به گزارش خبرگزاری ایمنا، صنعت ریلی ایران از زمان انقلاب اسلامی تاکنون تحولات چشمگیری داشته و به یکی از ارکان اصلی زیرساختی کشور تبدیل شده است. این صنعت با هدف کاهش وابستگی به حمل‌ونقل جاده‌ای، افزایش صادرات و واردات و تسهیل جابه‌جایی مسافران، مسیر پیشرفت و نوسازی خود را طی کرده است.
توسعه شبکه ریلی ایران در این سال‌ها موجب افزایش طول خطوط به بیش از ۱۴,۰۰۰ کیلومتر شده است که در مقایسه با ۵۰۰۰ کیلومتر در سال ۱۹۷۹، رشد قابل توجهی را نشان می‌دهد، به‌علاوه در راستای ارتقای کیفیت خدمات، نوسازی ناوگان قطارهای مسافری و باری و استفاده از لوکوموتیوهای پیشرفته و تجهیزات جدید، موجب افزایش ایمنی و بهره‌وری در حمل‌ونقل شده است، همچنین روند برقی‌سازی خطوط ریلی و افزایش تعداد کیلومترهای برقی‌شده در کشور، به کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی و ارتقای راندمان کمک کرده است.
در زمینه عملکرد، صنعت ریلی ایران شاهد رشد چشمگیری در جابه‌جایی مسافر و بار بوده است. به‌طور میانگین، هر سال حدود ۳۰ میلیون مسافر توسط راه‌آهن جابه‌جا می‌شوند و ایران در سال ۲۰۲۲ حدود ۳۰ میلیون تن بار را از طریق شبکه ریلی حمل کرده است. این آمارها نشان‌دهنده رشد استفاده از حمل‌ونقل ریلی به‌عنوان گزینه‌ای مؤثر و پایدار در مقایسه با دیگر روش‌های حمل‌ونقل است، در نهایت، با توجه به روند جاری، صنعت ریلی ایران پتانسیل زیادی برای توسعه بیشتر و ارتقای بهره‌وری دارد، اما نیازمند توجه به تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام و جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی است.
چشم‌انداز صنعت ریلی ایران، از چالش‌ها تا فرصت‌های پیش‌رو
محمد جواد شاهجویی، کارشناس حمل‌ونقل به خبرنگار ایمنا گفت: پس از انقلاب اسلامی، در حالی که پیش از آن حدود ۵۰۰۰ کیلومتر خط ریلی داشتیم، امروز طول شبکه ریلی کشور به حدود ۱۵۰۰۰ کیلومتر رسیده است، به عبارتی در طول ۴۵ سال گذشته، شاهد رشد ۱۰ هزار کیلومتری در خطوط ریلی بوده‌ایم.
وی افزود: به‌دلیل فرایندهای موجود در انتخاب و ساخت پروژه‌های ریلی، برخی از این خطوط از نظر دسترسی به بار و مسافر، پروژه‌های مطلوبی نیستند و به‌طور تخمینی، حدود ۴ تا ۵ هزار کیلومتر از این ۱۵ هزار کیلومتر خط ریلی، در عمل بی‌استفاده مانده است و این موضوع ناشی از رویکردی بوده که بر رساندن شبکه ریلی به مراکز استان‌ها تمرکز داشته است، همچنین نبود طرح جامع حمل‌ونقل و فشارهای سیاسی نیز موجب شده تا برخی از پروژه‌ها، بدون توجیه اقتصادی و با جذابیت کم برای حمل بار و مسافر، افتتاح شوند از طرف دیگر، کمبود بودجه مانع تکمیل پروژه‌هایی شده که نیاز جدی کشور بوده است، همچون پروژه‌های ترانزیتی.
کارشناس حمل‌ونقل تصریح کرد: لازم است که پروژه‌های آینده با مطالعه جامع انجام شده و بودجه به پروژه‌های با اولویت بالاتر تخصیص داده شود و با وجود اینکه حدود ۲۰ سال از آغاز بحث طرح جامع حمل‌ونقل می‌گذرد، هنوز این طرح به تصویب نرسیده است و در صورت تصویب این طرح، پروژه‌ها اولویت‌بندی شده و پروژه‌هایی ساخته می‌شوند که منافع ملی بیشتری را تأمین می‌کنند و پروژه‌های کم‌بازده از این فرایند حذف خواهند شد.
شاهجویی ادامه داد: از نظر نوآوری، پیشرفت چشمگیری در صنعت ریلی کشور رخ نداده است. بحث برقی‌سازی خطوط ریلی هنوز به طور جدی دنبال نشده و بیشتر پیشرفت‌ها محدود به اصلاح تراورس‌ها و مشخصات فنی خطوط بوده است. خطوط جدید با تراورس‌های تولید داخل ساخته می‌شوند که نسبت به تراورس‌های چوبی قبلی، یک نوآوری محسوب می‌شود، همچنین تولید ریل ملی نیز از دیگر دستاوردهای این حوزه است و خطوط جدید با ریل تولید داخل ساخته می‌شوند.
وی بیان کرد: آینده صنعت ریلی، با توجه به شرایط فعلی، اگر بدون تغییر در رویکردها و سیاست‌گذاری‌ها ادامه پیدا کند، چندان روشن نخواهد بود. نگهداری نکردن از شبکه و سرمایه‌گذاری نکردن بخش خصوصی، می‌تواند مانع از رشد و توسعه این صنعت شود، با این حال، در صورت جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، افزایش دارایی‌های ریلی و به‌روزرسانی رژیم بهره‌برداری از راه آهن، می‌توان به تحقق اهداف اسناد بالادستی، به‌ویژه هدف ۳۰ درصدی حمل بار توسط ریل امیدوار بود.
کارشناس حمل‌ونقل خاطرنشان کرد: در دولت، با ایجاد برنامه‌ای کامل، گامی برای بهبود رژیم بهره‌برداری و جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی برداشته شد. اگر دولت چهاردهم این موضوع را پیگیری کند، راه آهن می‌تواند به سمت پویایی و بهره‌وری بیشتر حرکت کند. وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل راه آهن نیز اعلام کرده‌اند که بحث قطار کامل برنامه‌ای در اولویت برنامه‌های آنان قرار دارد.
به گزارش ایمنا، صنعت ریلی ایران پس از انقلاب اسلامی، با وجود دستاوردهای قابل توجه در توسعه زیرساخت‌ها و افزایش طول خطوط ریلی، همچنان با چالش‌های متعددی روبه‌رو است. این صنعت با هدف کاهش وابستگی به حمل‌ونقل جاده‌ای و تسهیل جابه‌جایی مسافران و بار، توانسته است به یکی از ارکان اصلی زیرساختی کشور تبدیل شود. با این حال کمبود منابع مالی، تحریم‌ها و نیاز به جذب سرمایه‌گذاری‌های بیشتر، از جمله موانعی هستند که بر سر راه توسعه پایدار این صنعت قرار دارند. باوجود افزایش طول شبکه ریلی به حدود ۱۵,۰۰۰ کیلومتر، بخشی از این خطوط به‌دلیل دسترسی نداشتن مناسب به بار و مسافر، بی‌استفاده مانده‌اند که نشان‌دهنده نیاز به برنامه‌ریزی جامع‌تر و اولویت‌بندی پروژه‌ها است.
در زمینه نوآوری و به‌روزرسانی، صنعت ریلی ایران پیشرفت‌های محدودی داشته است. اگرچه تولید ریل و تراورس‌های داخلی به عنوان دستاوردهای مهمی محسوب می‌شوند، اما برقی‌سازی خطوط و نوآوری‌های دیگر به طور جدی دنبال نشده‌اند. این موضوع نشان‌دهنده نیاز به تغییر رویکردها و سیاست‌گذاری‌ها برای افزایش بهره‌وری و کارایی شبکه ریلی است. تصویب نکردن طرح جامع حمل‌ونقل و فشارهای سیاسی بر پروژه‌های بدون توجیه اقتصادی، از دیگر چالش‌هایی هستند که باید به آن‌ها پرداخته شود تا صنعت ریلی بتواند به اهداف بلندمدت خود دست پیدا کند.
برای آینده‌ای روشن‌تر، صنعت ریلی ایران نیازمند تغییرات اساسی در سیاست‌گذاری‌ها و جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی است. با توجه به شرایط فعلی، اگر دولت و مسئولان مربوطه بتوانند برنامه‌های جامعی برای بهبود رژیم بهره‌برداری و جذب سرمایه‌گذاری تدوین و اجرا کنند، می‌توان به تحقق اهداف اسناد بالادستی، به‌ویژه هدف ۳۰ درصدی حمل بار توسط ریل، امیدوار بود. ایجاد برنامه‌های کامل و پیگیری آن‌ها توسط دولت و مسئولان، می‌تواند راه‌آهن ایران را به سمت پویایی و بهره‌وری بیشتر سوق دهد و نقش بی‌بدیلی در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور ایفا کند.
نظر شما