، رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: توسعه شهر خورشیدی نیازمند اقدامات عملی و ترویج فرهنگ استفاده از انرژی‌های پاک است؛ در این میان شهرداری به‌عنوان یکی از نهادهای اصلی، می‌تواند با بهره‌گیری از ظرفیت‌های خود، روند نصب و توسعه پنل‌های خورشیدی را در املاک و فضاهای عمومی شهری تسریع کند.
وی می‌افزاید: با توجه به اینکه بسیاری از این فضاها از ایمنی لازم برخوردارند، امکان نصب پنل‌های خورشیدی در آن‌ها به‌راحتی فراهم است، با این حال، شهرداری تنها بخشی از شهر را در اختیار دارد و برای تحقق یک شهر خورشیدی، باید سایر بخش‌ها و کاربری‌های مختلف نیز در این مسیر گام بردارند.
رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان بیان می‌کند: دو حوزه مهم که ظرفیت قابل توجهی برای توسعه انرژی خورشیدی دارد، مراکز آموزشی و اماکن مذهبی است؛ مدارس و مساجد به‌دلیل گستردگی، ایمنی نسبی و عمومی بودن، بستر مناسبی برای اجرای این طرح محسوب می‌شود.
نباتی‌نژاد ادامه می‌دهد: اگر مدارس و مساجد به سیستم‌های خورشیدی مجهز شود، علاوه‌بر کاهش مصرف انرژی فسیلی، می‌تواند به‌عنوان الگویی مؤثر در جامعه عمل کند. دانش‌آموزان و شهروندانی که روزانه با این فضاها در ارتباط هستند، آگاهی بیشتری درباره اهمیت انرژی‌های تجدیدپذیر پیدا خواهند کرد. در این زمینه، همکاری آموزش‌وپرورش و مرکز رسیدگی به امور مساجد می‌تواند نقش مؤثری در تجهیز این اماکن به پنل‌های خورشیدی داشته باشد.
وی بیان می‌کند: تحقق انرژی خورشیدی در مدارس و مساجد می‌تواند نقطه عطفی در مسیر دستیابی به شهر خورشیدی باشد، این اقدام نه‌تنها الگویی برای سایر بخش‌ها و کاربری‌های شهری خواهد بود، بلکه می‌تواند به فرهنگ‌سازی گسترده و ترغیب سایر نهادها و بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در این حوزه کمک کند.
انرژی‌های تجدیدپذیر در کشورهای جهان سوم
مهدی ریاحی، کارشناس محیط زیست شهری با بیان اینکه تنها موضوعی که در سطح جهانی از حمایت مالی بالایی برخوردار است، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر از جمله انرژی خورشیدی است، به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: در حال حاضر موجی از بحث‌ها درباره استفاده از انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر به راه افتاده است و بیشتر کشورهای توسعه‌یافته تاکید بر استفاده از این انرژی دارند و کارخانه‌های تولید پنل‌های خورشیدی نیز از حمایت‌های مالی خوبی از طرف صندوق سازمان ملل برخوردار می‌شوند.
وی می‌افزاید: برای استفاده از انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر از جمله انرژی خورشیدی، سه نگاه جهانی، ملی و استانی وجود دارد؛ در نگاه استانی می‌توان گفت هزینه حفظ و نگهداری پنل‌های خورشیدی به‌دلیل وجود ریزگردها در شهر اصفهان بسیار زیاد است، زیرا احیای پنل‌ها برای عبور اشعه خورشید مدام به پاک‌سازی نیاز دارد.
کارشناس محیط زیست شهری با بیان اینکه اگر بخواهیم به‌طور کل کشور ایران را در نظر بگیریم، این موضوع در بعد ملی توصیه نمی‌شود، خاطرنشان می‌کند: استفاده از انرژی‌های خورشیدی در نگاه استانی توصیه می‌شود، اما در نگاه ملی اولویت‌های مهم‌تری نسبت به موضوع استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در کشورهای جهان سوم وجود دارد.
ریاحی می‌گوید: در اصفهان می‌توان از این انرژی پاک به‌خوبی استفاده کرد، زیرا روزهای آفتابی در این کلان‌شهر زیاد است و پنل‌های جدید به‌گونه‌ای طراحی شده است که می‌تواند در شهرهای با تابش آفتابی کمتر نیز انرژی مورد نیاز را جذب کند.
وی اضافه می‌کند: سازمان بهره‌وری انرژی چند سال پیش برای منازل مسکونی به این منظور تسهیلاتی از جمله قبول ۵۰ درصد هزینه انجام این پروژه را ایجاد کرد و عده‌ای از شهروندان اصفهانی نیز از این موضوع استقبال کردند که البته سال‌های بعد تکرار نشد، اما در حال حاضر اقدامات تسهیلگرانه شهرداری اصفهان برای تحقق شهر خورشیدی قابل توجه است.
به گزارش ایمنا، تغییرات اقلیمی با کاهش منابع آب و افزایش دما، تولید انرژی سنتی و سوخت‌های فسیلی را به چالش کشیده و هم‌زمان فرصتی بزرگ برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر ایجاد کرده است؛ ظرفیت بالای نور خورشید، باد و زمین‌گرمایی در ایران می‌تواند با سرمایه‌گذاری‌های هوشمندانه و توسعه شبکه‌های انتقال، سبد انرژی کشور را متنوع و پایدار کند، در این راستا همگام‌سازی سیاست‌های ملی با فناوری‌های نوین و جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی، کلید تحول به سوی آینده‌ای پاک و مطمئن است.
نظر شما