به گزارش خبرگزاری ایمنا، در دنیای امروز بحران پسماند به یکی از چالش‌های اصلی زیست‌محیطی تبدیل شده است؛ حجم عظیم زباله‌های تولیدی، به‌ویژه پسماندهای غذایی، نه‌تنها منابع طبیعی را به خطر می‌اندازد، بلکه سلامت انسان‌ها و حیوانات را نیز تهدید می‌کند؛ در این میان ایده‌های نوآورانه برای کاهش و مدیریت پسماند، از جمله تولید خشکاله، به‌عنوان راهکاری برای تبدیل ضایعات به منابع مفید مطرح شده است، اما آیا این روش‌ها می‌تواند معضل پسماند را رفع کند یا خود به چالشی جدید تبدیل خواهد شد؟ پاسخ به این پرسش‌ها جای بحث دارد.
«خشکاله» که از خشک‌کردن پوست میوه‌ها و سبزیجات به‌دست می‌آید، به‌عنوان راهکاری برای کاهش حجم پسماند تر و تبدیل آن به خوراک دام یا کود ارگانیک معرفی شده است؛ این ایده در نگاه نخست جذاب به نظر می‌رسد، چرا که نه‌تنها از هدررفت منابع جلوگیری می‌کند، بلکه می‌تواند به کاهش هزینه‌های مدیریت پسماند و حتی تولید محصولات ارزشمند بینجامد، اما پشت این ایده ساده، پیچیدگی‌ها و چالش‌های فراوانی نهفته که نیازمند بررسی دقیق‌تر است.
از یک‌سو، موافقان این طرح بر مزایای اقتصادی و زیست‌محیطی آن تأکید می‌کنند و معتقدند که با تبدیل ضایعات غذایی به خشکاله، می‌توان از واردات نهاده‌های دامی کاست، از خروج ارز جلوگیری کرد و حتی به بهبود سلامت خاک و کاهش آلودگی‌های ناشی از پسماند کمک کرد، اما از سوی دیگر مخالفان، این روش را پرخطر و ناپایدار می‌دانند؛ آن‌ها به خطرات بهداشتی، از جمله تولید سموم خطرناک همچون آفلاتوکسین و نبود امکان نظارت دقیق بر فرایند تولید خشکاله در مقیاس خانگی اشاره می‌کنند.
تجربه کشورهای دیگر نشان می‌دهد که موفقیت در مدیریت پسماند نیازمند یک رویکرد جامع و چندوجهی است؛ برای مثال در بسیاری از کشورهای پیشرفته، تمرکز اصلی بر کاهش تولید پسماند از مبدأ، آموزش شهروندان و تفکیک اصولی زباله‌ها است؛ این کشورها با استفاده از فناوری‌های پیشرفته و برنامه‌ریزی دقیق، توانسته‌اند بخش عمده‌ای از پسماندهای خود را بازیافت کنند و به چرخه اقتصاد بازگردانند.
با این حال، تولید خشکاله به‌عنوان یک راه‌حل مکمل می‌تواند کنار سایر روش‌ها مورد توجه قرار گیرد، اما موفقیت این طرح مستلزم رعایت استانداردهای دقیق بهداشتی، نظارت مستمر بر فرایند تولید و آموزش گسترده شهروندان است؛ بدون این الزامات خطر آلودگی محصول نهایی و انتقال سموم به زنجیره غذایی انسان‌ها و حیوانات وجود دارد، بنابراین اجرای چنین طرحی نیازمند همکاری نهادهای دولتی، سازمان‌های مردمی و مشارکت فعال شهروندان است.
باید به این نکته تأکید کرد که مدیریت پسماند تنها یک مسئله فنی نیست، بلکه نیازمند تغییر در نگرش و رفتار جامعه است؛ فرهنگ‌سازی و آموزش شهروندان برای کاهش تولید پسماند و تفکیک صحیح زباله‌ها، اصلی‌ترین گام در این مسیر است و بدون این تغییرات، حتی بهترین فناوری‌ها و روش‌ها نیز نمی‌تواند به‌تنهایی معضل پسماند را رفع کند.
تولید خشکاله می‌تواند بخشی از این راهکار باشد، اما تنها در صورتی که در چارچوب یک برنامه جامع و پایدار قرار گیرد.
طرح پسماند صفر در اصفهان به بیش از ۵۰۰۰ خانوار گسترش یافته است
مهدی بقایی، معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان به خبرنگار ایمنا با تاکید بر اینکه با گسترش دغدغه‌های زیست‌محیطی، مدیریت شهری اصفهان گام‌های مؤثری در زمینه تفکیک پسماند برداشته است، می‌گوید: یکی از مهم‌ترین طرح‌های در حال اجرا، پروژه «خشکاله‌سازی پسماند تر» است که هدف آن تفکیک زباله‌های خشک و تر و کاهش میزان پسماند خانگی است؛ این طرح با همکاری سازمان مدیریت پسماند، انجمن‌های محیط زیستی و مشارکت شهروندان به‌ویژه بانوان خانه‌دار آغاز شده و اکنون به نقطه‌ای رسیده است که می‌توان تأثیر آن را در سطح جامعه مشاهده کرد.
وی می‌افزاید: حرکت به‌سوی مدیریت بهتر زباله‌ها در اصفهان از سال‌های گذشته آغاز شده بود، اما از سال ۱۴۰۱ با جدیت بیشتری دنبال شد؛ در ابتدای این سال جلسه‌ای با حضور انجمن‌های محیط زیستی برگزار شد که طی آن ۳۰۰ خانوار به‌عنوان «پسماند صفر» شناسایی شدند، اما این رقم به سرعت افزایش یافت؛ ابتدا به ۲۰۰۰ خانوار رسید و حال با تلاش‌های مستمر سازمان‌های مرتبط، به بیش از ۵۰۰۰ خانوار توسعه پیدا کرده است.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان می‌گوید: آن‌طور که کارشناسان حوزه محیط زیست تأکید دارند، فرهنگ‌سازی مهم‌ترین رکن موفقیت چنین پروژه‌هایی است؛ تجربه نشان داده است که ایجاد تغییرات اساسی در رفتارهای شهروندی نیازمند زمانی بین ۱۰ تا ۱۵ سال است، اما آنچه مهم است، آغاز این حرکت مثبت است، در همین راستا سازمان مدیریت پسماند نه‌تنها ایستگاه‌های متعددی برای دریافت زباله‌های خشک از جمله تفاله چای ایجاد کرد، بلکه نخستین ایستگاه تخصصی خشکاله را نیز در خیابان مشتاق راه‌اندازی کرده است.
بقایی عنوان می‌کند: این ایستگاه علاوه‌بر دریافت زباله‌های خشک، وظیفه آموزش شهروندان را نیز برعهده دارد؛ در این مرکز بروشورهای آموزشی در اختیار مردم قرار می‌گیرد و به کسانی که در این فرایند شرکت می‌کنند، هدایای ویژه‌ای اهدا می‌شود.
وی تصریح می‌کند: گسترش این فرهنگ تنها به ایستگاه‌های دریافت زباله محدود نمی‌شود. تیم‌های آموزشی سازمان مدیریت پسماند در مناطق مختلف اصفهان، فعالیت‌های آموزشی خود را آغاز کرده‌اند؛ این برنامه‌ها نه‌تنها در منازل بلکه در مدارس نیز اجرا می‌شود تا نسل آینده با اهمیت تفکیک زباله آشنا شود.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان خاطرنشان می‌کند: در کنار این اقدامات، کمیته فرهنگ شهروندی نیز با ورود به این حوزه در حال تهیه بروشورها و محتوای آموزشی است که قرار است در آینده نزدیک در تمام منازل اصفهان توزیع شود؛ این بروشورها روش‌های تفکیک زباله، به‌ویژه تفاله چای و خشکاله را آموزش می‌دهد و مردم را به مشارکت در این پویش محیط زیستی ترغیب می‌کند.
بقایی ادامه می‌دهد: یکی از نتایج مهم این طرح، کاهش پسماند خانگی و جلوگیری از تولید شیرابه‌های زباله است که آسیب‌های زیست‌محیطی فراوانی به دنبال دارد؛ در آینده نزدیک شهروندانی که در این طرح مشارکت کرده‌اند، احساس رضایت بیشتری از نقش خود در حفظ محیط زیست خواهند داشت.
وی بیان می‌کند: این آغاز مسیری طولانی، اما امیدبخش است؛ با مشارکت بیشتر مردم و استمرار برنامه‌های آموزشی، می‌توان امیدوار بود که در سال‌های آینده، تفکیک پسماند به یک فرهنگ نهادینه‌شده در شهر اصفهان تبدیل شود.
لزوم توسعه ایستگاه‌های دریافت «خشکاله» در سطح شهر
غلامرضا ساکتی، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان با اشاره به راه‌اندازی نخستین ایستگاه دریافت «خشکاله» (پوست میوه و سبزیجات خشک‌شده) در این شهر، ضمن تاکید بر اهمیت تفکیک پسماند در حفظ محیط زیست به خبرنگار ایمنا می‌گوید: این ایستگاه که برای نخستین‌بار در کشور راه‌اندازی می‌شود، با هدف کاهش پسماند تر و استفاده بهینه از ضایعات غذایی در تولید کمپوست و خوراک دام راه‌اندازی خواهد شد.
وی با بیان اینکه تفکیک پسماند در مبدأ نقش مهمی در کاهش هزینه‌های دفع زباله و حفظ محیط زیست دارد، می‌افزاید: با راه‌اندازی این ایستگاه، شهروندان می‌توانند پوست‌های خشک‌شده میوه و ضایعات سبزیجات خشک شده را به‌جای دور ریختن، به این ایستگاه تحویل دهند تا در فرایندهای تولید کود آلی و خوراک دام مورد استفاده قرار گیرد.
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان تصریح می‌کند: خشکاله یکی از بخش‌های ارزشمند پسماند تر است که در صورت تفکیک صحیح، می‌تواند به‌عنوان یک منبع مفید در بخش کشاورزی و تولید کودهای ارگانیک مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
ساکتی با اشاره به برنامه‌های شهرداری برای فرهنگ‌سازی در حوزه تفکیک پسماند، اظهار می‌کند: این سازمان با همکاری اداره توسعه فرهنگ شهروندی در تلاش است با اطلاع‌رسانی و ارائه آموزش‌های لازم مشارکت شهروندان را در فرایند تفکیک پسماند در مبدأ توسعه دهد و از تولید زباله غیرضروری جلوگیری کند.
وی بیان می‌کند: از شهروندان اصفهانی تقاضا داریم تا با همکاری در این طرح نوآورانه، گامی مؤثر برای حفظ محیط زیست و کاهش آلودگی‌های ناشی از پسماند شهری بردارند.
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان عنوان می‌کند: این ایستگاه در میدان بزرگمهر، ابتدای خیابان مشتاق اول راه‌اندازی خواهد شد و در آینده امکان توسعه این طرح در سایر مناطق شهری نیز خواهد بود.
به گزارش ایمنا، اگر چه مدیریت پسماند به‌ویژه در حوزه پسماندهای غذایی، یکی از دغدغه‌های اصلی زیست‌محیطی و شهری است، اما طرح‌های نوآورانه‌ای همچون تولید خشکاله و تفکیک پسماند تر و خشک، ظرفیت‌های قابل توجهی برای کاهش حجم زباله و تبدیل ضایعات به منابع مفید دارد که موفقیت آن مستلزم رعایت استانداردهای بهداشتی، نظارت دقیق و مشارکت فعال شهروندان است؛ تجربه‌های موفق در کشورهای پیشرفته نشان می‌دهد که مدیریت پسماند نیازمند یک رویکرد جامع و چندوجهی است که در آن کاهش تولید پسماند از مبدأ، آموزش شهروندان و تفکیک اصولی زباله‌ها در اولویت قرار گیرد.
اقدامات شهرداری اصفهان از جمله گسترش طرح پسماند صفر به بیش از ۵۰۰۰ خانوار و راه‌اندازی ایستگاه‌های دریافت خشکاله، گام‌های مثبتی برای فرهنگ‌سازی و کاهش پسماند شهری محسوب می‌شود، با این حال برای دستیابی به نتایج پایدار، نیازمند استمرار برنامه‌های آموزشی، توسعه زیرساخت‌ها و همکاری همه‌جانبه نهادهای دولتی، سازمان‌های مردمی و شهروندان هستیم.
با ترکیب این تلاش‌ها تنها می‌توان امیدوار بود که در آینده‌ای نزدیک، تفکیک پسماند به یک فرهنگ نهادینه‌شده تبدیل و گامی مؤثر در جهت حفظ محیط زیست و سلامت جامعه برداشته شود.
نظر شما